Միջազգային դիտորդների հետընտրական միջա&#

[KODAK]

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԴԻՏՈՐԴՆԵՐԻ ՀԵՏԸՆՏՐԱԿԱՆ ՄԻՋԱՆԿՅԱԼ ԶԵԿՈՒՅՑ ԹԻՎ 1

[19:55] 25 Մայիսի, 2007


13-22 մայիսի, 2007թ.

I. ԱՄՓՈՓՈՒՄ

Մայիսի 12-ի Ազգային ժողովի ընտրություններին եւ Ընտրությունների միջազգային դիտորդական առաքելության (ԸՄԴԱ) Նախնական հայտնաբերումների եւ եզրակացությունների վերաբերյալ հայտարարությանը հաջորդիվ ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ Ընտրությունների դիտորդական առաքելությունը (ԸԴԱ) շարունակել է դիտարկել արդյունքների ամփոփումը, հրապարակումը եւ բողոքների ու դիմումների վարույթը:

Ընտրական գործընթացի վերջին փուլերի ընթացքում ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ը որոշակի անհամապատասխանություններ է դիտարկել սահմանված կարգավորումներից, ինչպես նաեւ շեղումներ ընտրական լավագույն փորձից, որոնք չեն նպաստում ընտրական գործընթացի նկատմամբ հանրության վստահության ամրապնդմանը:

Քվեների հաշվարկը եւ ամփոփումը ձգձգված էին, սակայն, ընդհանուր առմամբ, ավարտվեցին օրենքով նախատեսված ժամկետներում: Այնուամենայնիվ, Երեւանի ընտրատարածքների ամփոփված արդյունքները կայքում տեղադրումը ձգձգվել է Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի (ԿԸՀ) կողմից, ինչը խարխլեց այս ընտրությունների համար տեղադրված թափանցիկության միջոցները:

Դիտարկվել է, որ մի քանի Ընտրատարածքային հաձնաժողովներ (ԸԸՀ) հանձնարարական են տվել ուղղումներ կատարել Տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների (ՏԸՀ) արձանագրություններում, այդ թվում` հարմարեցումներ "սկզբնական տվյալներին" (օրինակ` ըստ ընտրացուցակների ընտրողների թիվը, ստացված քվեաթերթիկների թիվը), որոնք հակասում են Ընտրական օրենսգրքին:

ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ը տարբերություններ է դիտարկել` դրանցից որոշը զգալի, որոնք տեղ են գտել ընտրատեղամասերում հաստատված արձանագրությունների պատճենների եւ ըստ ընտրատարածքների բերված նախնական այն արդյունքների միջեւ, որոնք ամփոփվել էին ԸԸՀ-րի կողմից եւ փոխանցվել էլեկտրոնային տարբերակով` հիմնականում համակարգչային ցանցի միջոցով: Թեեւ նման սխալները, հնարավոր է, միտումնավոր չէին, դրանք ներառում էին սխալ տողերում լրացված թվեր, սխալ հաշվարկներ եւ շեղումներ սկզբնական տվյալներում:

ԿԸՀ-ի ինն անդամներից երեքը հրաժարվեցին ստորագրել երկրի կտրվածքով համամասնական ընտրապայքարի նախնական արդյունքների արձանագրությունը` մեջբերելով խախտումների դեպքեր, որոնք հարցի տակ են դնում արդյունքների ճշգրտությունը: Նրանք նաեւ հրաժարվեցին ստորագրել վերջնական արդյունքների արձանագրությունը:

Արդյունքների վերահաշվարկների դիմումներ են նախապես ուղղվել տասներկու ընտրատարածքներ. վերահաշվարկն ավարտին է հասցվել դրանցից հինգում: Դրանք անց են կացվել օրենքով սահմանված կարգով, եւ արդյունքներում մեծ անճշտություններ չեն հայտնաբերվել համեմատած նախնական արդյունքների հետ:

Ընտրությունների օրվա առնչությամբ առնվազն 20 բողոք եւ դիմում է ընդունվել, որոնց վերաբերյալ ԿԸՀ-ը եւ ԸԸՀ-րը որոշումներ են կայացրել:

Նախագահը եւ վարչապետը նշել են, որ ընտրախախտումները կհետապնդվեն քրեական պատասխանատվությամբ: Որոշ քրեական գործեր են հարուցվել արդյունքների կեղծման, ընտրակաշառքների եւ ընտրացուցակներում կեղծ ընդգրկումների առնչությամբ:

ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ը ողջունում է այս քայլերը եւ շեշտում բոլոր հայտնի շեղումների հանգամանալից եւ անկողմնակալ քննության կարեւորությունը:

II. ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ Մայիսի 12-ի Ազգային ժողովի ընտրությունների համար ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ն ջանքեր է միավորել ԵԱՀԿ Խորհրդարանական վեհաժողովի (ԵԱՀԿ ԽՎ), Եվրախորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովի (ԵԽ ԽՎ)եւ Եվրախորհրդարանի (ԵԽ) հետ` Ընտրությունների միջազգային դիտորդական առաքելությունը (ԸՄԴԱ) կազմավորելու նպատակով: Ազգային ժողովի ընտրությունների հաջորդ օրը ԸՄԴԱ-ը հրապարակեց Նախնական հայտնաբերումների եւ եզրակացությունների վերաբերյալ համատեղ հայտարարություն: 1

Հայտարարությունն արտացոլում է նախընտրական շրջանի զարգացումները, ընտրությունների օրը եւ քվեների հաշվարկը ողջ գիշերվա ընթացքում: Ինչպես նշված է Հայտարարության մեջ, ընտրությունների վերջնական գնահատականը նաեւ կախված է ընտրական գործընթացի մնացած փուլերի անցկացումից, այդ թվում` քվեների ամփոփումից, վերջնական արդյունքների հայտարարումից եւ հետընտրական բողոքների ու դիմումների վարույթից: ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ը կշարունակի հետեւել զարգացումներին. այս միջանկյալ զեկույցում ամփոփված են մայիսի 13-ից 22-ն ընկած ժամանակահատվածի զարգացումները: ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ը ընտրական գործընթացի ավարտից մոտ երկու ամիս հետո կհրապարակի համապարփակ ամփոփիչ զեկույց` ընդգրկելով նաեւ առաջարկություններ:

III. ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՆԱԽԱՊԱՏՐԱՍՏՈՒՄԸ ԵՎ ԱՆՑԿԱՑՈՒՄԸ

Ա. ՔՎԵՆԵՐԻ ԱՄՓՈՓՈՒՄԸ ԸԸՀ ԸԸՀ-րում

ԸՄԴԱ-ը 108 ՏԸՀ-րում հետեւել է քվեների հաշվարկի եւ արդյունքների արձանագրությունների լրացմանը եւ 41 ԸԸՀ-ից 39-ում դիտարկել արդյունքների ամփոփումը: ՏԸՀ-ի մակարդակով դիտարկված ձայների հաշվարկը ձգձգված էր, թեեւ դիտարկված միայն չորս դեպքերում է այն կատարվել օրենքով նախատեսված ժամկետից դուրս (քվեարկության ավարտից 10 ժամ հետո):

Թիվ 17/38 ՏԸՀ-ում համամասնականի հաշվարկը եւ արդյունքների արձանագրումն ավարտվել է մոտ ժամը 05:30-ին, եւ հետեւաբար, ՏԸՀ-ը պատշաճ կերպով չի կատարել մեծամասնականի արդյունքների հաշվարկը` ժամանակին չլրացնելով մեծամասնականի արձանագրությունը եւ չհասցնելով ավարտել մինչեւ ժամը 06:00-ի ժամկետը2:

Ընտրատեղամասերի 35 տոկոսի դեպքում, որտեղ հաշվարկը դիտարկվել է, ՏԸՀ-ի անդամները դժվարություն են ունեցել արդյունքների արձանագրությունները լրացնելու մեջ, եւ 11 դեպքում դիտարկվել է, որ ՏԸՀ-ը արգելված գործողություն է կատարել` փոխելով արձանագրության սկզբնական տվյալները (ընտրողների թիվը ըստ ընտրացուցակների, ստացված քվեաթերթիկների եւ ծրարների թիվը, մարված եւ չօգտագործված քվեաթերթիկների թիվը, քվեաթերթիկների ելունդների թիվը)3: ՏԸՀ-րում արդյունքների արձանագրությունների լրացման հետ կապված դիտարկված դժվարությունների ներիմաստը առավել ակնհայտ դարձավ արդյունքները ԸԸՀ-ում ամփոփելու համար տեղափոխելու պահին. արդյունքների շատ արձանագրություններ թերի կամ սխալ էին լրացվել ՏԸՀ-րի կողմից: Հետեւաբար, լայնորեն դիտարկվել է արձանագրությունների լրացում կամ ուղղում. ԸԸՀ-րի 17 տոկոսը ուղղումներ կատարելու հանձնարարական է տվել, եւ դիտարկվել է, թե ինչպես են ամբողջովին նոր ՏԸՀ արձանագրություններ լրացվել թիվ 13, 16 եւ 37 ԸԸՀ-րում:

Դրանք ինչ-որ տեղ նպաստեցին ԸԸՀ-րում առկա անկազմակերպվածությանը, որտեղ ԸԸՀ-րի 31 տոկոսի դեպքում ԸՄԴԱ-ի դիտորդները հայտնել են ընթացակարգային սխալների մասին: Դրանք ներառում էին ընտրական նյութերի ապահովության եւ թափանցիկության հետ կապված մի շարք ընթացակարգերում տեղ գտած անփութություններ 4 : Ընդհանուր առմամբ, ԸՄԴԱ-ի դիտորդներն ամփոփման անցկացումը ԸԸՀ-րի 35 տոկոսում գնահատել են որպես վատ կամ շատ վատ:

Դիտարկվել են նաեւ Ընտրական օրենսգրքով արգելված գործողություններ. դիտարկվել է, որ 14 ԸԸՀ-ր փոխել են կամ հանձնարարական են տվել փոխել ՏԸՀ արձանագրություններում ամփոփված "սկզբնական տվյալները". յոթ ԸԸՀ-րում քվեաթերթիկներ պարունակող պարկերը կամ չկնքված են բերվել ՏԸՀ-րից կամ հստակ կերպով կնքվել են եւ կրկին բացվել: Թիվ 19 ԸԸՀում ԸԴԱ-ի դիտորդները տեսել են, թե ինչպես են քվեաթերթիկների չկնքված պարկերը տարվել Հանրապետական կուսակցության մի քարոզչական շտաբ եւ ապա կնքված հետ բերվել ԸԸՀ-ի տարածք:

Դիտարկվել է, որ թիվ 4, 36 եւ 40 ԸԸՀ-րը շարունակել են արդյունքների ամփոփումը մայիսի 13-ի ժամը 14:00-ի վերջնաժամկետից հետո: ԿԸՀ-ը զգալի ջանքեր է գործադրել արդյունքների զեկուցման համար թափանցիկ համակարգ ստեղծելու համար` նախատեսելով ԿԸՀ-ի կայքում արդյունքների ներկայացումն ըստ ՏԸՀ-ի: Մայիսի 12-ից 13-ն ընկած ժամանակահատվածում արդյունքները դանդաղ էին հայտնվում կայքում: Երեւանի 13 ԸԸՀ-րից հայտնած արդյունքների մեծ մասը տեղադրված չէին մինչեւ մայիսի 13-ի կեսօրը, որը չի կարող բացատրվել հաշվարկի եւ ամփոփման դանդաղ տեմպով:

Թեեւ արդյունքները հայտնվեցին ԿԸՀ-ի կողմից նախնական արդյունքները հայտարարելու ժամկետում (այն է` մինչեւ մայիսի 13-ի ժամը 20:00-ը), զգալի անփութություն է տեղի ունեցել ընտրությունների արդյունքների գրանցման խոստացած թափանցիկության մեջ, քանի որ Երեւանում քվեների հաշվարկը եւ արձանագրությունների լրացումը, ԸԴԱ-ի դիտորդների տեղեկացմամբ, Երեւանի գրեթե բոլոր ՏԸՀ-րում ավարտվել էր մինչեւ մայիսի 13-ի ժամը 06:00-ը:

ԿԸՀ-ը ԸԸՀ-րի հետ կապող համակարգչային ցանցը չէր օգտագործվել Երեւանում արդյունքների տրամադրման համար: Փետրվարին ընդունված ԿԸՀ-ի որոշմամբ6` Երեւանի ԸԸՀ-րի ամփոփված արդյունքների մասին տվյալները պետք է բերվեին ԿԸՀ-ի տարածք եւ այդտեղ ԿԸՀ-ի աշխատակազմի միջոցով համակարգիչ մուտքագրվեին: Նշվածի մասին պաշտոնական պատճենների ճշտությունը` համեմատելով այն մեծամասնական ընտրապայքարի ԸԸՀ-ի արձանագրության հետ: Ավելին, ՏԸՀ-ի եւ ԸԸՀ-ի տարածքներում արդյունքների արձանագրությունների (համամասնական եւ մեծամասնական) փակցնելու ժամանակահատվածը սահմանված չէ: Շատ տեղերում ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ը դիտարկել է, թե ինչպես են արձանագրությունները հանվել են ընտրությունների օրվանից քիչ հետո:

Մայիսի 18- ին ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ը նկատել է, որ մեծամասնական ընտրապայքարի արդյունքների վերաբերյալ բոլոր ԸԸՀ արձանագրությունների տվյալները հանվել են ԿԸՀ-ի կայքից: Արդյունքների հաշվարկի, ամփոփման եւ հրապարակման ընթացքում տեղ գտած խնդիրների եւ խախտումների աստիճանը եւ թափանցիկության մեջ առկա թերությունները չեն նպաստում վճռական նշանակություն ունեցող ընտրական ընթացակարգերի նկատմամբ հանրության մոտ վստահության ամրապնդմանը: Իշխանությունները սկսել են ուղղիչ քայլեր ձեռնարկել, այդ թվում` ընտրությունների արդյունքների կեղծման համար թիվ 15/16 ՏԸՀ-ի բոլոր ինն անդամների վերաբերյալ քրեական քննության նախաձեռնումը, ինչպես նաեւ ընտրակաշառքների եւ ընտրացուցակում կեղծ ընդգրկումների առնչությամբ քրեական գործերի հարուցումը:

Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը եւ վարչապետ Սերժ Սարգսյանը նշել են, որ ընտրախախտումները հետապնդվում են քրեական պատասխանատվությամբ (տե'ս նաեւ ստորեւ):

(շարունակությունը` հաջորդիվ)

[KODAK]

Գ. ՎԵՐԱՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐԸ Ընտրական օրենսգրքով նախատեսվում է, որ թեկնածուները, վստահված անձինք կամ ՏԸՀ-ի անդամներն իրավունք ունեն կոնկրետ ընտրատեղամասում բողոքարկելու քվեարկության արդյունքները` վերահաշվարկի դիմում ներկայացնելով համապատասխան ԸԸՀ: Թեեւ նման դիմումների մեծ քանակի դեպքում հարցի տակ է դնում ԸԸՀ-ի` աշխատանքը սահմանված ժամկետներում ավարտելու հնարավորությունը, Ընտրական օրենսգիրքը թույլ է տալիս ճկունություն ցուցաբերել, որպեսզի ԸԸՀ-րը երկարացնեն իրենց աշխատանքային ժամերը նման հնարավոր դեպքերին արձագանքելու համար8, եւ չկան օրենքով սահմանված դրույթներ, որոնք որեւէ պատճառ են նշում, թե ինչու ԸԸՀ-ը կարող է հրաժարվել վերահաշվարկ անցկացնել դիմումը ճիշտ լինելու պարագայում: Այն դեպքերում, երբ ԸԸՀ-րը մերժել են վերահաշվարկի դիմումները, դրա վերաբերյալ որոշումը կայացվել է ընթացակարգային հիմքերի վրա եւ օրենքի համաձայն:

ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ին իրազեկել են վերահաշվարկի ավելի քան 30 դիմումի վերաբերյալ, որոնք ազդում են 12 ընտրատարածքների ավելի քան 200 ընտրատեղամասերի վրա. դիմումները հիմնականում վերաբերում էին մեծամասնական ընտրապայքարին: Այս դիմումներից շատերը հետագայում ետ են վերցվել բողոքատուների կողմից:

ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ին հայտնի երկու դեպքերում (թիվ 15 եւ 25 ԸԸՀ) բողոքատուները վերահաշվարկի իրենց դիմումները ետ են վերցրել վերահաշվարկը սկսվելուց հետո` անվստահություն ցուցաբերելով ԸԸՀ-ի վերահաշվարկման գործընթացին: Թիվ 15 ԸԸՀ-ում վերահաշվարկի ընթացքի վրա ազդեց մայիսի 16-ից 17-ը ԸԸՀ-ի շրջակայքում անցկացված ցույցը, ինչպես նաեւ քվորում ապահովելու համար ձգձգումները:

Հինգ տեղերում, որտեղ վերահաշվարկներն ավարտին են հասցվել, ինչպես հայտնում են, դրանք անց են կացվել հանգիստ մթնոլորտում եւ ընթացակարգի համաձայն: Թիվ 33 ԸԸՀ-ը չհասցրեց վերահաշվարկի ամփոփումը ժամկետում կատարել, բայց հայտնի է, որ ժամկետը երկարացվել է ԿԸՀ-ի կողմից: ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ի կողմից դիտարկված վերահաշվարկների արդյունքում Ընտրատեղամասերի 35 տոկոսի դեպքում, որտեղ հաշվարկը դիտարկվել է, ՏԸՀ-ի անդամները դժվարություն են ունեցել արդյունքների արձանագրությունները լրացնելու մեջ, եւ 11 դեպքում դիտարկվել է, որ ՏԸՀ-ը արգելված գործողություն է կատարել` փոխելով արձանագրության սկզբնական տվյալները (ընտրողների թիվը ըստ ընտրացուցակների, ստացված քվեաթերթիկների եւ ծրարների թիվը, մարված եւ չօգտագործված քվեաթերթիկների թիվը, քվեաթերթիկների ելունդների թիվը)3: ՏԸՀ-րում արդյունքների արձանագրությունների լրացման հետ կապված դիտարկված դժվարությունների ներիմաստը առավել ակնհայտ դարձավ արդյունքները ԸԸՀ-ում ամփոփելու համար տեղափոխելու պահին. արդյունքների շատ արձանագրություններ թերի կամ սխալ էին լրացվել ՏԸՀ-րի կողմից:

Հետեւաբար, լայնորեն դիտարկվել է արձանագրությունների լրացում կամ ուղղում. ԸԸՀ-րի 17 տոկոսը ուղղումներ կատարելու հանձնարարական է տվել, եւ դիտարկվել է, թե ինչպես են ամբողջովին նոր ՏԸՀ արձանագրություններ լրացվել թիվ 13, 16 եւ 37 ԸԸՀ-րում: Դրանք ինչ-որ տեղ նպաստեցին ԸԸՀ-րում առկա անկազմակերպվածությանը, որտեղ ԸԸՀ-րի 31 տոկոսի դեպքում ԸՄԴԱ-ի դիտորդները հայտնել են ընթացակարգային սխալների մասին:

Դրանք ներառում էին ընտրական նյութերի ապահովության եւ թափանցիկության հետ կապված մի շարք ընթացակարգերում տեղ գտած անփութություններ 4 : Ընդհանուր առմամբ, ԸՄԴԱ-ի դիտորդներն ամփոփման անցկացումը ԸԸՀ-րի 35 տոկոսում գնահատել են որպես վատ կամ շատ վատ:

Դիտարկվել են նաեւ Ընտրական օրենսգրքով արգելված գործողություններ. դիտարկվել է, որ 14 ԸԸՀ-ր փոխել են կամ հանձնարարական են տվել փոխել ՏԸՀ արձանագրություններում ամփոփված ¦սկզբնական տվյալները§. յոթ ԸԸՀ-րում քվեաթերթիկներ պարունակող պարկերը կամ չկնքված են բերվել ՏԸՀ-րից կամ հստակ կերպով կնքվել են եւ կրկին բացվել5: Թիվ 19 ԸԸՀում ԸԴԱ-ի դիտորդները տեսել են, թե ինչպես են քվեաթերթիկների չկնքված պարկերը տարվել Հանրապետական կուսակցության մի քարոզչական շտաբ եւ ապա կնքված հետ բերվել ԸԸՀ-ի տարածք:

Դիտարկվել է, որ թիվ 4, 36 եւ 40 ԸԸՀ-րը շարունակել են արդյունքների ամփոփումը մայիսի 13-ի ժամը 14:00-ի վերջնաժամկետից հետո: ԿԸՀ-ը զգալի ջանքեր է գործադրել արդյունքների զեկուցման համար թափանցիկ համակարգ ստեղծելու համար` նախատեսելով ԿԸՀ-ի կայքում արդյունքների ներկայացումն ըստ ՏԸՀ-ի: Մայիսի 12-ից 13-ն ընկած ժամանակահատվածում արդյունքները դանդաղ էին հայտնվում կայքում: Երեւանի 13 ԸԸՀ-րից հայտնած արդյունքների մեծ մասը տեղադրված չէին մինչեւ մայիսի 13-ի կեսօրը, որը չի կարող բացատրվել հաշվարկի եւ ամփոփման դանդաղ տեմպով:

Թեեւ արդյունքները հայտնվեցին ԿԸՀ-ի կողմից նախնական արդյունքները հայտարարելու ժամկետում (այն է` մինչեւ մայիսի 13-ի ժամը 20:00-ը), զգալի անփութություն է տեղի ունեցել ընտրությունների արդյունքների գրանցման խոստացած թափանցիկության մեջ, քանի որ Երեւանում քվեների հաշվարկը եւ արձանագրությունների լրացումը, ԸԴԱ-ի դիտորդների տեղեկացմամբ, Երեւանի գրեթե բոլոր ՏԸՀ-րում ավարտվել էր մինչեւ մայիսի 13-ի ժամը 06:00-ը:

ԿԸՀ-ը ԸԸՀ-րի հետ կապող համակարգչային ցանցը չէր օգտագործվել Երեւանում արդյունքների տրամադրման համար:

Փետրվարին ընդունված ԿԸՀ-ի որոշմամբ6` Երեւանի ԸԸՀ-րի ամփոփված արդյունքների մասին տվյալները պետք է բերվեին ԿԸՀ-ի տարածք եւ այդտեղ ԿԸՀ-ի աշխատակազմի միջոցով համակարգիչ մուտքագրվեին: Նշվածի մասին պաշտոնական որոշումն ակնհայտորեն լայնորեն չի ըմբռնվել եւ, ըստ երեւույթին, հակասել է ընտրությունների օրվանն ավելի մոտ տրված տեղեկատվությանը, այդ թվում ապրիլի 12-ին ԿԸՀ-ի նախագահի` համակարգի շնորհանդեսին ԶԼՄ-րին տրված տեղեկատվությանը (տե'ս ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ի միջանկյալ զեկույց թիվ 2):

Բ. ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԻ ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒՄԸ

Մայիսի 13-ին ժամը 16:10-ին ԿԸՀ-ը հայտարարեց համամասնական ընտրապայքարի նախնական արդյունքները: Այնուամենայնիվ, ԿԸՀ-ի ինն անդամներից երեքը, որոնք ներկայացնում են նախկին Արդարություն դաշինքը, Օրինաց երկիր-ը եւ Ազգային միաբանություն կուսակցությունը, հրաժարվել են ստորագրել արդյունքների արձանագրությունն այն հիմքերի վրա, որ իրենց հայտնի ընտրախախտումների չափը հարցի տակ է դնում հայտարարված ընտրությունների արդյունքների ճշգրտությունը:

Մայիսի 13-ից ի վեր ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ն ի վիճակի է եղել համեմատել ԸԴԱ-ի դիտորդների կողմից (35 ընտրատարածքներից) ձեռք բերված 94 հաստատված ՏԸՀ ¦արձանագրության քաղվածքները§ ԿԸՀ-ի կայքում ըստ տեղամասերի բերված համամասնական ընտրապայքարի նախնական արդյունքների հետ: Մուտքագրման 187 առանձին կետերում անճշտության դեպքեր են հայտնաբերվել: Թեեւ նման սխալները հնարավոր է, որ դիտումնավոր չէին, դրանք ներառում էին սխալ տողերում թվերի լրացում եւ սխալ հաշվարկներ: Այդուհանդերձ, նշանակալի անճշտություններ են նաեւ հայտնաբերվել այսպես կոչված սկզբնական տվյալներում:

Ընտրական օրենսգրքի համաձայն` այս տվյալները չպետք է փոփոխվեին նախապես արձանագրվելուց հետո: Մայիսի 16-ին ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ի դիտորդները ականատես եղան, թե ինչպես է ԿԸՀ-ի աշխատակազմը Երեւանում գտնվող ԿԸՀ-ի տարածքում ԸԸՀ-ի ներկայացուցիչների ներկայությամբ ամփոփման համակարգչային ցանց վերամուտքագրում ՏԸՀ արձանագրության համամասնական ընտրապայքարի տվյալները: ԸԴԱ-ին բացատրեցին, որ ԸԸՀ-րի կողմից Երեւան բերված բնօրինակ արձանագրություններն օգտագործվում են տվյալների վերամուտքագրման համար, եւ որ ընտրությունների վերջնական արդյունքներն այդ հիմքի վրա կսահմանվեն:

Մայիսի 19-ին ԿԸՀ-ը անցկացրեց համամասնական ընտրակարգով ընտրությունների վերջնական արդյունքների սահմանման եւ հայտարարման շուրջ իր նիստը:

Հայտարարված վերջնական արդյունքներում համեմատած նախնական արդյունքների հետ աննշան փոփոխություններ կային ամփոփված թվերում, այնուամենայնիվ դրանք, կարծես թե, ազդեցություն չունեցան ընտրությունների արդյունքների վրա, որոնք որ հաշվարկվել էին ըստ նախնական արդյունքների: ԿԸՀ-ի նույն երեք անդամները, որոնք հրաժարվել էին ստորագրել նախնական արդյունքների արձանագրությունը, հրաժարվեցին նաեւ ստորագրել վերջնական արդյունքների արձանագրությունը:

Մինչ օրենքով նախատեսվում է, որպեսզի ըստ ՏԸՀ-ի բաշխված համամասնական ընտրապայքարի ԸԸՀ արձանագրությունները հրապարակավ փակցված լինեն, մեծամասնական ընտրապայքարի արդյունքների փակցնելն ըստ ՏԸՀ-ի սահմանված չէ Ընտրական օրենսգրքում: Հետեւաբար, վստահված անձինք, դիտորդները եւ այլ շահագրգիռ կողմեր հնարավորություն չունեին ստուգելու հաստատված ՏԸՀ արձանագրությունների պատճենների ճշտությունը` համեմատելով այն մեծամասնական ընտրապայքարի ԸԸՀ-ի արձանագրության հետ: Ավելին, ՏԸՀ-ի եւ ԸԸՀ-ի տարածքներում արդյունքների արձանագրությունների (համամասնական եւ մեծամասնական) փակցնելու ժամանակահատվածը սահմանված չէ: Շատ տեղերում ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ը դիտարկել է, թե ինչպես են արձանագրությունները հանվել են ընտրությունների օրվանից քիչ հետո:

Մայիսի 18- ին ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ը նկատել է, որ մեծամասնական ընտրապայքարի արդյունքների վերաբերյալ բոլոր ԸԸՀ արձանագրությունների տվյալները հանվել են ԿԸՀ-ի կայքից: Արդյունքների հաշվարկի, ամփոփման եւ հրապարակման ընթացքում տեղ գտած խնդիրների եւ խախտումների աստիճանը եւ թափանցիկության մեջ առկա թերությունները չեն նպաստում վճռական նշանակություն ունեցող ընտրական ընթացակարգերի նկատմամբ հանրության մոտ վստահության ամրապնդմանը:

Իշխանությունները սկսել են ուղղիչ քայլեր ձեռնարկել, այդ թվում` ընտրությունների արդյունքների կեղծման համար թիվ 15/16 ՏԸՀ-ի բոլոր ինն անդամների վերաբերյալ քրեական քննության նախաձեռնումը, ինչպես նաեւ ընտրակաշառքների եւ ընտրացուցակում կեղծ ընդգրկումների առնչությամբ քրեական գործերի հարուցումը: Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը եւ վարչապետ Սերժ Սարգսյանը նշել են, որ ընտրախախտումները հետապնդվում են քրեական պատասխանատվությամբ (տե'ս նաեւ ստորեւ):

(շարունակությունը` հաջորդիվ)

[KODAK]

Գ. ՎԵՐԱՀԱՇՎԱՐԿՆԵՐՐԸ

Ընտրական օրենսգրքով նախատեսվում է, որ թեկնածուները, վստահված անձինք կամ ՏԸՀ-ի անդամներն իրավունք ունեն կոնկրետ ընտրատեղամասում բողոքարկելու քվեարկության արդյունքները` վերահաշվարկի դիմում ներկայացնելով համապատասխան ԸԸՀ: Թեեւ նման դիմումների մեծ քանակի դեպքում հարցի տակ է դնում ԸԸՀ-ի` աշխատանքը սահմանված ժամկետներում ավարտելու հնարավորությունը, Ընտրական օրենսգիրքը թույլ է տալիս ճկունություն ցուցաբերել, որպեսզի ԸԸՀ-րը երկարացնեն իրենց աշխատանքային ժամերը նման հնարավոր դեպքերին արձագանքելու համար, եւ չկան օրենքով սահմանված դրույթներ, որոնք որեւէ պատճառ են նշում, թե ինչու ԸԸՀ-ը կարող է հրաժարվել վերահաշվարկ անցկացնել դիմումը ճիշտ լինելու պարագայում:

Այն դեպքերում, երբ ԸԸՀ-րը մերժել են վերահաշվարկի դիմումները, դրա վերաբերյալ որոշումը կայացվել է ընթացակարգային հիմքերի վրա եւ օրենքի համաձայն:

ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ին իրազեկել են վերահաշվարկի ավելի քան 30 դիմումի վերաբերյալ, որոնք ազդում են 12 ընտրատարածքների ավելի քան 200 ընտրատեղամասերի վրա. դիմումները հիմնականում վերաբերում էին մեծամասնական ընտրապայքարին: Այս դիմումներից շատերը հետագայում ետ են վերցվել բողոքատուների կողմից:

ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ին հայտնի երկու դեպքերում (թիվ 15 եւ 25 ԸԸՀ) բողոքատուները վերահաշվարկի իրենց դիմումները ետ են վերցրել վերահաշվարկը սկսվելուց հետո` անվստահություն ցուցաբերելով ԸԸՀ-ի վերահաշվարկման գործընթացին: Թիվ 15 ԸԸՀ-ում վերահաշվարկի ընթացքի վրա ազդեց մայիսի 16-ից 17-ը ԸԸՀ-ի շրջակայքում անցկացված ցույցը, ինչպես նաեւ քվորում ապահովելու համար ձգձգումները: Հինգ տեղերում, որտեղ վերահաշվարկներն ավարտին են հասցվել, ինչպես հայտնում են, դրանք անց են կացվել հանգիստ մթնոլորտում եւ ընթացակարգի համաձայն: Թիվ 33 ԸԸՀ-ը չհասցրեց վերահաշվարկի ամփոփումը ժամկետում կատարել, բայց հայտնի է, որ ժամկետը երկարացվել է ԿԸՀ-ի կողմից:

ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ի կողմից դիտարկված վերահաշվարկների արդյունքում չարձանագրվեցին այնպիսի արդյունքներ, որոնք նշանակալիորեն կտարբերվեին բնօրինակ արձանագրություններում նշված արդյունքներից:

Դ. ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԻ ՎԻՃԱՐ ՐԿՈՒՄ ԿՈՒՄ ԿՈՒՄԸ ԴԱՏԱՐԱՆՆԵՐՈՒՄ

Ընտրությունների արդյունքները կարող են վիճարկվել միայն Սահմանադրական դատարանում: Դատարանի պաշտոնյաները տեղեկացրել են ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ին, որ ղեկավարվելով Սահմանադրական դատարանի մասին օրենքով` այն բողոքներ կընդունի թե' համամասնական եւ թե' մեծամասնական ընտրակարգի համար վերջնական արդյունքների հայտարարումից հետո յոթերորդ օրը, այն է` մայիսի 26-ը համամասնական ընտրակարգի եւ հիմնականում մայիսի 24-ը մեծամասնական ընտրակարգի համար (Ընտրական օրենսգրքում նշված է յոթօրյա ժամկետում, սակայն Սահմանադրական դատարանի պաշտոնյաները նշել են, որ գերակայում է Սահմանադրական դատարանի մասին օրենքում օգտագործված տարբեր ձեւակերպումը):

