Armenian Architects

[brat_eu]

Dela Place in Pasadena...

[brat_eu]

Ազնավուրի տուն-թանգարանը
Հարցազրույց հեղինակի՝ ճարտարապետ Նարեկ Սարգսյանի հետ

-Ի՞նչպես առաջացավ Ազնավուրի թանգարան ունենալու միտքը

-Միտքն առաջացավ Փարաջանովի տուն-թանգարանի գաղափարից: Փարաջանովն ապրել է Ուկրաինայում, Թիֆլիսում, բայց՝ ոչ Հայաստանում: Անվանի մարդկանց կապել իրենց ազգի, ազգային ծագման հետ, տալով նրանց հասցե իրենց հայրենիքում, շատ կարևոր է՝ անկախ այն բանից, թե այդ մարդն ապրել է Հայաստանում, թե՝ ոչ: Այդպես եղավ 80-ականների վերջին, երբ կառուցեցին Փարաջանովի տունը և կարողացան նրան տեղափոխել Հայաստան, և այդպիսով այսօր մենք քաղաքի ամենահետաքրքիր թանգարաններից մեկն ունեցանք:



-Նախագծի հեղինակին Ազնավու՞րն է որոշել


-Նախագիծն ինձ առաջարկվեց պատրաստել, և կարծում եմ, որ այդ առաջարկը պայմանավորված էր ֆրանսիական մշակույթի, ճարտարապետության հետ կապերի, ճարտարապետական մշակույթը լավ ճանաչելու և նման նախագծի պատասխանատվությունը կիսելո ւ պահանջով: Սա կարող էր արվել ցանկացած այլ ճարտարապետի կողմից կամ մրցութային

կարգով, բայց դա կարող էր չտալ այն արդյունքը, որը ֆրանսիական կողմը կուզենար տեսնել, այսինքն այստեղ պետք էր մի ճարտարապետ, ով երկու կողմերի մշակույթին էլ տիրապետում է: Կարծում եմ, որ դա է եղել պատճառը կոնկրետ ինձ հրավիրելու պարագայում:

Ես լրիվ կողմնակից եմ մրցութային քաղաքականությանը: Բայց սա սպեցիֆիկ խնդիր էր, և այս դեպքում մրցույթը կարող էր բերել ոչ այնքան գոհացուցիչ արդյունքների: Եվ քանի որ սա ոչ մրցութային նախագիծ էր՝ ես ամբողջովին հրաժարվել եմ վճարներից և դրա հետ մեկտեղ ինքս վճարել նախագծի մեջ ներգրավված մյուս մասնագետներին, և հարկերն էլ ենք վճարել:
Հաճախ, երբ ինձ առաջարկում են որևիցե նախագիծ մշակել, ես հրաժարվում եմ և ինքս եմ պնդում, որ այս կամ այն նախագիծն արվի մրցութային կարգով: Հիմա մշակվում է ճարտարապետության մասին օրենք, որտեղ անդրադարձ կլինի և մրցութային կարգով անցկացվող շինարարությանն ու կառուցապատմանը: Բայց քանի որ պետական միջոցներով հանրային շենք Հայաստանում բացի Ազնավուրի թանգարանից չի կառուցվել, մրցույթների տրադիցիան մեզ մոտ դեռ չկա, բայց անպայման պետք է այն բերել և ամրապնդել:

-Ի՞նչ սկզբունքով է պայմանավորված թանգարանի տարածքի ընտրությունը



-Տարածքը, տեղը սկզբում չկար: Առաջարկվում էր Մոնումենտի Բաբայան փողոցի աջ կողմի վերջնամասերից մի տեղ, որտեղ հիմա բնակելի կառուցապատում է ընթանում: Եվ կար մեկ այլ տարբերակ՝ Նորքի հեռուստատեսության աշտարակի մոտակայքում: Ազնավուրը երկու տեղն էլ տեսել էր, համաձայվել և ընտրությունը թողել մեզ վրա: Բայց ես հենց սկզբից մերժեցի այդ տեղերը: Եթե թանգարանը կառուցվեր այդ տեղերից մեկում՝ դա կնշանակեր ի սկզբանե այն չաշխատելու դատապարտել: Թանգարանը պետք է որոշակի մշակութային պլաստի, ցանցի հետ օրգանապես կապված լիներ: Խոսքը վերաբերվում է ոչ թե հեռու կամ մոտիկ լինելուն, այլ՝ մշակութային «միջանցքներին»: Ըստ էության այն տեղը, որտեղ որ հիմա է կառուցվել թանգարանը, նորից կենտրոն չի այն պատկերացումով, որով մենք ենք քաղաքի կենտրոնը պատկերացնում: Քաղաքներն ունեն ոչ միայն քաղաքաշինական, այլև մշակութային, կոմերցիոն, հանգստի կարկաս՝ իրենց կենտրոններով: Դրանք մարդ չի տեսնում, բայց տարածության մեջ զգում է:

