Political position of intellectuals Политическая позиция интелигенции Մտավորականների քաղաքական դիրքորոշումը

[voter]

В газете Лрагир публикуються интервью с представительными личностями интеллигенции Армении.
Լրագիրը հրապարակում է հարցազրույցների շարք Հայաստանյան մտավորականության նշանակալի ներկայացուցիչների հետ։

Художник Арман Григорян Նկարիչ Արման Գրիգորյան

Писателем, публицистом Тигран Паскевичян Գրող հրապարակախոս Տիգրան Պասկեվիչյան

Драматург, прозаик Карине Ходикян Դրամատուրգ, արձակագիր Կարինե Խոդիկյան

Поэт, публицист Марине Петросян Գրող հրապարակախոս Մարինե Պետրոսյան

Театровед и социалист Ара Недоляном Թատերագետ և սոցիալիստ Արա Նեդոլյանի

Ազատամարտիկ, Կարին ազգագրական համույթի ղեկավար Գագիկ Գինոսյան

Певец, композитор, азатамартик Давид Амалян Երգիչ, երգահան, ազատամարտիկ Դավիթ Ամալյան

Художница, член Союза художников Заруи Мурадян Նկարչուհի, նկարիչների միության անդամ Զարուհի Մուրադյան

Ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյան Этнографом Грануш Харатян

Կինոռեժիսոր Տիգրան Խզմալյան Кинорежиссер Тигран Хзмалян

Доктор истории искусств, публицист Аджи Назени Гарибян Արվեստի պատմության դոկտոր, հրապարակախոս Հաջի Նազենի Ղարիբյան

Телережиссер Ара Ширинян Հեռուստառեժիսոր Արա Շիրինյան

Публицист Грантом Тер-Абрамяном Հրապարակախոս Հրանտ Տեր–Աբրահամյան

Художник Тигран Хачатрян Նկարիչ Տիգրան Խաչատրյան

Արվեստագետ Գրիգոր Խաչատրյան

Նկարիչ Կարեն Օհանյան Художником Карен Оганян

Актёр Вартан Петросян Դերասան Վարթան Պետրոսյան

http://lragir.am/src/index.php?id=search&pid=1&keyw=ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ%20ՊԱՊՅԱՆԸ|all|all|0 1/01/2008|06/08/2009
http://www.lragir.am/src/index.php?id=search&pid=1&keyw=%D0%A1%D0%98%D0%A0%D0%90%D0%9D%D0%A3%D0%A8%20 %D0%9F%D0%90%D0%9F%D0%AF%D0%9D%7Call|all|01/01/2008|06/08/2009

[voter]

Интервью с художником Арманом Григоряном 11435

ЖЕРТВЫ РЕЖИССУРЫ СТРАХА

- Какова гражданская позиция интеллигенции, что вообще есть интеллигенция?
- Когда я начал читать цикл ваших интервью, мне показалось, что в постановке вопроса есть нечто неудобно, но потом, прочитав интервью Марине Петросян, Карине Ходикян, Тиграна Паскевичяна, Гранта Тер-Абрамяна, Ара Недоляна, я был просто поражен ответами. Я бы ответил так: интеллигент - человек с широким мировоззрением, выступающий против насилия. Под этим словом я понимаю любое насилие государственного, чиновничьего аппарата, направленное на ограничение полета мысли и воли человека. Такова традиция нашей интеллигенции. Хочу сразу заметить, что наше оппозиционное движение стало движением интеллигенции. Левон Тер-Петросян - один из лучших представителей нашей интеллигенции, способный направлять стремление людей к свободе. Для меня интеллигент – это человек, который борется с насилием силой слова, действий, разработкой общественных проектов.
Я разделяю интеллигенцию на две группы – людей, которые начали Движение – Армянский национальный конгресс, и советские интеллигенты, пытающиеся встать на защиту насилия. И если раньше они утверждали, что стоят на защите прав слабых и гонимых, что хотят довести их голос до властей, то последние выборы ярко продемонстрировали их истинную позицию – они против выбора, свободы, справедливости. А гражданская позиция есть лишь у интеллигентов, которые борются.
- Вы и ваши друзья утверждаете, что настоящее искусство – это когда хочешь говорить об искусстве, а получается о политике. Какова должна быть позиция деятелей искусств в нынешней политической ситуации?
- Представляете – выдался повод поговорить с Туманяном, и он ни словом не обмолвился о политике. Искусство никогда не было формалистским, линия на холсте проводится ради высвобождения кого-то из пут, а не оправдания нынешней ситуации. Сейчас советские интеллигенты только и делают, что пытаются доказать, будто мир испокон веку был несправедлив, и ничего с этим не поделаешь, лучше просто воспользоваться. Им кажется, что еще можно вернуть Советский Союз, и они живут этой ностальгией.
- Но интеллигенты, избранные в Совет старейшин, утверждают, что намерены поднимать проблемы.
- Я читал их интервью. Вы задавали неудобные вопросы и вгоняли их в неловкое положение. Они нуждаются в понимании, потому что оправдывают насилие…

- Но сами они говорят, что борются против несправедливости, криминала, олигархов.


- Они открыто отвергают свободу и справедливость. Мне казалось, что в советское время люди боялись говорить из страха, но страх остался и поныне.
- Думаете, все дело в страхе?
- Мы живем в атмосфере страха, и только этим синдромом можно объяснить то, что мы избегаем говорить о главном. Откуда-то появились люди, которые пытаются убедить своих студентов, что мы живем по волчьим законам, и потому прислуживают хулиганам. Это может быть только со страху.
- Как изменились отношения между обществом и интеллигенцией за последние полтора года?
- Эта связь восстановилась, когда Левон Тер-Петросян вернулся в политику. До этого Ереван напоминал то ли Дубаи, то ли российскую провинцию. Все изменилось с возвращением Левона Тер-Петросяна, и даже 1 марта не сломило веру людей в интеллигентную Армению, в свободную Армению.
- Говорят, за последнее время Конгресс ослабил борьбу, митинги не столь многолюдны.
- Это утверждают люди, которым хотелось бы того. Неважно, сколько людей приходит на митинги, главное – сохранилась идея, изменение. Грант верно заметил – сторонники Конгресса отличаются тем, что четко себе представляют, какой должна быть Армения. Во время парламентских выборов, до возвращения Тер-Петросяна, многие утверждали, что нас может спасти только справедливость, что во главу угла должен быть положен человек, а теперь они же говорят – какая демократия, какая свобода…
- Вы разделяете мнение Конгресса о необходимости внеочередных парламентских выборов?
- Если понимаешь, что иного выхода из сложившейся вокруг Армении и Карабаха ситуации нет, то лучшим методом видятся выборы.
- Где гарантии, что выборы будут справедливыми?
- Будет идея, будут и справедливые выборы.
- В какой стране живет Арман Григорян?
- В борющейся. По западную стороны от Берлинской стены была демократия, по восточную – авторитаризм. В 1989 году Берлинская стена пала, но в душах людей она все еще есть, и многие пытаются возродить авторитаризм. Думаю, Берлинскую стену уже не восстановишь. Я живу в стране, которая после распада Стены обрела независимость на планете, на которой не должно быть нищеты, где защищены экология и ресурсы. Живущего в сегодняшней Армении человека должны в равной мере заботить как проблемы своей страны, так и планеты в целом. Я живу в инегрирующемся, адекватном реалиям обществе.

- После первого марта многие обвинили вас и ваших друзей в том, что вы ходили на митинге, чтобы поесть пиццы.
- Меня это не интересует, просто я вот сейчас понял, что Гагик Джангирян и Сасун Микаелян – вот настоящие интеллигенты. Ведь быть интеллигентом – это значит иметь внутреннее убеждение, что мир должен стать лучше. Эти люди остались при своем убеждении даже после 1 марта. И если кто-то говорит, что мы ходили на митинги ради пиццы, то этот человек просто примеряет на себе: он точно пришел на площадь, чтобы мародерствовать, ведь это они все срежиссировали – фильм «Бойся».
Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10204

Հարցազրույց նկարիչ Արման Գրիգորյանի հետ

ՎԱԽԻ ՌԵԺԻՍՈՒՐԱՅԻ ԶՈՀԵՐԸ
-Մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն այսօր ինչպիսի՞ն է, և առհասարակ, ըստ Ձեզ, ի՞նչ է մտավորականությունը:

- Երբ կարդում էի ձեր հարցազրույցների շարքը, ինձ թվում էր` շատ կաշկանդող բան կա ձեր այս հարցադրման մեջ, բայց հետո, երբ ընթերցեցի հատկապես Մարինե Պետրոսյանի, Կարինե Խոդիկյանի, Տիգրան Պասկևիչյանի, Հրանտ Տեր-Աբրահամյանի, Արա Նեդոլյանի հետ հարցազրույցները, ուղղակի հիացա, ինչ լավ էին պատասխանում այս հարցին: Ես այսպես կարող եմ պատասխանել. մտավորականը մեր տրադիցիայից եկած մի պատկերացում է մարդու մասին, որն ունի լայն աշխարհայացք և դեմ է բռնությանը: Բռնության տակ շատ հստակ մի բան եմ հասկանում` պետական, չինովնիկական ապարատի ցանկացած տիպի բռնություն ուղղված է մարդու միտքը կաշկանդելուն, իր կամքին հակառակ ինչ-որ բան անելուն: Մեր մտավորականության տրադիցիան սա է: Պիտի միանգամից ասեմ` ընդդիմության մեր շարժումը հենց մտավորականների շարժում է: Այսինքն` Լևոն Տեր-Պետրոսյանը մեր լավագույն մտավորականներից է, մի մարդ, ով կարողանում է առաջնորդել ժողովրդին և նրա մոտ առաջացնել հպարտության, ազատության ձգտումը, ինչը հայ ժողովուրդը միշտ ունեցել է, մի մարդ, ով չի թողնում ազատության պատկերացումը կորչի: Ինձ համար միանշանակ մտավորականը բռնության դեմ պայքարողն է խոսքի ուժով, գործողություններով, հասարակության համար նախագիծ մտածելով:

Մտավորականներին բաժանում եմ երկու մասի. նրանք, ովքեր ստեղծել են մի շարժում` Հայ Ազգային կոնգրեսը, և մարդիկ, ովքեր դեռ Սովետական Միությունից սկսած մտավորական են և փորձում են պաշտպանել բռնությունը: Պետք է ասել, որ շատ էլ անճարակ ձևով են դա անում, որովհետև եթե Խորհրդային տարիներին ամոթ կլիներ, որ նրանք ասեին` պաշտպանում են բռնությունը, նրանք միշտ ասում էին, որ իրենք կողմ են թույլերին, հալածվածներին և կարծես թե աղքատ, թույլ մարդու խոսնակ էին, որի ձայնը ուզում էին հասցնել իշխանություններին, վերջին ընտրություններին հետաքրքիր ձևով պարզ դարձավ նրանց դիրքորոշումը, և նրանք արդեն բարձրաձայնեցին, որ դեմ են ընտրություններին, դեմ են ազատությանը, արդարությանը, այնպիսի բաներ, որոնք ամենահակադիրն են մտավորականներին:
Իսկ քաղաքացիական դիրքորոշում ունի մատավորականության այն հատվածը միայն, որը պայքարում է:

