Ուսումնասիրություն՝ հայության մոռացվա
SEE VIDEO REPORT
Ուսումնասիրություն՝ հայության մոռացված հատվածի մասին
Ծանր հոգեվիճակ է, երբ մարդ չի կարողանում կողմնորոշվել` ո՞ր ազգի ներկայացուցիչ է: Համշենահայերի ինքնության խնդրիրների մասին խոսելու նպատակով ՀՅԴ Եվրոպայի ու Մոսկվայի Հայ Դատի գրասենյակները 2 տարի առաջ կազմակերպել էին գիտաժողով` տարբեր երկրների մասնագետների մասնակցությամբ: Գիտաժողովի նյութերը հրատարակվել են ընդհանուր ժողովածուով` հայերեն, թուրքերեն, ռուսերեն ու անգլերեն, որը տարածվելու է տարբեր երկրներում ապրող համշենահայերի շրջանում:
Թուրքիայի Ռիզեի նահանգում` ծովի մակերեւույթից 3500 մետր բարձրության վրա, ուր պատմական Համշենն է, ապրում են մարդիկ, ովքեր ամեն տարի հուլիսի 15-22-ը նշում են Վարդավառը: Ծայր է առնում հայկական երգուպարը, թնդում են ազգային նվագարանները: Նրանց դռների վերեւում խաչ է գծված, հաց թխելիս` խաչ են պատկերում նաեւ խմորի վրա: Ամուսնանում են միայն համայնքի ներսում, հանգուցյալներին թաղում առանձնացված գերեզմանատանը: Եթե տեղ չլինի` կթաղեն սեփական այգում, բայց օտարի շիրմատուն երբեք չեն տանի:
«Կրասնոդարի երկրամասում ապրողները, որոնք խոսում են համշենահայերեն, նրանց լեզուն Էրզրումի բարբառի մի ճյուղն է: Երբ 200 տարի հետո գնում են բուն Համշեն, տեսնում են, որ այն հատուկենտ բառերը, որ իրենք գործածում են ռուսերեն, բուն համշենահայերը գործածում են թուրքերեն, մնացածը, լեզվի առումով, նույնն է մնացել: Սա մեր ժողովրդին հատուկ ինքնապահպանման բնազդի զարմանալի դրսեւորումն է»,- ասում է ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի տնօրեն Աշոտ Մելքոնյանը:
Համշենահայեր կան աշխարհի գրեթե բոլոր երկրներում. Կրասնոդարի երկրամասում նրանց թիվը շուրջ 400 հազար է, Սոչիում` 100 հազար, ամենամեծաթիվը, սակայն, Թուրքիայի տարածքում են` 1 միլիոն 200 հազար: 1491 թվականին, երբ օսմանցի թուրքերը գրավեցին Համշենը, բնակիչներից ոմանք, ընդունելով իսլամը, մնացին երկրում, զգալի մասը գաղթեց: Սերնդեսերունդ, սակայն, փոխանցվեց հայ ազգին պատկանելու ինքնագիտակցությունը:
«Թուրքիայի բնակչության 40 տոկոսը իրեն թուրք չի համարում, սա 10-ամյակներ իրականացված քեմալիստական քաղաքականության բացահայտ կրախ է նշանակում: Մի պետություն, որ ինքնագիտակցության այդպիսի խորը ճգնաժամ է ապրում, հավանական է, որ մոտ ապագայում կանգնի պետական քայքայման առջեւ»,- շեշտում է ՀՀ ԳԱԱ Արեւելագիտության ինստիտուտի տնօրեն Ռուբեն Սաֆրաստյանը:
Աշխարհասփյուռ համշենահայերի ազգային ինքնագիտակցությունը ամրապնդելու, նաեւ նրանց մասին տեղեկություններն ամբողջացնելու նպատակով ՀՅԴ Եվրոպայի եւ Մոսկվայի Հայ Դատի գրասենյակները Սոչիում նախաձեռնել էին գիտաժողով, որին հրավիրված էին տարբեր երկրների լավագույն մասնագետները: Այսօր արդեն, գիտաժողովի նյութերը հրատարակվել են 4 լեզուներով` հայերեն, թուրքերեն, ռուսերեն եւ անգլերեն:
«Սա առաջին լուրջ գիտական փորձն էր ամբողջ աշխարհից լավագույն մասնագետներին ներգրավելով` այս խնդիրը դնել շրջանառության մեջ: ԱՄՆ-ից Ռիչարդ Հովհաննիսյանն էր, Ռուսաստանից` Սերգեյ Հարությունյանը, Իգոր Կուզնեցովը, Հայաստանից՝ Էմմա Պետրոսյանը, Ժենյա Խաչատրյանը եւ այլն»,- ասում է ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ անդամ Հայկազուն Ալվրցյանը:
Ժողովածուն ոչ միայն հարուստ նյութ է հետագա ուսումնասիրությունների համար, այլեւ լուրջ հիմք` աշխարհաքաղաքական կարեւոր խնդիրներ լուծելու առումով:
Reply With Quote