Սահմանադրական դատարանը տասնհինգ օր ունի համամասնական արդյունքների հայտարարումից հետո դրանց վերաբերյալ վերջնական վճիռ կայացնելու համա_11 , մինչդեռ տրվում է մեկ ամիս մեծամասնականի շուրջ վեճերի վերաբերյալ վճիռ կայացնելու համար:

Ավելին` Սահմանադրական դատարանը կարող է որոշել երկարացնել մեծամասնական ընտրապայքարի համար վճիռ կայացնելու ժամկետը մինչեւ 50 օր: Սույն շարադրանքի դրությամբ Սահմանադրական դատարանը մեկ բողոք է ստացել մեծամասնական թեկնածու Հեղինե Բիշարյանից (Օրինաց երկիր), որը վիճարկում է թիվ 11 ԸԸՀի մեծամասնական ընտրակարգով ընտրության արդյունքները:

IV. ԱՅԼ ՀԵՏԸՆՏՐԱԿԱՆ ԲՈՂՈՔՆԵՐ ԵՎ ԴԻՄՈՒՄՆԵՐ

ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ին տեղեկացրել են (տարբեր քաղաքական կուսակցությունների եւ Օրինաց երկիրը ներկայացնող մեկ ԿԸՀ-ի անդամի անունից) ԿԸՀ ուղղված յոթ բողոքի մասին, եւ մոտ երկու անգամ ավելի բողոքներ են ներկայացվել ԸԸՀ-ր, որոնք վերաբերում են ընտրությունների օրը տեղի ունեցած խախտումներին` հիմնականում ընթացակարգային, ընտրակաշառքներին, լցոնումներին, զինծառայողների քվեարկությանը, ոչ լիազորված անձանց ներկայությանը եւ ընտրական քարոզչությանը: ԿԸՀ-ն անկեղծ ջանքեր է գործադրել վեճերը լուծելու ուղղությամբ` ժամանակին պատասխանելով բոլոր բողոքներին:

Իր կողմից ստացված բողոքների մեծ մասը մերժվել են իրավազորության բացակայության հիմքի վրա կամ հիմքի բացայակության պատճառով (բերված երկրորդ պատճառի մի դեպքում, որը վերաբերում էր ընտրակաշառքներին եւ լցոնմանը, ԿԸՀ-ը խորհրդակցել է համապատասխան ԸԸՀ-ի հետ նախքան որոշում կայացնելը): ԸԸՀ-րը բողոքները թափանցիկ է վարել, սակայն որոշ հարցեր մտահոգություն են առաջացրել:

Մասնավորապես, ընտրությունների օրը թիվ 17 ԸԸՀ-ը հրաժարվել է քննության առնել մի թեկնածուի կողմից ներկայացված չորս բողոք: Բողոքները սխալմամբ հասցեագրվել էին առանձին ՏԸՀ-րի եւ ոչ ԸԸՀ-ին, ԸԸՀ-ն իր հերթին մերժեց բողոքները, մինչդեռ կարող էր դիմումատուին խրախուսել ուղղել ֆորմալ շրջանակում տեղ գտած սխալը:

ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ին նաեւ տեղեկացրել են ընտրությունների օրը տեղի ունեցած խախտումների վերաբերյալ ՀՀ դատախազության կողմից ստացված տասը դիմումների մասին, որոնք հնարավոր է քրեական գործեր հանդիսանան: Ինչպես նշված է վերեւում, որոշ քրեական գործեր արդեն հարուցվել են:

ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ ԸԴԱ-ը կշարունակի հետեւել բողոքների եւ դիմումների գործընթացին: Այն գնահատում է Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունների հետ շարունակական համագործակցությունը:

http://www.a1plus.am/am/?page=issue&iid=49805

[voter]

Դիտորդների եզրակացույթունն իրավաբանորեն չիշտ է, ընտրություններն այլևս տոտալիտար չեն ու առաջընդաց են դեպի պառլամենտական պետություն։
Բայց արդյոք Հայաստանն դեմոկրատական ընտրություններ է անցկացրել - դրա մասին դիտորներն եզրակացույթուն չեն արել, նրանք ուրիշ մտահոգություն ունեն, մենք ձեզ ԱՐԴԱՐ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ պեչատ ու լեգիտիմության-դեմոկրատական երկրի շքանշան, դուք մեզ Ղարաբաղ...