- Արվեստն այն է, որ ուզում ես արվեստից խոսես, բայց խոսում ես քաղաքականությունից: Սրանք Ձեր և Ձեր ընկերների խոսքերն են: Երկրի ներքին քաղաքական իրավիճակում, որում մենք ենք հայտվել, մշակույթի գործիչն ի՞նչ դիրքերից պետք է հանդես գա:

- Պատկերացնում եք` Թումանյանի հետ խոսեիք և հանկարծ չխոսեիք քաղաքականությունից: Այդ տողերը վկայում են, որ արվեստը երբևիցե ֆորմալիստական չէ, որ եթե կտավի վրա մի գիծ է քաշված, այդ գիծը քաշված է ինչ-որ մարդկանց ազատագրելու համար, ոչ թե համոզելու, որ ձեր շահագործված վիճակն արդարածված է, ինչ-որ այսօր փորձում են անել պրոիշխանական սովետական մտավորականները: Նրանք Սովետի ժամանակից ոչ բացահայտ, հիմա արդեն բացահայտ մեզ փորձում են համոզել, որ աշխարհը միշտ պիտի լինի անարդար` պայքարես, թե չպայքարես, և կարևորը օգտվելն է: 70-ականներին մի երգ շատ պոպուլյար դարձավ` կեր, խմի քեֆ արա շարունակ, աշխարհը խալի է ոտքիդ տակ: Հիմա սովետական նոստալգիան է: Չգիտեմ` նրանց մոտ ինչ հիշողություններ են, բայց նրանց թվում է` վերականգնել Խորհրդային տարիները հնարավոր է: Երևի մենք հետխորհրդային միակ հանրապետությունն ենք, որը կարծում է, թե կարելի է վերականգնել Սովետական Միությունը:

- Սակայն ավագանի-արվեստագետներն ասում են, որ եկել են ինչ-որ հարցեր, խնդիրներ բարձրաձայնելու, և ժամանակն էր արդեն իրենք էլ իրենց խոսքն ասեին:

- Նրանց բոլորի հարցազրույցները կարդացել եմ: Ասեմ` նրանց կաշկանդող հարցեր էիք տալիս, և ընկնում էին անհարմար վիճակի մեջ, չէին իմանում` ինչ ասել: Նրանք կարիք ունեն, որ իրենց հասկանաք, այսինքն` որ եթե իրենք ընտրվեն, կվերականգնվի սովետական տարիների Երևանը: Որովհետև իրենք բռնությունն արդարացնող մտավորականներն են…

- Բայց ասում են, որ եկել են պայքարելու նաև բռնության, կրիմինալ, օլիգարխիկ երևույթների դեմ:

- Ես գիտեմ իրենց պատկերացումը, որ նրանք մերժում են ազատությունը, արդարությունը և արդեն բացահայտ են մերժում: Ես Սովետական Միության ժամանակ մտածում էի, որ մարդիկ վախենում են բռնությունից, դրա համար էլ շատ չեն խոսում: Տվյալ դեպքում իրենք էլ են բռնությունից վախենում, վախենում են իրենց նկատմամբ բռնություն կիրառելուց:

- Սա փաստորեն, ըստ Ձեզ, վա՞խ է:

- Միանշանակ վախ է, կա մեզ մոտ վախի մթնոլորտ և միայն վախի սինդրոմով կարելի է բացատրել այդ տեսակ “ցրողական”, ուրիշ բաներից խոսելու ցանկությունը: Նրանց տերտերական ոճով խոսելը ցույց է տալիս վախի ուժեղ զգացողություն: Հանկարծ հայտնվել են մարդիկ, որոնք փորձում են հավատացնել իրենց ուսանողներին, դպրոցականներին, որ կյանքն այսպիսին է, գայլային օրենքներ են, և դառնում են խուլիգանի, խուժանի գովերգողներ: Սա կարելի է բացատրել միմիայն վախով:

- Վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում, ըստ Ձեզ, հասարակություն և մտավորականություն կապը թուլացե՞լ, թե ավելի է ամրացել:
Եվ արդյոք հանրությունն ունի մտավորականի խոսքի կարիք:

- Երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը վերադարձավ քաղաքականություն, այդ կապը վերականգնվեց: Մինչև այդ էր կորել մտավորականի դերը և կապը, այսինքն` հասկանալի չէր, որովհետև մենք կարծես ապրում էինք մի երկրում, որը մերը չէր` Դուբայ էր հիշեցնում կամ Ռուսաստանի մի գավառ: Եվ այդ հարցը լուծվեց Լևոն Տեր-Պետրոսյանի վերադարձով, և նույնիսկ մարտի մեկը չկարողացավ կոտրել այդ հավատը, այսինքն` մտավորական Հայաստանի, այսինքն` ազատ Հայաստանի հավատը:

- Վերջին շրջանում շատ են խոսում, թե Կոնգրեսը որպես շարժում կարծես թե թուլացել է. ըստ Ձեզ` որքանո՞վ է սա համապատասխանում իրականությանը, և ՀԱԿ-ի` սահմանադրական ճանապարհով առաջ գնալն արդյո՞ք չի դանդաղեցնում կամ թուլացնում գործընթացը:

- Չէ, չի դանդաղեցնում, և ես կարծում եմ նրանք, ովքեր անընդհատ ասում են, որ ՀԱԿ-ը թուլանում է, միտինգները քչանում են, դրանք այն մարդիկ են, որոնք ՀԱԿ-ից չեն և շատ կուզենային, որ դա այդպես լիներ: Եվ նշանակություն չունի, թե տվյալ միտինգին ինչքան մարդ եկավ, կարևորն այն գաղափարն է, որն արդեն առկա է իբրև փոփոխություն: Հրանտը լավ էր ասում` հիմա հստակ տարբերվում են այն մարդիկ, ովքեր Կոնգրեսի կողմնակիցներ են, նրանք ունեն հստակ պատկերացում ինչպիսին պիտի լինի Հայաստանը և այդ պատկերացումից հրաժարվելու կարիք չկա: Նույնիսկ խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ, երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը դեռ չէր էլ դրել իր թեկնածությունը, բոլորը, այդ թվում նաև իշխանական մտավորականները և պատգամավորներն ասում էին, որ մեր հիմնական առավելությունը, մեր արժեքը մարդն է, և դրա համար պետք է անցկացնենք արդար ընտրություններ: Այդ գաղափարը շատ հստակ էր, բայց հետո չգիտեմ ինչ պատահեց, ասացին` ի~նչ դեմոկրատիա, ի~նչ ազատություն ու… խճճվեցին:

- Կիսո՞ւմ եք Կոնգրեսի այն համոզմունքը, որ արտահերթ նախագահական ընտրություններ ենք ունենալու:

- Եթե մենք հասկանում ենք, որ ուրիշ ելք չկա, որպեսզի կարողանանք այս ստեղծված իրավիճակը շտկել, որն առկա է Հայաստանի և Ղարաբաղի շուրջ, իմ կարծիքով լավագույն տարբերակն ընտրություններն են:

- Որքանո՞վ եք վստահ, որ արդար ընտրություններ են լինելու:

- Եթե այդ գաղափարը լինի, ընտրություններն էլ արդար կլինեն:

- Ի՞նչ տեսակ երկրում է ապրում Արման Գիգորյանը:

- Պայքարող: Շատ կարևոր մի միտք ասեմ` այդ Արևելք-Արևմուտք հասկացողությունները կապված են Բեռլինի պատի հետ. Բեռլինի պատից Արևմուտք դեմոկրատական երկրներն էին, Բեռլինի պատից Արևելք` ավտորիտար: 89 թվականին Բեռլինի պատը քանդվեց, և այդ երկու բլոկները վերացան, բայց մարդկանց հոգու մեջ իներցիայով դեռ այդ Բեռլինի պատը մնաց, և շատ-շատերն էլ փորձում են վերականգնել Արևելքը` ավտորիտարիզմը: Կարծում եմ` հնարավոր չէ վերականգնել Բեռլինի պատը: Այսինքն` ես ապրում եմ մի երկրում, որը Բեռլինի պատի քանդվելուց հետո ձեռք է բերել անկախություն ամբողջական այս երկրագնդի մեջ, որ չլինեն ծայրահեղ աղքատ երկրներ, այսինքն` դառնանք մի ամբողջական երկրագունդ, որն իր էկոլոգիայով, իր մարդկային ռեսուրսներով կլինի պաշտպանված: Այսինքն` այսօրվա Հայաստանում ապրող մարդը նույն մտահոգությունները պիտի ունենա ինչպես իր երկրի, այնպես էլ տարածաշրջանի, երկրագնդի մասին: Ես ապրում եմ ինտեգրվող, ազատագրվող, իրականության հետ ադեկվատ, իրականությունը տեսնել ձգտող հասարակության մեջ, բնականաբար դա պայքարող հասարակություն է:

- Մարտի մեկից հետո մտավորականներից շատերը ելույթ ունեցան, դատապարտեցին Ձեզ և Ձեր ընկերներին և նաև ասացին, որ դուք հանրահավաքներ եք գնում պերաշկի, պիցցա ուտելու համար:

- Ինձ չի հետաքրքրում, թե նրանք ինչ են ասել, ես ուրիշ բան եմ ուզում ասել. ես հանկարծ ինձ համար պարզեցի, որ այ իսկական մտավորականներ են և Գագիկ Ջհանգիրյանը, և Սասուն Միքայելյանը: Եվ բոլորովին էլ պարտադիր չէ, որ մտավորականը արվեստագետ լինի, մտավորականը դա ներքին համոզվածությունն է, որ աշխարհը պիտի լինի ուրիշ ձևով, որ այս վիճակը սխալ է: Եվ սա ես ոչ թե մարտի մեկի հետ եմ կապում, այլ մեր շարժման հետ, որին մարտի մեկը չկարողացավ կոտրել, այսինքն` այդ մարդիկ մնացին այդ հպարտ կեցվածքի մեջ, իրենց համոզմունքի մեջ: Իսկ Ձեր ասածն ուղղակի փորձեր են, որ իբր վարկաբեկեն, ասեն` դուք էլ մեր նման եք: Չէ, մենք ձեր նման չենք: Եթե այդ մարդը կարծում է, որ պերաշկու և պիցցայի համար ենք այնտեղ, պարզապես ինքը մտածում է`մենք իրենց նման ենք: Այո, ինքը այդպես կաներ, ինքը կգնար խանութ կթալաներ, իսկ մեզ պետք չէր խանութ թալանել, դա իրենց էր պետք, իրենք էին բեմադրել այդ ամենը, “Մի վախեցիր” կինոյի նման վախեցիր կինո էին բեմադրել: Դա իրենց ռեժիսուրան է, իրենց նեղ աշխարհայացքով, վախկոտ, վայ-վայ, մենք թույլ ժողովուրդ ենք, շրջապատված ենք հրեշ ազգերով:

ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=28118

[voter]

ОНИ ЯВЛЯЮТСЯ ЧАСТЬЮ PR-ПРОЕКТА РПА

Интервью с писателем, публицистом Тиграном Паскевичяном 11434

-Какова, по-вашему, гражданская позиция армянской интеллигенции? Является ли интеллигенция проводником общества?