Ֆրանսիայի մշակույթին նվիրված տարվան Ազնավուրը եկավ Հայաստան Ֆրանսիայի նախագահ Շիրակի հետ, և ես նրա հետ գնացի արդեն իմ առաջարկած տարածքը նայելու, և բնականաբար, սա բոլորովին ուրիշ բան էր ու մեծ ոգևորություն առաջացրեց նրա մոտ:

-Ճարտարապետական առաջադրանք եղե՞լ է, և ինչպե՞ս է ի սկզբանե Ազնավուրի տուն-թանգարանի գործառույթների խնդիրը դրված եղել

-Առաջադրանք որպես այդպիսին չի եղել: Սա այն եզակի դեպքերից է, երբ ճարտարապետին վստահվել է ամեն ինչ ինքնուրույն որոշել: Բացառիկ դեպք է, երբ ճարտարապետին ոչինչ չի սահմանափակել, երբ գործում է բացառապես ճարտարապետական արվեստը: Ընդհանրապես, եթե ուշադրություն դարձնենք՝ ճարտարապետները, ովքեր ասպարեզ են գալիս, հայտնվում են հիմնականում թանգարանային կառույցներով, քանի որ սա այն եզակի տիպն է, երբ ճարտարապետը չի սահմանափակվում խիստ պահանջներով և հնարավորություն ունի խոսելու զուտ ճարտարապետական լեզվով՝ ինչը չես կարող ասել բնակելի կամ հասարակական շենքերի նախագծման մասին: Այստեղ պատվիրատուն կոնկրետ խնդիրներ ունի:

Տվյալ դեպքում անհասկանալի էր, թե ինչ է նշանակում թանգարան, եթե մարդը կենդանի է: Ինչ է նշանակում տուն այստարածքում, ինչ պետք է լինի այստեղ. խնդիրների մի ահռելի խումբ, որոնց պատասխանը չկա, չկա մարդ, ով կարող է կամ պետք է տա դրանց կոնկրետ պատասխան: Ոչ ինքը՝ Ազնավուրը, ոչ պետությունը, ոչ որևէ մեկը: Միտքն այն էր, որ կառույցն իր ճարտարապետությամբ լինի շատ ճկուն: Ընդհանրապես ճարտարապետությունն այդպիսի բան է. ծնվեց՝ պետք է թողնես ինքն իր կյանքով ապրի, բայց պետք է կանխատեսես նրա կյանքի բոլոր հնարավոր փոփոխությունները, որպեսզի այդ փոփոխությունները վնաս չտան շենքին: Այսինքն, ի սկզբանե շենքի կառուցվածքը պետք է նրան հնարավորություն տա ապրելու որպես կենդանի օրգանիզմ:

Այդ պատճառով շենքը նախատեսվեց որպես բազմաֆունկցիոնալ մշակութային կենտրոն, որը բաղկացած է նախ և առաջ Շառլի ռեզիդենցիայից, որտեղ նա պետք է ապրի և աշխատի, Հայաստանում իր հասցեն ունենա: Բայց նաև պետք է, որ այս կառույցը կարողանա գործել որպես թանգարան այն ժամանակ, երբ նա այստեղ չապրի կամ քաղաքում չլինի: Բացի այդ կառույցը պետք է ունենա ընդունելությունների մաս, համերգային մաս, որը սակայն միայն համերգների համար չէ նախատեսված: Այն բազմաֆունկցիոնալ, ճկուն աշխատող դահլիճ է:

Այս կառույցում ամեն ինչ ունի իր ֆունկցիան և նպատակը: Օրինակ, դրսի աստիճանները միայն աստիճաններ չեն, այլ նաև բացօթյա ամֆիթատրոն, դրանց վերևում ծածկ կա: Ընդունելությունների հարկը դուրս է գալիս մեծ տերրասա, որը նույնպես ուղղակի հարթակ չի, այն իր վերևում՝ 5րդ հարկի բարձրության վրա, ծածկ ունի, որը չես տեսնում, բայց այն իր դերը կատարում է, պաշտպանում, ծածկում է տերրասան: Դահլիճը նույնպես ճկուն է մտածված: Այն իր տիպի մեջ եզակի է Հայաստանում՝ դահլիճը բուն ամֆիթատրոնից ավելի մեծ է: Ամֆիթատրոնը բնական ռելիեֆի վրա է նստած և ռելիեֆի թեքությամբ է շարժվում, իսկ բեմահարթակի հատվածը հնարավորություն է տալիս այն օգտագործել թե որպես հավելյալ նստատեղեր, թե ռոյալի համար տարածք: Ճկուն են մտածված նաև մարդկային հոսքերի տեղաբաշխումը՝ դալիճին կարելի է մոտենալ 4 տեղից՝ նայած թե ինչ միջոցառում է և ինչպես է հարմար մոտենալ:

Այս ամենը շատ բարդ խնդիր է եղել՝ ինչպես լուծել շենքի կառուցվածքը, որ այն բոլոր իրավիճակներում իր ֆունկցիան պահի: Կարծում եմ՝ որ դա հաջողվել է, քանի որ բոլոր այն հարցերը, որոնք ինձ տրվել են տարբեր մարդկանց կողմից, թե որ դեպքում ինչպես կարող է շենքը աշխատել՝ անմիջապես ստացել են իրենց պատասխանը:

-Իսկ ի՞նչի մասին է խոսում կառույցի բուն ճարտարապետական կերպարը

- Կարծում եմ սա այն դեպքն էր, երբ պահանջվում էր չոր երկրաչափական ձևեր: Այս շենքի վրա ոչ մի դեկոր, զարդաքանդակ, դետալ գոյություն չունի: Այստեղ միայն ֆունկցիոնալ տարածություններ են և այդ տարածությունները կազմակերպող ծավալներ:

Ես չուզեցի, որ սա լինի ուղղակի դրված շենք՝ ծավալ: Սա ավելի շատ օդ է, քան շենք. այն ունի բազմաթիվ մուտքեր և խիստ թափանցիկ է բոլոր ուղղություններով: Այս նախագծի հիմնական ձեռքբերումն այն է, որ շենքի կողքով անցնելիս՝ մարդ այս շենքը չի զգում, այստեղ ճարտարապետությունը չի կարևորը: Սա ամենադժվար խնդիրներից է ճարտարապետի համար, ով իրականում միշտ փորձում է նախ շենքը ցույց տալ: Այստեղ հակառակ խնդիրն էր դրված: Շենք չես զգում, և Մոնումենտից մոտենալուց անընդհատ քաղաքին ես նայում, ցանկություն է առաջանում անցնելու տեռասաներով, Արարատով զմայլվելու: Բոլոր կետերից ֆոկուսում քաղաքն է ու սարը, իսկ շենքն այնքան բնական է տեղում ներգծված, որ չես զգում ոչ շենքի մեջ լինելը, ոչ դրա կողքով անցնելը:

Խոսել շենքի ճարտարապետությունից բավականին բարդ է, քանի որ այն ավելի շուտ տարածությունների համակարգ է, քանծավալների…այստեղ օդն է նախագծված: Շենքը հեռվից ընկալվում է որպես դարպասներ՝ մեծ շրջանակներ: Բոլոր ուղղություններով անցնելիս՝ վիզուալ կամ ֆիզիկապես նախ անցնում ես այդ դարպասի, շրջանակի միջով: Վերևից մոտենալիս տեսնում ես կամարը, շրջանակը, բայց մոտենում ես դրան և երբ պետք է տակով անցնես, աստիճաններով իջնես շենք մտնելու համար, հենց առաջին աստիճանից բացվում է Արարատը և քաղաքը, որ մինչ այդ չէր երևում: Սա հենց ի սկզբանե մտածված կոնցեպցիա է եղել, օգտագործվել է բլրի թեքությունը, ռելիեֆի հնարավորությունը: Այս կոնցեպցիան ես անվանում եմ «Կանչ դեպի երկիր», ընդ որում այստեղ այդ անֆիլադային կամարները կազմում են մուտք՝ պորտալ, դեպի Արարատյան երկիր և հենց այդպես էլ կոչվում են: Այս պորտալները երկուսն են, մեկը հենց առաջինն է, երբ սկսում ես իջնել, մյուսը հաջորդում է դրան: Առաջին կամարը նեղ է, երկրրորդը՝ լայն, և մի կամարից մյուսն անցնելիս տպավորությունն այնպիսին է, որ կարծես երևակայական դուռը բացեցիր և մտար մի այլ տարածություն: Այս էֆֆեկտը ստացվել է այդ երկրոդ կամարի շնորհիվ, որը շեշտակի ձևով Արարատի նոր պատկեր է բերում ՝ դրա համայնապատկերը վերցնելով շրջանակի մեջ: Այդ շրջանակն օգնում է հասկանալ, թե ինչն է այս շենքում կարևորը. Արարատը, ոչ թե շենքը: Շենքը չես էլ զգում:

-Այս շենքի հայտնվելով՝ Կասկադի համալիրը նոր «բնակիչ» է ձեռք բերում: Ի՞նչպես է մտածված այս կառույցի երկխոսությունը միջավայրի հետ:

Կառույցի համար ընտրվել է ոչ թե տուֆ, այլ բազալտ: Հատակի քարն էլ, պատերն էլ բազալտ են, նույն գույնի, բաց տարբեր հանքերից: Քարերն ընտրված են միևնույն գամմայի մեջ, որպեսզի շենքը որպես մի քանդակ ընկալվի: Պատը, հատակը առանձին չեն շեշտված, այլ մեկը մյուսի շարունակությունն են: Այս կառույցը դիտվում է որպես մեկ քարի կտորից քանդակ, այլ ոչ որպես երկաթ-բետոնե կոնստրուկցիա: Կառույցը Կասկադում տարածություն ձևավորող է: Կասկադը շատ լավն է, բայց այն միայն առանցք է, ուղղություն է: Տարածքում այս շենքը իր վրա լուրջ բեռ է վերցնում, և դրանով իսկ այն ցանկացած դիտակետից նեդաշնակ է դիտվում, չի խանգարում:

Դեպի քաղաք ուղղված մասում ծայրից ծայր ապակիներ են միայն, այդ ֆասադն ապակիով է լուծված: Այստեղ սյուներ են որպես կոնստրուկցիա հանդես գալիս, բայց շենքում ուրիշ տեղ սյուներ չկան, շենքը շատ պարզ, տեկտոնիկ կառուցվածք ունի, սյունը կիրառված է այնտեղ, որտեղ պետք է սյուն, այսինքն ապակե ֆասադների հատվածում, մնացած տեղերում պատեր են: Պատը կամ սյունը իր կոնստրուկտիվ նպատակին է ծառայում, չկան այնպիսի տեղեր, որտեղ պատը երկրորդական նշանակություն ունենա, օրինակ, ուղղակի սյուների արանքը լցնի:

-Ադեն ստացվե՞լ են ինչ-որ արձագանքներ, կարծիքներ՝ կառույցի ճարտարապետության վերաբերյալ

-Առ այսօր ես դեռ չեմ ստացել շենքի ճարտարապետության մասին որևիցե դրական կամ բացասական կարծիք: Հանրության մեջ տոտալ շփոթություն, անորոշություն է շենքի վերաբերյալ, այն իր տեսակի մեջ նման չի ոչ մի բանի: Մարդիք շփոթված են, ընդ որում՝ մտավորականները նույնպես, որովհետև չեն կարողանում ասել, թե սա ինչ է՝ լավ է, վատ է: Այս ճարտարապետությունն անծանոթ է մարդկանց:

Մի հարց, որ ինձ տվեցին օրեր առաջ. «սա ինչ ճարտարապետություն է, հայկական է, թե՝ ոչ»: Ես պատասխանեցի, որ ըստ իմպատկերացումների, սա մաքուր հայերեն ճարտարապետություն է: Այն ինչ մենք ասում ենք «հայկական ճարտարապետություն», միայն ֆորմաների մեջ չէ: Հայկական ճարտարապետությունը տեղից ծնված, առողջ կոնստրուկցիայով ու տրամաբանությամբ կառույցն է: Մեր ճարտարապետության մեջ նաև չկա դեկոր՝ որպես պճնանք, զարդարանք, եթե նույնիսկ կան դեկորներ, ապա դրանք ֆունկցիոնալ են, դրանք տեկտոնիկայի, գեղարվեստական խնդիր են լուծում: Այստեղ այդ խնդիրը չէր կարող լինել, քանի որ շենքն ընկալվում է հեռվից, իսկ մոտիկից շենքը պիտի չզգաս էլ: Կոմիտասի, Տիգրան Մանսուրյանի երաժշտությունը, որ ամենամաքուր հայկական ինտոնացիաներ են, նույնսիկ 20-21-րդ դարի լեզվով ու գործիքավորմամբ հնչեցված, չունեն կլկլոցներ և ոչ ֆունկցիոնալ զարդարանքներ: Նույնն էլ ասյտեղ է, այս շենքի մեջ:

-Իսկ ի՞նչ կարևոր հանրային և մշակութային խնդիր է լուծում այս հաստատությունը: Մարդիկ հաճախ ակնկալում են, որ մեծամասշտաբ հանրային պրոյեկտները պետք է ուղղված լինեն անմիջականորեն իրենց խնդիրների լուծմանը

-Կենցաղակենտրոն մտածելակերպը վնասակար է: Ընդհանրապես ամենամեծ վնասը գալիս է այն բանից, որ Հայաստանը փակ տարածություն է, ի տարբերություն, օրինակ, Խորհրդային Միության, որը շատ մեծ էր և կար մշակութային և ինֆորմացիոն փոխանակում մարդկանց, ազգերի միջև: Հիմա Հայաստանի համար լուրջ պրոբլեմ է դարձել այդ փակ լինելը, ինքնակենտրոնացումը, ինչը բերում է լճացման և ճահճացման: Եվ այդ սպառողական մտածելակերպն էլ դրա արդյունքն է, երբ մարդ սկսում է ամեն ինչ տեսնել բարեկարգ մայթի և գրպանի փոխհարաբերության մեջ:

Հարցն այսպես է. կա հայ, ում աշխարհը չի ճանաչում, հայ ասածն աշխարհին ոչինչ չի ասում, իսկ եթե ասում է, ուրեմն մի քանի մասնավոր դեպքերում, օրինակ, Շառլ Ազնավուրի անձի և անվան հետ կապված: Եվ այս շենքը նույնպես մտնելու է նրա կենսագրության մեջ և կապող օղակ է դառնալու այն միլլիոնավոր մարդկանց և Հայաստանի միջև, ովքեր ճանաչել և ճանաչելու են Շառլին: Սա մեկ շենքի կառուցման խնդիրը չի, այս կառույցը լուծելու է հայ ժողովրդի ինքնահաստատման և ճանաչման խնդիր: Հարևան Ադրբեջանում ամեն օր մի թանգարան է կառուցվում, ամբողջ աշխարհը թանգարաններով, մշակույթով է մրցում, իսկ սպառողական մտածելակերպ, կենցաղային մակարդակի մտածելակերպ ունեցող մարդուն դա բացատրել շատ դժվար է: Նման մտածելակերպ ունեցող մարդիկ հայրենիք, հասցե չունեցող մարդիկ են:

Բացի այդ այս կառույցը լուծում է նաև տեղական, մշակութային խնդիր: Սա լինելու է կարևոր մշակութային կենտրոն Երևանի և Հայաստանի համար: Ռաֆայել Իսրայելյանի Չարենցի կամարը, որը փոքր է, հեռու է և շատերը չգիտեն դրա մասին, շատ խորհրդանշանային կառույց է: Այս շենքը այդ կամարի գաղափարի ավելի մեծ, ակտիվ ու կիրառական տարբերակն է:
Այս շենքը պետք է աշխատի, շատ աշխատի և աշխատի մշակույթի համար:

[brat_eu]

San Nicola Island Resort...
BEZDIKIAN ARCHITECTS...