- Прежде надо выяснить, что есть интеллигенция. Что это – сословие, часть общества? Это может прозвучать остро, но я думаю, интеллигенции не существует, это нечто надуманное. Что это означает – Игитян, скажем, думает, а остальные нет? Это некий архаизм, оставшийся с тех пор, когда у нас не было государственности. Не было государства, а значит, гражданского общества, публичных институтов, и все функции выполняла интеллигенция. Если б Владимир Мсрян утверждал, что избирается в Совет старейшин Еревана как гражданин, я был бы этому рад, но я не понимаю, когда идут в политику как интеллигенты, читая стишки.

- В списках Армянского Национального Конгресса немало деятелей искусств. Как насчет Республиканской партии?

- Вы слышали, чтобы до предвыборной кампании Игитян, Ерджанкян, Мсрян, Астхик Геворкян и другие высказывались по какой-либо актуальной проблеме? Нет, а это значит, что они стали лишь частью PR-проекта Республиканской партии, и ожидать от них бурной деятельности в Совете старейшин, кроме решения собственных проблем, было бы наивно.

- Во время интервью они утверждали, что пошли в Совет старейшин, чтобы поднимать проблемы и решать их.

- Союз журналистов должен окрепнуть настолько, чтобы поднимать и решать проблемы без того, чтобы его председатель был избран в Совет старейшин. Союз журналистов обязан защищать права журналистов, которых в день выборов в буквальном смысле этого слова избивали.

Какие они могут поднимать проблемы? О дотациях театру? Мы живем в условиях свободного рынка. Публика ходит только в хороший театр, и только хороший театр выживает. Так что, будут решаться вопросы подобного рода - дотации театру, архитектурные проблемы, председатель Союза журналистов там вообще не к месту.
- Почему же интеллигенты не проявляют гражданскую позицию, от страха?

- У них просто нет такой позиции.


- Они что, безразличны к ситуации в стране?


- Да, безразличны.

- Армянский Национальный Конгресс настаивает на внеочередных парламентских выборах.

- Внеочередные выборы могут действительно стать выборами, но любые очередные ничем не будут отличаться от тех, что мы видели 31 мая.

- Как вы считаете, не подошло ли удобное время для политического диалога?

- Я не понимаю, что значит удобное время для диалога. Если тебя бьют, кидают на землю, ты не можешь встать, отряхнуться и предложить диалог. Если тебя бьют, то тебе тоже надо ударить. На цивилизованном языке это означает право на протест, бунт. Это право уважается во всем мире, но не у нас, где вовсю хотя доказать, что люди сошли с конституционного пути. А что вы бы хотели: при таком уровне фальсификаций 13 человек являются в Совет старейшин и говорят – здравствуйте, мы хотим вступить в диалог. И это при том, что политзаключенные не выпущены на свободу, а часть осуждена по сфабрикованным доказательствам и амнистирована. Какой диалог, с кем?

- Вы говорите – право на бунт. Но АНК пытается добиться смены власти конституционным путем.

- Давайте различать: бунт – это не обязательно осада парламента, прорыв в ворота, как было в 1996 году с Вазгеном Манукяном. Конституционный бунт означает, что ты идешь по конституционному пути до тех пор, пока думаешь, что дальше есть куда идти.

- Но не слишком ли это медленно?

- А куда нам спешить? Идея о бунте должна родиться и созреть в народе.

- К 1 марта она не созрела?

- Созрела, но людей сломили, теперь есть необходимость в новом порыве.

-Многие деятели искусств утверждают, что хотя пошли на выборы по спискам РПА, но в душе они оппозиционеры.

- Если яблоко станет утверждать, что да, оно яблоко, но вообще-то капуста, вы поверите? Что значит, я не в рядах оппозиции, но оппозиционер? Есть еще одно заблуждение – нейтральная позиция. Но полюсов два – ты либо здесь, либо там. Комсомольские чиновники (мы тогда были молодые) говорили нам – давайте разрушать изнутри. Но заходишь вовнутрь, и жизнь может понравиться тебе так же, как многим другим.

- Интеллигенты, находящиеся в лагере властей, утверждают, что приняли бы предложение от любой политической силы, только не от Конгресса, который они считают разрушительной силой.

- Если одним словом, то они лукавят. Если б я при своем складе характера вступил в Республиканскую партию, я бы открыто заявил, что нахожусь рядом с РПА, потому что они такие–то. Надо иметь мужество и заявить: я уважаю Республиканскую партию за те-то принципы. Но после заявления об этих принципах они могут оказаться в идиотском положении. Я еще не встречал людей, которые говорили бы, что пошли в РПА по таким-то принципам. Потому что идут в эту партию за собственной выгодой.

Означенные вами люди не принимают Левона Тер-Петросяна потому, что он относится к интеллигенции так же, как я говорил выше – такой категории нет в природе. А кто сказал, что художник должен обязательно получать награду из рук президента? Артиста, художника должен вознаграждать народ. Спросите на улице, знают ли они тех, кто получил государственные награды. Присуждают звание народного артиста, а народ человека в лицо не знает. В бытность Левона Тер-Петросяна этого не было, потому что он не считал, что президент должен призывать к себе артистов и художников. Творящий человек должен находиться у своего полотна, на сцене.

Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=9897

ՆՐԱՆՔ ՀՀԿ PR ՊՐՈՅԵԿՏԻ ՄԱՍ ԵՆ

Հարցազրույց գրող, հրապարակախոս Տիգրան Պասկևիչյանի հետ

- Ըստ Ձեզ` մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն այսօր ինչպիսի՞ն է: Արդյոք մեր երկրում մտավորականությունն ունի հանրությանն ուղղորդողի դեր:

- Հարցին պատասխանելու համար մենք նախ և առաջ պետք է փորձենք հասկանալ, թե առհասարակ ինչ է նշանակում մտավորական. Ի՞նչ է դա, խա՞վ է, հասարակության ինչ-որ հատվա՞ծ է, թե ինչ է: Կարող է շատ սուր հնչի ասածս, բայց իմ պատկերացմամբ նման բան գոյություն չունի, որովհետև մտավորական բառը մտածել բառից է, ինչ է նշանակում, ինչ-որ մի հատվածը, ասենք, օրինակ, Իգիթյանը մտածում է, մյուսները չե՞ն մտածում: Դա մոտավորապես մի քիչ հեռավոր անցյալի մնացուկն է, երբ մենք պետություն չունեինք: Քանի որ պետություն չունեինք, չունեինք նաև քաղաքացիական հասարակություն, չունեինք նաև քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտներ, ամեն ինչ թողնված էր մտավորականության վրա: Եթե Վլադիմիր Մսրյանն օրինակի համար ասի, որ ինքը որպես քաղաքացի գնում է ընտրվելու ավագանի, ես կհասկանամ, բայց երբ որպես մտավորական են գնում այնտեղ` ճանապարհին ինչ-որ ոտանավորներ արտասնելով, ես սա չեմ հասկանում, դրա համար նաև չեմ հասկանում մտավորականի քաղաքացիական կեցվածքը:

- ՀՀԿ ավագանու շարքերն այս անգամ ներգրավվեցին արվեստի գործիչներ, Հանրապետականի շարքում նրանց բաց կա՞ր:

- Մինչև ընտրությունները, մինչև քարոզարշավն այդ մտավորականները` Իգիթյան, Երնջակյան, Մսրյան, Աստղիկ Գևորգյան և այլն, հիշո՞ւմ եք, որ որևէ քաղաքացիական կեցվածք արտահայտած լինեն որևէ հարցի մասին: Չեն արտահայտել, չէ, ուրեմն եթե չեն արտահայտել, իրենք Հանրապետականի համար PR պրոյեկտի մաս են, ուրիշ ոչ մի բան, և սպասելիքներ ունենալ, թե նրանցից որևէ մեկը ավագանիում որևէ բան կանի` բացի սեփական խնդիրները հոգալուց, ես չունեմ այդպիսի զգացում:

- Հարցազրույցների ժամանակ նրանք ասում էին, որ եկել են հարցեր բարձրաձայնելու և փորձելու են լուծումներ ստանալ:

- Ժուռնալիստների միությունը պետք է այնքան հզոր կազմակերպություն լինի, որ առանց նրա նախագահի ավագանի դառնալու, կարողանա հարցեր բարձրացնել: Ժուռնալիստների միությունն այսօր պետք է պաշտպաներ ժուռնալիստներին, որոնց այդ նույն ընտրությունների օրը բառի բուն իմաստով սատկացնում էին, ոչ թե գնալ այնտեղ հարցեր բարձրացնել:

Ի՞նչ հարցեր պետք է բարձրացնեն. որ թատրոնը պետական դոտացիա՞ ստանա: Մենք ապրում ենք շուկայական ազատ հարաբերությունների պայմաններում: Թատրոնը պիտի լավը լինի, որպեսզի հանդիսատեսը գնա թատրոն, բարձր գին վճարի բարձր արվեստի համար, և թատրոնը ապրի: Այս տեսակ հարցեր են լուծելու՝ թատրոնին դոտացիա, Իգիթյանն իր համար ճարտարապետական հարցեր է լուծելու, Ժուռնալիստների միության նախագահն էլ պարզապես չեմ հասկանում`ինչու է այնտեղ:

- Ասում եք` մինչև ընտրությունները նրանցից որևէ մեկը հանդես չէր գալիս քաղաքացիական դիրքորոշմամբ, ըստ Ձեզ` ո՞րն էր պատճառը, ներքին վա՞խ ունեին:

- Իրենք պարզապես չունեն քաղաքացիական դիրքորոշում:

- Անտարբե՞ր են երկրի ներսում տիրող իրավիճակին:

- Այո, անտարբեր են:

- Հայ Ազգային Կոնգրեսը խոսում է արտահերթ նախագահական ընտրություններ անցկացնելու մասին:

- Եթե արտահերթ լինեն, դրանք կարող են լինել ընտրություններ, բայց հերթական ցանկացած ընտրություն լինելու է ճիշտ այնպիսին, ինչպիսին եղել է մայիսի 31-ին:

- Ի՞նչ եք կարծում ՀԱԿ-ի` մանդատներից հրաժարվելը ճի՞շտ տարբերակ էր, սա արդյոք երկխոսության լավագույն ժամանակը չէր:

- Գիտեք, երկխոսության համար լավ ժամանակ, վատ ժամանակ ես չեմ հասկանում: Երբ քեզ խփում, գցում են գետնին, դու չես կարող վեր կենալ և ասել` եկեք երկխոսության մեջ մտնենք: Եթե ուժդ զորում է, դու էլ պետք է խփես իրեն գցես: Դա քաղաքակիրթ լեզվով ձևակերպված է և կոչվում է ապստամբելու իրավունք: Ամբողջ աշխարհում ապստամբելու իրավունքը հարգվում է, այդ մեզ մոտ են ուզում ցույց տալ, որ օ~, սահմանադարական ճանապարհից շեղվեցին: Ոչ, ապստամբության իրավունքն ամբողջ աշխարհում հարգված իրավունք է: Եվ ինչ է նշանակում, երբ ընտրություններն այսպես տոտալ կեղծում են, հետո 13 հոգի գնում են, ասում են` բարև ձեզ, մենք եկել ենք երկխոսելու: Եվ այդ բոլորն այն պայմաններում, երբ բոլոր քաղբանտարկյալները նստած էին, ոչ մի բան պարզ չէր, այն պայմաններում, երբ քաղբանտարկյալները կեղծ ցուցմունքներով, կեդծ գործերով դատվեցին առանց ապացույցների և համաներվեցին: Ի՞նչ երկխոսություն, ո՞ւմ հետ երկխոսություն:

- Ասացիք, որ քաղաքակիրթ աշխարհում ընդունված է ապստամբելու իրավունքը, ՀԱԿ-ը սահմանադրական ճանապարհով է ուզում հասնել իշխանափոխության:

- Եկեք տարբերակենք. ապստամբություն չի նշանակում գնալ կոտրել ասենք Ազգային ժողովի դարպասները, ինչպես դա արեց 1996-ին Վազգեն Մանուկյանը: Երբ ասվում է ապստամբել սահմանադրական ճանապարհով, պետք է սահմանադրական ճանապարհով գնաս այնքան, ինչքան համարում ես, որ դա դեռևս ճանապարհ է:

- Դանդաղ գործընթա՞ց չէ սա արդյոք:

- Բայց մենք ո՞ւր են շտապում: Ապստամբելու գաղափարը պետք է մարդկանց մեջ հասունանա:

- Մարտի մեկին չհասունացա°վ:

- Մարտի մեկին հասունացավ, կոտրեցին, հիմա նորից դա կարիք ունի հասունանալու:

- Արվեստագետներից շատերը հարցազրույցի ժամանակ ասում էին, որ ճիշտ է, իրենք ՀՀԿ շարքերում են, բայց ընդդիմադիր են, այսինքն` եկել են վատ, արատավոր երևույթների դեմ պայքարելու:

- Որևէ խնձոր, որ Ձեզ ասում է` ճիշտ է, ես խնձոր եմ, բայց իրականում ես կաղամբ եմ, կհավատա՞ք: Ճիշտ է, ես ընդդիմության շարքերում եմ, բայց ընդդիմադիր եմ: Մի ուրիշ մոլորություն էլ կա՝ ես չեզոք եմ: Կա երկու բևեռ` կամ այստեղ ես, կամ այնտեղ: Կոմունիստների վերջին տարիներին դա ընդունված բան էր: Կոմերիտական չինովնիկները (մենք այն ժամանակ երիտասարդ էինք) մեզ համոզում էին, ասում էին` եկեք ներսից քանդեք: Չէ, մենք այսօր ներս մտանք, մեզ այդ կյանքը կարող է դուր գալ այնպես, ինչպես շատերին է այսօր դուր գալիս:

- Իշխանության ճամբարին հարողներն ասում էին, որ կընդունեին ցանկացած կուսակցության առաջարկը ՏԻՄ ընտրություններին, բացի մեկից` ՀԱԿ-ից, պարզաբանելով, որ վերջինս քանդիչ ընդդիմություն է:

- Մեկ բառով եթե ասեմ, դա կեղծավորություն է, որովհետև եթե օրինակ այնպես ստացվեր, որ ես լինեի Հանրապետական կուսակցության հետ, բայց մարդկային նույն կերտվածքն ունենայի, ինչպես հիմա ունեմ, ես վստահ բոլորին բաց ճակատով կասեի`ես Հանրապետական կուսակցության հետ եմ, որովհետև այս կուսակցությունն այսպես է, այսպես է, այսպես է: Թող տղամարդ լինեն և ասեն` մենք Հանրապետական կուսակցության մեջ հարգում ենք էս, էս, էս սկզբունքները և մտել ենք իրենց շարքերի մեջ: Բայց այդ սկզբունքների, մարդու տեսակի գնահատական տալը իրենց կարող է կանգնեցնել հիմար վիճակի առաջ, որովհետև ես այսքան ժամանակ չեմ տեսել, որ մեկն ասի` ես Հանրապետական կուսակցության մեջ եմ այս, այս պատճառներով: Որովհետև բոլորն անձնական շահի համար են եկել. սա է խնդիրը:

Ինչո՞ւ Լևոն Տեր- Պետրոսյանը Ձեր ասած մտավորականների համար ընդունելի չէ, որովհետև, կարծում եմ` ինքը մտավորականության նկատմամբ ունեցել է նույն վերաբերմունքը, ինչ որ ես նոր ձևակերպեցի, որ այդպես բան գոյություն չունի, գոյություն ունեն արվեստագետներ: Իսկ ո՞վ ասաց, որ արվեստագետը պետք է նախագահի ձեռքից պարգև ստանա: Արվեստագետին պետք է հասարակությունը պարգևատրի: Փողոցում մի հատ հարցում անցկացրեք` ովքեր են ստացել պարգևներ, տեսեք ով է ճանաչում այդ մարդկանց: Ժողովրդական արտիստի կոչում են տալիս, բայց ժողովուրդը չի ճանաչում: Դա Լևոն Տեր-Պետրոսյանի օրոք չկար, որովհետև այդ մարդը չէր գտնում, որ նախագահն իր ներկայությամբ պետք է ճնշի ավեստագետին կամ դեպի իրեն ձգի: Արվեստագետը պիտի իր թղթի հետ լինի, իր նկարի հետ լինի, իր բեմում լինի:

- Շատ էին նշում քաղաքապետի արժանիքների մասին, որ լավ գիտեն նրան, որ նա մտավորական է, նրա հոգում թատրոն կա, նա գործի մարդ է, խոստանում է, անում է և այլն:

- (Ծիծաղում է):

ԶՐՈՒՅՑԸ ՎԱՐԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=27565

[voter]

Интервью с драматургом, прозаиком Карине Ходикян 11436

СТРАНА ЗАСЫХАЕТ ОТ ФАЛЬШИ

- В одном из своих интервью вы заявили, что после 1 марта водораздел между обществом и властью достиг критической точки. Есть ли сейчас связь между обществом и интеллигенцией или ее вообще не было?
- Давайте сначала уточним, что есть интеллигенция. В Армении немало деятелей искусств, которые живут за счет того, что дал им Бог. Ученые делают открытия, художники рисуют, композиторы плетут из звуков мелодии, писатели пишут, а врачи и юристы делают свое дело. Когда к этому прибавляется гражданское чувство, получается интеллигент. У нас почему-то принято считать интеллигентом людей искусства. А кто сказал, что Паргев Оганян – не интеллигент? Или те судьи, которые за последние полтора года не пошли на сделку с совестью и сделали то, что обязаны были делать? В других странах это нормально, а у нас похоже на подвиг: Паргев Оганян, будучи судьей и гражданином, стал интеллигентом. Художник, который рисовал до 1 марта и после этого, ну, может чуточку поплакал, не обязательно интеллигент, а вот скульптор Багдасарян, которого арестовали после событий 1 марта, - интеллигент. Это моя формула.
Должна сказать, что водораздел между обществом и интеллигенцией действительно огромен. Наш народ привык прислушиваться к великим. К сожалению, лишь малая часть людей, на которых направлено внимание общества, смогла остаться верной тому, что увидела собственными глазами.

- Будучи членом Союза писателей, вы не общаетесь со своими коллегами. Как отражается сегодняшняя жизнь Армении в литературе?
- Приведу статистику. В Союзе писателей состоят до 400 членов, а тех, кто за эти полтора года написал нечто, имеющее отношение к реалиям, я могу сосчитать на пальцах одной руки.


- Как сейчас атмосфера в Союзе писателей?
- Я рассматриваю Союз писателей как обычный профсоюз, в Армении нет профсоюзов, поэтому творческие союзы вынуждены исполнять функции профсоюзов.

- Вы хотели ротации руководства в Союзе писателей?
- Отношения между Левоном Ананяном и Размиком Давояном изначально можно было назвать не диалогом, а сварой, и голосование на съезде просто показало отношение ко всему этому.


- Прошло полтора года после вашей отставки, а об этом не перестают говорить.
- Я писатель. 4 года была заместителем министра, и каждое свое решение принимала крайне осторожно – как бы не сфальшивить, не вступить в сделку с совестью, потому что нет крупных и мелких взяток, и будь хоть одна сделка, я больше не смогу писать. После первого марта я просто не раздумывала, потому что иначе не могу.

- Какие проблемы сегодня вы считаете неразрешимыми?
- Чем дальше, тем больше, начиная с карабахской проблемы. Атмосфера полнится молвой, версий, предположений – отдадут, не отдадут, сколько и кому. Говорят, Америка играет в свою игру, Россия не отстаивает наши интересы. Правильно и делают, хорошо еще, у нас глаза целы, потому что мы не хозяева в своей стране. Наша страна – это большая гнойная рана, и если не излечить корни, косметика не поможет. Моя страна высыхает от лжи и фальши. От выборов к выборам мы придумываем новые фальсификации. Но до каких пор? И пока рана гноится, внешние силы будут делать все, чтобы она становилась больше. Завтра она взорвется - на нашу голову. В том, что наша государственность в опасности, есть вина каждого из нас.

- Вы считаете, что единственный путь – смена власти?
- Смена власти необходима для того, чтобы нынешние властители поняли - нельзя стрелять в народ ради удержания власти. Смена власти нужна для того, чтобы новая власть понимала – она не вечна и не имеет права удерживать кресло ценой человеческой жизни. Я не знаю, как чувствуют себя нынешние власти, их не преследуют души десяти убиенных?

- Но они обвиняют оппозицию.
- Я знаю главный канон Кармы – ты получаешь то, что посылаешь. Я не проклинаю, но говорю – Боже, суди каждого своим судом.

- Вы ходите на митинги?
- Честно говоря, сначала нет, но после 1 марта стала ходить. Правда, 1 марта я была в Америке, но все знаю. Там и решила подать в отставку. Хотелось бы жить в такой благополучной стране, чтобы не знать в лицо президента, премьера, мэра, потому что доверяла бы им.


- Чего вы ожидаете от нового мэра Еревана?
- Истины ради должна сказать, что когда я была заместителем министра, а он префектом, ни разу не получала отказа по поводу различных мероприятий. Но я не проголосовала за него на выборах, поэтому не хочу давать оценок, потому что эти выборы были политическими. Согласно принятому в мире порядку, я буду молчать 100 дней, думаю, по истечении этого срока мэр и окружающие его люди искусства отчитаются о том, что сделано.

- А что бы хотели услышать?
- Что на Северном проспекте посадили много деревьев.
Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10002

Հարցազրույց դրամատուրգ, արձակագիր Կարինե Խոդիկյանի հետ

ԵՐԿԻՐԸ ՉՈՐԱՆՈՒՄ Է ԿԵՂԾԻՔԻՑ

- Ձեր հարցազրույցներից մեկում նշում էիք, որ մարտի 1-ից հետո հասարակության և իշխանության անջրպետը հասել է իր կրիտիկական կետին: Իսկ ի՞նչ կասեիք հասարակություն և մտավորականություն կապի մասին: Ըստ Ձեզ` այսօր այդ կապը կա՞, թուլացե՞լ է, թե երբեք էլ չի եղել:

- Նախ ճշտենք, թե ինչ է մտավորականությունը: Հայաստանում կան արվեստագետներ, ովքեր ապրում են զուտ Աստծո կողմից իրենց տրված շնորհով: Գիտնականը գրում է, ինչ-որ բան է հայտնագործում, նկարիչը նկարում է, երգահանը հնչյուններից երաժշտություն է ստեղծում, գրողն էլ գրում է. դրանք արվեստագետ են, բժիշկը կամ իրավաբանն էլ իրենց գործն են անում: Սրանցից մեկը գիտնական է, մեկը արվեստագետ է, մեկը փաստաբան է, երբ սրան գումարվում է քաղաքացին, դառնում է մտավորական: Մեզ մոտ մտավորական չգիտես ինչու ընդունված է համարել միայն արվեստագետին, իսկ ո՞վ ասաց, որ Պարգև Օհանյանը համար մեկ մտավորականը չէ: Համենայն դեպս վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում, ով լինելով դատավոր` իր խղճի հետ գործարք չկնքեց և արեց այն, ինչ մասնագիտորեն պարտավոր էր անել: Ուրիշ երկրում դա նորմալ իրավիճակ է, մեզ մոտ դա համարյա հերոսության հասնող արարք է. Պարգև Օհանյանը դատավոր էր, գումարվեց քաղաքացին, դարձավ մտավորական: Ասենք, այն նկարիչը, որը մարտի մեկից առաջ նկարում էր և մարտի մեկից հետո էլ է նկարում, խոհանոցում նստած գուցե նվնվնում է, բայց նա նկարիչ է, իսկ քանդակագործ Բաղդասարյանը, որ մարտի մեկից հետո ձերբակալվեց, նա մտավորական է: Այսօր ես այս բանաձևով եմ նայում: Այդ առումով մտավորականը նա է, որի Աստծու կողմից տրված շնորհին գումարվում է քաղաքացիական կեցվածքը: Պետք է ասեմ, որ հասարակության և մտավորականության միջև, իհարկե, այսօր անջրպետը շատ խորն է: Իսկ մեր ժողովուրդը սովորություն ունի լսելու իրենից մեծին, որ հասարակական հնչեղություն կամ ձիրք ունեցող մարդ է: Մարտի մեկից հետո, ցավոք, մարդկանց, որոնց վրա սևեռված էր հասարակության հայացքը, շատ քիչ մասը կարողացավ հավատարիմ մնալ իր աչքի տեսածին, իր լսածին և ազնվությանը:

- Գրողների միության անդամ լինելով և շփվելով ժամանակակից գրողների հետ` ի՞նչ եք կարծում, Հայաստանի ներքին կյանքը, հայ հասարակությունը որքանո՞վ է գրողների ստեղծագործությունների կենտրոնում:

- Պարզ վիճակագրություն ասեմ. Գրողների միությունը մոտ 400 անդամ ունի, բայց այս մեկուկես տարվա ընթացքում մեր իրական կյանքի մասին, որ հաշվեմ քանիսը գրեցին, ձեռքիս մատներից մի երկու հատ էլ կարող են ազատ մնալ: Սա Ձեր հարցի ցավալի պատասխանն է:

- Գրողների միության միջավայրն այսօր ինչպիսի՞ն է:

- Ընդհանրապես միությունները տեսնում եմ որպես արհմիության տարատեսակ, իսկ Հայաստանում արհմիություններ չկան, գոյություն չունեն, և միությունները որոշ չափով իրականացնում են արհմիության գործառույթները:

- Ըստ Ձեզ` Գրողների միությունում արդյո՞ք պետք է լիներ նախագահի փոփոխություն:

- Ի սկզբանե Լևոն Անանյան-Ռազմիկ Դավոյան ոչ թե երկխոսություն էր, այլ կռիվ, և համագումարը պարզապես կողմերին քվեարկությամբ ցույց տվեց իր վերաբերմունքը:

- Մեկուկես տարի է անցել Ձեր հրաժարականից, բայց դեռ խոսում են դրա մասին թեկուզ միայն այն առումով, որ Հայաստանում երկրորդ Ձեզ նման հազիվ թե գտնվի` հրաժարվել պաշտոնի նման գայթակղությունից:

- Ես գրող եմ: Ես չորս տարի աշխատել եմ փոխնախարար և այդ չորս տարվա իմ ամեն մի որոշում, ամեն մի ստորագրություն, ամեն մի վճիռ արվել է այսպես` հանկարծ չկեղծեմ, չստեմ, հոգուս հետ գործարքի մեջ չմտնեմ, որովհետև ես համոզված էի, որ մեծ կամ փոքր կաշառք, կամ ազնիվ և անազնիվ մի գործարք, և ես այլևս չեմ գրի: Գիտեք, մարտի մեկից հետո ես չեմ էլ մտածել, չափել-ձևել՝ ճիշտ է, թե սխալ: Ես այլ կերպ չէի կարող:

- Այսօր ի՞նչ խնդիրներ եք տեսնում, որոնք թվում են անլուծելի:

- Հիմա տեսեք, ինչքան գնում, ամպերը կուտակվում են մեր գլխին` սկսած Ղարաբաղյան հիմնահարցից: Մթնոլորտը լցված է ասեկոսեներով, վարկածներով, ենթադրություններով` տալիս են, չեն տալիս, ինչքան են տալիս, ում են տալիս: Հաճախ խոսում են, որ Ամերիկան խաղ է խաղում, Ռուսաստանը մեր շահը չի պաշտպանում և այլն: Լավ են անում, շատ լավ են անում, դեռ լավ է, որ մեր աչքը վերջնական չեն հանել, ինչի համար, որովհետև դու պիտի քո երկրի տերը լինես: Երկիրը եթե ներսից հիվանդ է, դրսից բոլորը կխփեն: Երկիրն այսօր, պատկերավոր ասած, մի մեծ թարախապալար է: Եվ եթե հիվանդ արմատը չլավացնես, վրայից ինչ-որ մասեր փակես, դեղեր լցնես, կոսմետիկ գրիմ քսես, ոչինչ չի օգնի: Արմատը պիտի լավացնես: Իսկ այսօր իմ երկիրը չորանում է ստից ու կեղծիքից: Ընտրությունից ընտրություն մեզ մոտ ազարտի նման մի բան է ձևավորվել` հաջորդ ընտրությանն ինչ մի խայտառակ կեղծիք պիտի անեն, որ մենք զարմանանք` տեսա՞ր այս անգամ ինչ արեցին: Լավ, բայց ո՞ւր: Կեղծիքը դարձել է կեցություն, գոյության ձև: Այսինքն` ինչքան դու շողոքորթես, ինչքան էլ անազնվություն անես, այնքան առաջ կգնաս, և այդ չափանիշը վերևից է գալիս: Ու քանի այս թարախապալարը բլթբլթում է, դրսից ամեն ինչ կանեն, որ դա ավելի հասունանա: Եվ մեր գլխին վաղը ոչ թե ամպ է կախվելու, այլ այդ ամպը պայթելու է մեր գլխին: Մեր պետականությունը վտանգված է, և մեզանից ամեն մեկն է մեղավոր:

- Ինչպե°ս եք պատկերացնում հնարավոր լուծումները` իշխանափոխությո՞ւնն է միակ ճանապարհը:

- Իշխանափոխությունն անհրաժեշտ է, որպեսզի այսօրվա իշխանությունն իմանա, որ իշխանություն պահելու համար սեփական ժողովրդիդ վրա չպետք է կրակես, և դա պետք է լինի բոլոր ժամանակների իշխանությունների համար: Իշխանափոխությունը պետք է նրա համար, որ ամեն մի եկող իշխանություն իմանա` ինքը հավերժական չէ և որևէ բարոյական իրավունք չունի թեկուզ մի մարդու մահվան գնով իր փտած, նեխած աթոռը պահել: Ես չգիտեմ` այսօրվա իշխանավորներն ինչպես են իրենց զգում, այդ տասից ավելի մարդկանց հոգիները, ստվերը նրանց աչքի առաջ չի՞ գալիս:

- Նրանք էլ ասում են` ընդդիմությունն արեց:

- Ես գիտեմ Կարմայի օրենքը` ինչ ուղարկում ես, այն էլ գալիս է քեզ: Ես չեմ անիծում, ես այն պոետն եմ, որ իմ բերանն անեծք չի լինի, բայց ես ասում եմ` Աստված, դու ամենատեր ես, դատիր ամեն մեկին իր դատով:

- Բոլոր հանարհավաքներին գնո°ւմ եք:

- Ճիշտն ասած, սկզբում չէի գնում, բայց անցած տարի` մարտի մեկից հետո, առաջին հանրահավաքից սկսած գնում եմ: Ճիշտ է, ես մարտի մեկին Ամեիկայում եմ եղել, բայց ամեն ինչից տեղյակ եմ եղել: Հենց այնտեղ վճռեցի հրաժարական տալ, որոշած եկա: Մարտի 4-ին եկա և ամսի հինգին նախարարին հայտնեցի որոշմանս մասին: Շատ կուզենայի, որ այնպիսի բարեկեցիկ երկրում ապրեի, որ չիմանայի` ով է երկրիս նախագահը, չիմանայի` ով է վարչապետը, քաղաքապետը, ոչ թե այնքան անտարբեր եմ, պարզապես այնքան վստահ եմ, որ իրենք իրենց տեղում են և մտածում են ամեն մի քաղաքացու մասին:

- Երեւանի նոր աղաքապետից ի՞նչ եք սպասում:

- Իմ փոխնախարար եղած ժամանակ, պիտի անկեղծ լինեմ, երբ նա թաղապետ էր, ինչ խնդիր եղել է` կապված միջոցառումների, օգնության հետ, երբեք մերժում չեմ ստացել, հատկապես եթե գաղափարը նրան դուր է եկել: Իսկ ինչ վերաբերում է քաղաքապետի գործունեությանը, բնականաբար, ես իմ ձայնը նրան չեմ տվել, բայց նաև հիմա չեմ ուզում գնահատական տալ, որովհետև այս ընտրությունները նաև քաղաքական էին: Աշխարհում ընդունված կարգի համաձայն` հարյուր օր կլռեմ, զերծ կմնամ գնահատական տալուց և կարծում եմ` այդ ժամկետի լրանալու օրը քաղաքապետը և նրա կողքին կանգնած արվեստագետները, որոնց բոլորին համարյա լավ գիտեմ, մեկը ընկերս է, մեկը` բարեկամս, կասեն` ինչ է արվել Երևան քաղաքի համար, գոնե առաջին քայլերը:

- Իսկ ի՞նչ կուզենայիք, որ հարյուր օրվա ընթացքում արված լիներ:

- Հյուսիսային պողոտան պատվեր ծառերով և թփերով: (Ժպտում է):

ԶՐՈՒՅՑԸ ՎԱՐԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=27735

[voter]

ДЕЛО НЕ В ЛИЧНОСТЯХ, А В ТИПЕ

Интервью с поэтом, публицистом Марине Петросян 11437

- Как по-вашему, какое значение может иметь гражданская позиция интеллигенции для общества и оказывает ли она воздействие на жизнь в стране?

- Когда-то я поклялась не использовать слово «интеллигент», слишком уж оно потрепано и слишком негативные ассоциации вызывает, но сейчас я чувствую, что проблема есть, и ее нужно правильно сформулировать. Часто можно услышать вопрос, почему интеллигенция не объединяется: видимо, под этим словом имеется в виду некое сословие, которой предопределены определенные функции. Я думаю, интеллигенция не может быть консолидированной, и это хорошо. Я рада, что часть интеллигенции выступает против свободы, демократии. Я рада, потому что это честно и искренне. Ведь провластная интеллигенция до сих пор не заявляла об истинной своей позиции.

- Что вы имеете в виду, говоря «до сих пор»?

- До недавних пор. Когда от интеллигентов требуют лишь правильных, красивых слов, получается неискренне. Не знаю, что заставило их раскрыться, но так гораздо интереснее. Потому что четко выявились два крыла интеллигенции.