[brat_eu]

AUGUST , 2011

Armenian Architects of Istanbul
Historical records tell us Armenian architects took on a prominent role in construction of palace buildings in the Ottoman Empire.The staff of Imperial Architects Office that directed such construction projects always included Armenian Architects.Young recruits to this office would be trained within a master-apprentice relationship.In other words, the Imperial Architects Office also operated as a kind of school of Architecture.



Nigogos Balyan

Changes in various fields based on example presented by Europe had already begun to be implemented in Ottoman Empire by the 18th century.The first examples of a new style in Architecture that would later be described as the Ottoman Baroque were also seen during this century.


Aram & Isaac Karakash.

Still, the Ottoman state's more decisive turn towards Western norms took place in the 19th century.The Tanzimat ( Reorganization ) Edict in 1839 and Islahat ( Reform ) Edict in 1856 form the most importmant turning points in this new direction.Winds of change blowing from the west continued to influence architecture as much as any other field and the 19th century became a period of change for Ottoman architecture.Innovations in the fileds of administration, law, education and in social life led to the emergence of new building types.The Topkapı Palace, an example of traditional palace architecture, had already been adandoned in the first half of the 19th century; and ' European ' style palaces were buildt in its wake.European states were moving their embassies to the Pera/Beyoğlu neighbourhood and were commissioning new embassy buildings to their exclusively selected architects in architectural styles in vogue in their own countries.The Rum ( Greek ) and Armenian communities, benefiting form the new rights they gained with the Tanzimat and Islaha edicts, began to build the large-scale domed, bell-towered churches that were previously prohibited.Mosques buildt immediately after the proclamation of the Tanzimat Edict display a number of innovations in terms of typology and therefore also appearance.In the past, Ottoman bureaucracy was managed from the residence of the Grand Vizier, of the Kazasker ( Chief Military Judge ) and the Şeyhülislam ( Chief Religious Official ) and people would apply here; now buildings of the Grand Vizierate and Ministries were replacing these.Rüştiyes ( Secondary schools ) and idadis ( senior high schools ) had been opened in addition to the traditional madrasahs, and new types of school buildings were necessary for them.The tradional darüşşifas were now replaced by hospital buildings designed on the basis of European models.Previosuly unseen building types such as post offices and train stations began to appear.In the second half of the century, in line with changhing living conditions, in neşghbourhoods such as Galata, Pera/Beyoğlu and Tarlabaşı and later, Cihangir, Taksim, Pangaltı and Kurtuluş where non-Muslims and also Muslims who were trying to acclimatize themselves to the new life-styles; a new residential building type, the apartment block, began to appear.Business life had also changed, the older, two storey hans ( business buildings) featuring central courtyards in the business area that included the Galata, Eminönü, Sultanhamam and Mahmutpaşa neighbourhoods began to be replaced by multi-storey business hans ( official buildings )


Sarkis Balyan

The changing of Istanbul's physical appearance during the era of Westernization that took place throughout the entire 19th century -and is also known as Ottoman Modernization- continued, albeit at a slower pace, in the early 10th century, until the founding of the Republic.First and foremostthe Balyans ( Balyan family ), but also other Armenian architects such as Ohannes Serveryan, Mıgırdic Charkyan, Bedros Nemtze, Mihran Azaryan, Hovsep Aznavur ( Aznavour ), Levon Gureghian, the brothers Aram and Isaac Karakaş, Kegham Kavafyan, Yervant Terzian, Andon and Garabed Tulbendciyan who in earlier periods recevied their initial training within the industry, but later also graduated from schools in European countries, and ultimately graduated from the School of Fine Arts, played a great role in this transformation.

[brat_eu]

Dolmabah Palace, The Gate of the Sultan:Architects Garapet and Nigogayos Balyan...

[brat_eu]

Istambul, Kucuksu Palace-Architect:Nigogayos Balyan...

[brat_eu]

Ciragan Palace-Nigogayos, Hagob and Sarkis Balyan...

1 photo.