- Властное и оппозиционное?

- Дело даже не в этом, а в идеологии. Как только они заговорили, стало ясно, что они выступают против свободы и демократии.

- И кто это?

- По-моему, первым высказался Рубен Геворкянц, который заявил, что не любит справедливость, а Левон Игитян сказал, что ненавидит демократию, до этого Сос Саркисян говорил, что свобода может быть вредной, да и Мангасарян порой высказывался против свободы. Многие говорят, что все дело в том, что они поддерживают власть и пошли за ней ради какой-то выгоды. Так оно и есть, но для меня это не столь важно, я не собираюсь обсуждать мораль чужих людей, но когда ни выступают против свободы, тут возникают идеологические проблемы, и я не думаю, что они поддерживают власть только потому, что получают от этого какую-то выгоду. Я и раньше общалась со многими и слышала, как многие утверждают, будто свобода – это для нас слишком рано, и наш народ пока не готов к ней. Это не имеет отношения к власти, это вопрос идеологии, традиционной психологии. К примеру, почему Спюрк столь пассивен и всегда поддерживает власти? Ведь от этого Диаспоре нет никакого проку. Просто Спюрк считает, что пока есть проблемы с Турцией, не стоит говорить о внутренней свободе. Вот в чем проблема. Мой спор с интеллигентами того лагеря в том, что я считаю ключевой проблемой в Армении внутреннюю свободу. Мы одержали победу в Карабахской войне, но кинули победу в реку, потому что не смогли переварить ее.

- Почему?

- Во-первых, нет традиций, в ходе своей истории мы все время боролись с внешним врагом, не имея времени на внутренние проблемы. Это правильно, что сначала надо было получить независимость, иначе невозможно строить свое государство. В советские годы такой задачи не было, тогда ты вынужден был адаптироваться к имеющейся системе. Не было традиции рассуждений. Теперь такая необходимость есть, но тут уже власти не позволяют, исходя из сугубо личных интересов.

Думаю, проблема в наличии старого и нового мышления.


- В ходе выборов многие интеллигенты были избраны в Совет старейшин Еревана. Почему РПА вдруг ощутила потребность в режиссерах и артистах?

- Я думаю, Республиканская партия понимает, что в ее рядах нет ораторов, и поставила задачу освежить партийный облик. Это очевидно, поэтому и были избраны представители актерской братии, которые формируют имидж. Кому-то удается. Одно только присутствие Гора Варданяна уже многое значит. Это был умный шаг, и он сыграл свою роль.
- В Армянском национальном конгрессе также немало деятелей искусств. Это тоже политика?

- Думаю, это правильный шаг. Я, правда, не присутствовала на всех митингах, но выступление Ашота Адамяна послушала, и оно мне понравилось. Преимущество АНК состоит в том, что Конгресс свободен, но и он нуждается в новых лицах. Положительной стороной выборов стало также то, что люди получили возможность самовыразиться.
- В последнее время говорят, что оппозиция стала слабее, и на митинги приходит все меньше народу. Вы тоже так считаете?

- Дело в том, что с тех пор, как после 1 марта митинги возобновились, все ждут какого-то апофеоза, скажем, скорой отставки Сержа Саркисяна. Эти ожидания сначала были достаточно реальны, но потом наступило разочарование, в том числе, и во мне. Теперь уже ясно – скорой победы не получилось, и надо готовиться к долгосрочной борьбе, в такой ситуации многие могут разочароваться. Сейчас Конгресс реорганизуется. Упразднение исключается, потому что костяк его никогда не сломается. Тем более, после возвращения политзаключенных, Никол Пашинян вернулся, и это сообщает новые импульсы. Начинается второй этап, и главное – Конгресс свободен. Правда, эта свобода порой имеет нелицеприятные проявления, и на этом играют: могу привести пример марксиста, но в целом свобода – это самое большое достижение. Так что, если даже кто-то покинет АНК, появятся новые.

- А если к Конгрессу присоединятся АРФД и «Наследие»?

- Это объединение, судя по всему, не получается, хотя мне бы хотелось этого. Думаю, политические силы в Армении ограничиваются этим списком. РПА – это власть, ее нет в политике. Было бы интересно, если б Дашнакцутюн и Конгресс объединились. Это означало бы, что силы, которые займут политическое пространство после смены власти, консолидировали усилия. АНК и АРФД могут объединиться против криминала. В этом и состояло предложение Левона Тер-Петросяна, но, к сожалению, не нашло отклика. Ничего, Конгрессу и без того хватит сил.


- Адекватен ли избранный мэр требованиям?

- Очень печальный вопрос. До выборов я не могла поверить, что его изберут. Он настолько не соответствует моим представлениям, что я думала, такое невозможно. После этого я поняла, что переоценила ереванцев. Хотя выборы были фальсифицированы, тем не менее, кое-чего не должно было произойти. Дело не в личности, а в типе. Мы все знаем, какой он тип представляет. По моим представлениям, он человек, у которого все схвачено. Это печально, казалось, что мы прошли этот этап, оказалось – нет.

В моем сознании он не Гагик Бегларян, а Черный Гаго, а это значит, что ничего не изменится. А я думала, что начнется с красной строки, и люди тоже этого ждали.

Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=9978

ԱՆՁԻ ԽՆԴԻՐ ՉԷ, ԱՅԼ ՏԵՍԱԿԻ

Հարցազրույց բանաստեղծ, հրապարակախոս Մարինե Պետրոսյանի հետ

- Ըստ Ձեզ` մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն ի՞նչ նշանակություն կարող է ունենալ հասարակության համար և այսօր արդյոք ունի ազդեցություն երկրի ներքին կյանքում:

- Մի ժամանակ երդվել էի չգործածել մտավորական բառը, որովհետև շատ չարչրկված բառ է, և հետը հիմնականում բացասական ասոցիացիաներ կան, բայց հիմա զգում եմ, որ խնդիր կա, ուղղակի խնդիրը պետք է ճիշտ ձևակերպել: Այսօր ավելի շատ ասում են` ինչո՞ւ մտավորականությունը միասնական չէ, այսինքն` մտավորականություն ասելով` պատկերացնում ենք ինչ-որ մի խավ, որը մի ֆունկցիա պիտի կատարի: Իմ կարծիքով, խնդիրն այն է, որ մտավորականությունը չի կարող միասնական լինել և լավ է, որ միասնական չի: Սկսել եմ ուրախանալ, որ հիմա մտավորականների մի մասը սկսել է խոսել ազատության, ժողովրդավարության դեմ: Կարող է զարմանաք` ինչու եմ ուրախանում, որովհետև դա ազնիվ է և անկեղծ: Հակառակ ճամբարի, այսինքն` իշխանական թևի մտավորականությունը մինչ այդ չէր խոսում, բայց իրենց գաղափարախոսությունը դա էր:

- Մինչև այդ ասելով` մինչև ո՞ր ժամանակահատվածն ի նկատի ունեք:

- Մինչև այս վերջերս: Երբ մտավորականից պահանջում ես անպայման ճիշտ բան ասել, անպայման սիրուն բառեր ասել, ինքն անկեղծ չի լինում: Հիմա չգիտեմ` ինչ պատահեց, անկեղծացան, և դա շատ ավելի հետաքրքիր է: Այսինքն` խոսակցությունը բաց է դառնում, հստակ է դառնում, որ մտավորականների մեջ կա երկու թև:

- Իշխանական և ընդդիմադի°ր:

-Հարցն իշխանական և ընդդդիմադիր լինելը չէ, այլ իրենց գաղափարները: Երբ իրենք խոսեցին, պարզ դարձավ, որ իրենք իսկապես գաղափարով ազատությանը և ժողովրդավարությանը դեմ են:

- Ովքե՞ր են:

- Առաջինը կարծեմ Ռուբեն Գևորգյանցն ասաց` դե ես արդարություն չեմ սիրում, Լևոն Իգիթյանն էլ ասաց` ես զզվում եմ ժողովրդավարությունից, մինչև դա էլ Սոս Սարգսյանն էր ասում` ազատությունը շատ վնաս է, Մազմանյանն է երբեմն խոսում ազատությանը դեմ: Հարցն այն է, որ լավ է, որ իրենք խոսում են: Երբեմն ասում են` խնդիրն այն է, որ նրանք իշխանությանն են պաշտպանում, որովհետև այնտեղից փող են ստանում և այլն: Այդ փաստը կա, բայց ինձ համար դա էականը չի, որովհետև դա բարոյականության հարց է, ես չեմ ուզում ուրիշ մարդկանց բարոյականությունը քննարկել, բայց երբ արդեն խոսեցին ազատության դեմ, այդտեղ գաղափարական հարց բարձրացավ, այդ դեպքում խոսակցության կարիք կա, որովհետև ես չեմ կարծում, որ նրանք պաշտպանում են իշխանությանը միայն նրա համար, որ այդտեղից ինչ-որ օգուտ են ստանում: Դա էլ կա, բայց ինձ շատ ավելի հետաքրքիր է գաղափարական կողմը: Մինչև նրանց այդպես արտահայտվելն էլ, երբ մարդկանց հետ խոսում էի, գիտեի, որ հայկական մտածողության մեջ կա այսպիսի մի ըմբռնում` ազատությունը մեզ համար մի քիչ շուտ է, կամ մեր ժողովուրդը դեռ պատրաստ չի ազատության: Դա իշխանության հետ կապ չունի, դա գաղափարական հարց է, և դա ավանդաբար եկող պատկերացում է: Օրինակ` Սփյուռքն ինչի է այդքան պասիվ և պաշտպանում է բոլոր իշխանություններին, Սփյուռքն էլ հո իշխանություններից օգուտ չունի՞, ընդհակառակը, ինքն է օգնում իշխանությանը, բայց մտածում է` քանի դեռ Թուրքիայի հետ հարցը չենք լուծել, ուրեմն պետք չի ներքին ազատության խնդիր բարձրացնել: Իմ կարծիքով, սա է խնդիրը: Մյուս կողմի մտավորականների հետ իմ վեճն այն է, որ ինձ համար հստակ է, որ Հայաստանում այսօր ամենակարևոր հարցը ներքին ազատության, Հայաստանը կառուցելու հարցն է: Օրինակ` Ղարաբաղի պատերազմում մենք հաղթեցինք, բայց արդյունքում մեծ հաղթանակը ջուրն է լցվել, որովհետև այդ հաղթանակը դու պետք է ներսում շարունակեիր, բայց այդ ներսում շարունակելն է, որ չի ստացվում:

-Ըստ Ձեզ, ինչո՞ւ չի ստացվում, ի՞նչն է պատճառը:

- Նախ, որովհետև մենք ավանդույթ չունենք, մեր պատմության ընթացքում մենք ավելի շատ դրսի դեմ ենք պայքարել և չենք էլ հասցրել հաղթել, որ հետո էլ մտածենք ներսի մասին: Դա ճիշտ է, որ սկզբում պետք է անկախություն ստանալ, որովհետև քանի դեռ դու անկախ չէիր, դու չէիր կարող քո երկիրը կառուցել: Սովետական Միության ժամանակ նման խնդիր չկար: Սովետական Միության ժամանակ դու պետք է ունենայիր այն համակարգը, որը կար: Մտածելու ավանդույթ մենք չունեինք: Հիմա պետք է լինի, իսկ հիմա էլ իշխանությունը դա չի թողնում զուտ իր էգոիստական շահերից ելնելով, որովհետև իր համար վտանգավոր է:

Իմ կարծիքով, խնդիրն այն է, որ կա հին և նոր մտավորականություն, այսինքն` իմ ասածների մեջ հնի ներկայացուցիչներն են մտնում:

-Այս ընտրություններին մի շարք մտավորականներ ՀՀԿ-ից հրավեր ստացան համալրելու ավագանու շարքերը: Ի՞նչ եք կարծում ,ՀՀԿ-ն հանկարծ գիտակցե՞ց, որ իր շարքերում ռեժիսորի, մտավորականի կարիք է զգացվում:

- Ես կարծում եմ Հանրապետականն զգում է, որ ինքը խոսող մարդիկ չունի, ասենք մի քանիսը խոսում են, այն էլ առանձնապես հաջող չեն, ինքը դեմքերը թարմացնելու խնդիր ունի: Դա այնքան ակնհայտ է, ընդ որում մեծ մասը դերասանական, թատերական ոլոտից են և մեծ մասը իմիջ է ձևավորում: Ոմանց մոտ ստացվում է: չգիտեմ: Գոռ Վարդանյանը հենց մենակ, որ այնտեղ կանգում է, չխոսի էլ, բայց որ կանգնում է, արդեն ինչ-որ բան ասում է: Նրանց կողմից խելացի բան կար, ինչ-որ տեղ դեր խաղաց;

- ՀԱԿ-ում ևս ընդգրկվեցին մշակույթի, արվեստի գործիչներ, ըստ Ձեզ սա ճի՞շտ քաղաքականություն էր:

- Իմ կարծիքով, ճիշտ էր: Ճիշտ է` թաղային բոլոր հանրահավաքներին չեմ մասնակցել, բայց Աշոտ Ադամյանի ելույթը լսել եմ, ինձ շատ դուր է եկել: ՀԱԿ-ի ամենալավ բանն այն է, որ ինքն ազատ է և ինքն էլ կարիք ունի նոր դեմքերի: Ընտրությունների դրական արդյունքներից մեկն էլ այն էր, որ մարդիկ դրսևորվելու հնարավորություն ստացան:

- Վերջին շրջանում նաև շատ է շահարկվում ՀԱԿ-ի թուլացման հարցը, նաև որպես դրա ապացույց նշում են հանրահավաքների մասնակիցների թիվը: Դուք, որ լինում եք գրեթե բոլոր հանրահավաքներին, այդ փաստն արձանագրե՞լ եք:

- Հարցն այն է, որ մարտի մեկից հետո, երբ հանրահավաքները վերականգնվեցին, մեծ մասը (համարյա բոլորը ) ինչ-որ բարձրակետի էին սպասում, այսինքն` սպասում էին, որ Սերժ Սարգսյանը շատ արագ կհեռանա: Այդ սպասումը սկզբում շատ ռեալ էր, բայց դա չիրականացավ, և դրանից հետո հիասթափություն, բնական է, կար նաև իմ մեջ: Հիմա արդեն պարզ է` այդ արագ հաղթանակը չստացվեց, և պետք է մտածել նոր տարբերակ, նախապատրաստվել երկարատեւ պայքարի, և այդ դեպքում պարզ է, որ մի մասը կհուսահատվի, մի մասը կհեռանա: Հիմա ՀԱԿ-ը վերակազմավորվում է: ՀԱԿ-ի վերացումը բացառվում է, որովհետև մի ամուր կորիզ ունի, որը երբեք չի ջարդվի: Մանավանդ որ քաղբանտարկյալներն էլ վերադարձան, Նիկոլ Փաշինյանն էլ վերադարձավ, սրանք նոր իմպուլսներ են հաղորդում շարժմանը: Երկրորդ էտապ է սկսվում և, իմ կարծիքով, ՀԱԿ-ի ամենաուժեղ կողմն այն է, որ ինքը լրիվ ազատ է: Ճիշտ է` այդ ազատությունը երբեմն վատ արդյունքներ է ունենում, դա շահագործում են. մարքսիստի օրինակով կարող եմ ասել, բայց խոշոր հաշվով այդ ազատությունը մեր ամենամեծ ձեռքբերումն է: Կարծում եմ` ոչ մի ուրիշ ուժ այդքան ազատ չէ: Այսինքն` եթե անգամ մի քանիսը հեռանան, փոխարենը նորերը կգան:

- Իսկ եթե ոչ թե հեռանան, այլ ՀԱԿ-ին միանան ՀՅԴ-ն և Ժառանգությունը:

- Կարծես թե այդ միավորումը չի ստացվում, բայց ես, օրինակ, կուզեի: Ես կարծում եմ, որ Հայաստանում որպես քաղաքական ուժ այդ երեքն են, որովհետև ՀՀԿ-ն ինքը իշխանական ուժ է, քաղաքականապես ինքը չկա: Շատ հետաքրքրիր կստացվեր, որ Դաշնակցությունը միանար ՀԱԿ-ին: Դա կնշանակեր, որ միանում են բոլոր այն ուժերը, որոնք իշխանափոխությունից հետո կազմելու են Հայաստանի քաղաքական դաշտը: ՀԱԿ-ը և Դաշնակցությունը կարող են միանալ ընդդեմ մի բանի, որը քաղաքական չէ, կրիմինալ է: Լևոն Տեր-Պետրոսյանի առաջարկը հենց սա էր, և սա շատ ռեալ էր, բայց կարծես նշաններ չկան: Ոչինչ, ՀԱԿ-ն առանց դրա էլ կարծում եմ բավականին ուժեղ է, և այնպես չէ, որ չմիանան, ՀԱԿ-ին կթուլացնեն: Պարզապես լավ կլիներ:

- Որպես երևանցի` Երևանի քաղաքապետը համապատասխանո՞ւմ է քաղաքապետի Ձեր պատկերացրած չափանիշներին:

- Շատ տխուր հարց տվեցիք: Քանի դեռ քաղաքապետի ընտրությունները չէին եղել, ես չէի հավատում, որ ինքը կընտրվի, այսինքն` ես կարծում էի, որ դա հնարավոր չի: Նա այնքան անհամապատասխան է իմ պատկերացումներին, որ ես մտածում էի, որ դա հնարավոր բան չէ: Ընդհանրապես աշխարհում պետք է ոչ հնարավոր բաներ լինեն, այսինքն` այնքան աբսուրդ, որ հնարավոր չլինեն, բայց հնարավոր եղավ, և դրանից հետո ես հասկացա, որ գուցե գերագնահատել եմ երևանցուն: Չնայած ակնհայտ է, որ ընտրությունները կեղծվել են, բայց այդ բոլորով հանդերձ` բաներ կան, որ պետք է հնարավոր չլինեն: Իր անձի խնդիրը չէ, տեսակի խնդիրն է: Մենք բոլորս գիտենք ինքն ինչ տեսակ է ներկայացնում: Իմ պատկերացմամբ, ինքը շատ կոնկրետ գործ դզող է: Դա շատ տխուր փաստ է, ինձ թվում էր` մենք Երևանում այդ էտապը հաղթահարել էինք, բայց պարզվեց, որ ոչ:

Իմ գիտակցության մեջ ինքը Գագիկ Բեգլարյան չի, իմ տեքստերում էլ ինքը Սև Գագոն է, այսինքն`Սև Գագոյի գալը նշանակում է, որ ոչ մի փոփոխություն չի լինի, ինչպես եղել է, այդպես էլ կգնա: Իմ սպասածն այն է, որ մի նոր տողից սկսվի, և մարդիկ էլ, կարծում եմ, դրան են սպասում: Հանրահավաքներում ինչն է մարդկանց միավորում, իրենք բոլորն ինչ-որ նոր բան են ուզում:

ԶՐՈՒՅՑԸ ՎԱՐԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=27709

[voter]

Интервью с театроведом и социалистом Ара Недоляном 11438

НАСТОЯЩЕЕ ПИТАЕТСЯ ОТ ПРОШЛОГО

- Какова, по-вашему, гражданская позиция интеллигенции?
- В мире существует два вида деятельности – бытовая и интеллектуальная. Интеллектуальная деятельность созидает будущее. Будущее создает интеллигенция. Разница между этими двумя образами мышлениями иногда приводит к конфликту – интеллигенция всегда нацелена на демонтаж старой системы, чтобы возвести новую, и такой интеллигент всегда в состоянии конфликта с настоящим, с действующими властями. Но в советские времена звание интеллигента присуждалось властями. Для того, чтобы получит признание, нужна была воля властей. Хотя интеллигенция всегда должна быть готова к демонтажу реалий.
Сегодняшняя интеллигенция все еще репродуцируется властью. И в этой ситуации человек не рискует стать интеллигентом – признать конфликт с реальностью, потому что понимает, что без власти у него нет признания. Страх перед непризнанием велик – лишь немногие готовы к тому, что признание будет спущено не сверху, а воспринято как ценность, представляющая интерес. Что кто-то скажет – знаешь, твои мысли могут помочь мне в будущем, поэтому они мне интересны. В противном случае слово интеллигента воспринимается как очередная проповедь, которую ты вынужден выслушивать, потому что знаешь – оно идет «сверху», значит, ему известно что-то такое.
- Думаете, это заставило деятелей искусств вступить в ряды Республиканской партии?
- Я не общался с интеллигентами, ставшими старейшинами Еревана, но знаю общие настроения – типа, я знаю, что нынешние власти ничего не стоят, но поскольку они обеспечивают мне признание своим авторитетом, я тоже обязан поделиться с ними своей известностью. Это довольно цинично – говорить, что ты не способен изменить реалии и тебе нужно признание. Чем он занимается как интеллигент, что производит, уже никому не интересно, просто человек занял должность интеллигента.
- Могут ли интеллигенты говорить о насущных вопросах в Совете старейшин?
- Думаю, нет, потому что такие проблемы, как правило, рождаются в обществе. Есть такое расхожее мнение, будто человек может изменить реальность, лишь объявившись в высших эшелонах власти. Лишь немногие понимают, что можно менять реальность, не занимая государственных должностей и кабинетов. Можно создавать будущее прямо в обществе. В конце концов, решения принимает не власть, она лишь отслеживает решения, принятые общественным организмом. И место интеллигенции – в обществе.
- А тех, кто на площади находится рядом с оппозицией, вы считаете настоящими интеллигентами?
- У них нет того негатива, о котором мы говорили выше. Они нашли в себе смелость стать членами общества и даже согласны на лишения. Оппозиционный организм все еще молод, но сейчас настало время для самоорганизации, завтра может быть поздно. В предвыборный период общество также надеялось получить власть, но когда эта надежда улетучилась, общество не разошлось и осталось живым организмом, который больше не думает о том, чтобы стать властью и только после этого изменить свою жизнь. Общество понимает, что именно здесь – на площади – начинается решение проблем.
- Нуждается ли общество в слове интеллигента?
- Давайте определимся – часть общества все еще нуждается в ритуальном слове, как нуждается в духовниках и речах чиновников. Но есть более глубокая, неудовлетворенная потребность – выслушать того смельчака, кто посмеет бросить перчатку господствующему образу мышления, морали. Вот в чем задача интеллигенции. Потому что общество не должно считать, будто существующие законы и моральные устои совершенны. Нынешнее мерило нравственности утеряло жизненность, живой дух. Нравственность – это тоже мысль, которую надо развивать, чтобы она меняла жизнь людей. Наша нравственность консервативна, она зиждется на сохранении прошлого, представляет будущее по подобию прошлого, хотя настоящее должно питаться из будущего.
- Многие из членов Совета старейшин говорят, что мэр - человек дела, что в его душе – театр. Как вы относитесь к вашему мэру?
- Для меня существует некая оттененная часть, куда я не заглядываю, не потому, что там одни монстры, просто я не вижу там движения, жизни, настоящего. Я знаю только одного человека с театром в душе – Левона Тер-Петросяна. Я не люблю его, как, возможно, многие, но именно этот «театр» - внутренняя свобода и способность подчинить ее общественным целям – позволила ему воплотить в себе эту тайну.
- Как бы вы оценили события последних полутора лет?
- В символическом смысле учреждение Конгресса несет в себе большой смысл. Ганди сказал об индийском конгрессе: «Индийский национальный конгресс- это форма самоорганизации индийского народа в условиях английской оккупации». Это значит, что он придает важное значение самоорганизации, они не стремятся к мятежу, они считают, что ответы на вопросы следует искать в самоорганизации. И очень хорошо, что АНК остался жить после выборов.
- Вы не верите в возможность внеочередных выборов?
- Это не исключается. Во-первых, во времена Роберта Кочаряна отсутствовала тенденция самоорганизации общества, был фальшивый конструктивизм – реформы, самообман. Проявлением этих настроений стали «Процветающая Армения» и «Оринац еркир», а также риторика Сержа Саркисяна и «общественный совет». Общество поняло, что ему необходима настоящая самоорганизация, вне властной профанации. Вторая причина – Серж Саркисян не может обеспечить хотя бы внешний лоск, позволяющий людям воспринимать его как воплощение государственности и носителя ее ценностей.
Но дело не только в образе президента. Задача состоит в том, что если даже к власти придет оппозиция, общество не должно отказываться от идеи самоорганизации, не должно доверять свое будущее властям, оно должно остаться на сцене и диктовать задачи.
Беседовала СИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10160

ՆԵՐԿԱՆ ՍՆՈՒՑՈՒՄ ԵՆ ԱՆՑՅԱԼԻՑ

Հարցազրույց թատերագետ և սոցիալիստ Արա Նեդոլյանի հետ

- Մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն այսօր, ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ն է: Առհասարակ ի՞նչ է մտավորականությունը:

- Կյանքում կա երկու հիմնական գործելակերպ՝ կենսագործունեությունն ու մտագործունեությունը: Սովորաբար մտագործունեությունն այն է, ինչը որ ստեղծում է ապագան: Եվ այդ երկու մտածելակերպերի տարբերությունը շատ մեծ է, նույնիսկ երբեմն կոնֆլիկտահարույց, որովհետև մտավորականը միշտ նպատակ ունի ապամոնտաժել եղած իրականությունը, որպեսզի կառուցի այն, ինչը գալիս է մտքի թելադրանքից: Նման մտավորականը միշտ կոնֆլիկտի մեջ է եղած իրականության և եղած իրական իշխանության հետ: Սակայն մեզ մոտ` հետխորհրդային իրականությունում, մտավորական կոչումը շնորհել է իշխանությունը: Որպեսզի մեկին ճանաչեն որպես ժողովրդական արտիստ, ժողովրդական նկարիչ, մեծ գրող և այլն, պետք է անպայման իշխանության կամքը: Այսպիսով, մտավորական բառի իմաստը դրանով խեղաթյուրվում է: Մտավորականը միշտ ընդդիմադիր պետք է լինի, և նա միշտ պետք է պատրաստ լինի իրողությունն ապամոտաժելու:

Այսօրվա մտավորականին դեռ որ վերաստեղծում է իշխանությունը, և մտավորականը երբեմն շատ երկակի վիճակում է հայտնվում: Նա չի համարձակվում լինել մտավորական, այսինքն`ընդունել իր ունեցած կոնֆլիկտն իրականության հետ, որովհետև մտածում է` ախր առանց իշխանության ինձ մարդիկ չեն ճանաչի: Կա այդ չճանաչված լինելու ահավոր վախը, որովհետև շատ քիչ մտավորականներ են պատրաստ նրան, որ իրենց ճանաչեն ոչ թե որպես վերևից իջեցված արժեք, այլ որպես արժեք, որը կողքի մարդու համար հետաքրքիր է, դրա համար նա ուզում է դա հնչի: Ասում է` եղբայր, դու մտքեր ունես, որոնք ինձ հետաքրքիր են, քո մտքերը միգուցե ստեղծեն իմ ապագան, դրա համար քո մտքերն ինձ հետաքրքիր են: Երբ դա այդպես չէ, մտավորականի խոսքն ընկալվում է որպես տերտերական քարոզ, որը դու հասկանում ես, չես հասկանում, հետաքրքիր է, հետաքրքիր չէ, պիտի լսես, հարգես, վերևից է գալիս, երևի մի բան գիտի այդ մտավորականը, որ վերևից ինչ-որ բան է ճառում: Երբ մտավորականը չունի այդ կենդանի արարող միտքն ու խոսքը, նա վախենում է, որ եթե չլինի այդ վերևից իջեցրած սանկցիան, նա պարզապես կմնա անհայտ, պարզապես չպահանջարկված:

- Չպահանջարկված, անհայտ լինե՞լն էր, որ ստիպեց մի շարք արվեստի, մշակույթի գործիչների ներգրավվելու ՀՀԿ ավագանու շարքերը:

- Կոնկրետ ավագանի-մտավորականների հետ չեմ շփվել, բայց շփվելով այլոց հետ` գիտեմ մտավորականներից շատերի կարծիքը: Մոտավորապես սա է` դե ես գիտեմ, որ այս իշխանությունները վատն են, և վերջապես ես մտավորական եմ և գիտեմ, որ գործող ցանկացած իշխանությունը վատն է, բայց քանի որ իշխանությունն ապահովում է ինձ ճանաչելու գործառույթն իր հեղինակությամբ, ես էլ իմ հեղինակությամբ իրեն եմ սրբացնում, ուրեմն սկզբունքորեն ինչ տարբերություն` ինչ իշխանություն է: Սա որոշակի ցինիկ անպատասխանատվություն է, որ իբր ես չեմ կարող վերափոխել իրականությունը, ես ընդամենը քրմի, տերտերի նման մի բան եմ, ուրեմն` ես պետք է պարզապես կայանամ, որ, օրինակ, անցնեմ Փարիզյան սրճարանի կողքով, ու բոլորն ասեն` այ այսինչն անցավ: Թե ինչ է ինքն անում որպես մտավորական, ինչ է արտադրում որպես մտավորական, սովորաբար արդեն ոչ ոք լուրջ չի հետաքրքրվում, որովհետև հետաքրքրվելու առանձնապես բան էլ չկա, պարզապես մարդը գրավել է կոպիտ ասած մտավորականի պաշտոնը:

- Կարելի՞ է ասել, որ Դուք չեք հավատում, որ մտավորական-ավագանին կարող է հարցեր բարձրաձայնել:

- Ոչ, չեմ հավատում, որովհետև այդպիսի հարցեր բարձրաձայնելն իրականում կատարվում է հասարակության մեջ: Կա մի մտայնություն, որը կիսում են հասարակական և քաղաքական գործիչները` որ մարդը սկսում է գործել, փոփոխել իրականությունը, երբ հայտվում է իշխանական վերին օղակում: Շատ քչերն են պատկերացում, որ կարելի է հասարակության մեջ գտնվելով, որևէ տեղ չհեռանալով, չմեկուսանալով շենքում, որը պաշտպանվում է պարետային ծառայության կողմից, տեղում փոփոխել իրականությունը: Պարզապես կարելի է հենց տեղում` հասարակության շրջանում ստեղծել ապագան: Վերջապես հարցերը լուծում է ոչ թե իշխանությունը, նա հետևում է ավելի շատ հասարակական օրգանիզմի կայացրած որոշմանը: Եվ մտավորականի տեղը իրականում հենց հասարակության բեմահարթակներում է:

- Հրապարակում ընդդիմության կողքին կանգնած մտավորականներն, ըստ Ձեզ, իսկակա՞ն մտավորական են:

- Նրանք չունեն մտավորականի այն բացասական կետը, որին անդրադարձանք: Նրանք իրենց մեջ համարձակություն գտան դառնալ հասարակության անդամ, նաև համաձայնվել անձնական կարևոր անհաջողության կամ անձնական կարիերայի անհաջողության հնարավորության հետ: Այդ ընդդիմադիր օրգանիզմը դեռ բավական երիտասարդ է, բայց արդեն հիմա ակնկալվում է, հիմա շատ կոնկրետ ժամանակն է, որ այս հանրությունը սկսի ինքնակազմակերպվել, վաղն արդեն ուշ կլինի: Նախընտրական շրջանում հանրությունը նույնպես ուներ իշխանության այդ հույսը: Սակայն երբ պարզ դարձավ, որ իշխանություն գրավելու հույս արդեն չկա, շատ ողջունելի է, որ այդ հանրությունը չցրվեց, և սկսեց մնալ որպես կենդանի գործող հասարակություն, որն արդեն չի մտածում`ես գնամ այստեղից, մտնեմ նախագահական պալատ, նոր ամեն ինչ սկսեմ: Նա սկսում է գիտակցել, որ հենց այստեղ մնալով է (ի նկատի ունեմ ուշադրության էկրանի վրա, բեմահարթակի վրա) սկսվում հարցերի լուծումը, այստեղ մնալով կարելի է ավելի կարևոր հարցեր լուծել: Այդ գիտակցությունն արդեն հիմա սկսել է երևան գալ, և այդ մտավորականը ոչ թե արդեն միայն իր ընդդիմադիր դաշտում գտնվելու փաստով է բավարարվում, այլ արդեն գիտակցելու է, որ հենց սա է այն ճիշտ դիրքը, հենակետը, որտեղից նա սկսելու է գործել, կերտել ապագան, ապագայի նորմերը, միտքը, արժեքը:

- Ի՞նչ եք կարծում` հասարակությունն այսօր ունի՞ նույն այդ մտավորականի խոսքի կարիքը հասարակության վրա ազդելու իմաստով:

- Սահմանենք երկու խոսք` ծիսակարգային խոսքը, որի կարիքը հասարակության որոշ մասը դեռ ունի, որ տերտերը իրենց ծիսակատարային խոսք ասի, գուցե բովանդակության մասին չի էլ մտածում, ասում է` գեղեցիկ է, ճիշտ է, դե բոլոր մտավորականներն էլ ասում են` ձեզ կարգին պահեք, լավի մասին մտածեք, և ամեն ինչ լավ կլինի: Այդ ծիսակարգն, իհարկե, ժողովրդի կողմից դերևս պահանջված է, ինչպես պահանջված են տերտերները ու հանդիսավոր միջոցառումներում հնչող չինովնիկական ճառերը: Բայց կա նաև ավելի խորը, չբավարարված պահանջ` տեսնել, լսել խիզախ այն մեկին, որը համարձակվում է և որը կարող է մարտահրավեր նետել իշխող մտածելակերպին, իշխող բարոյականությանը 'չտեսնված ապագայի' դիրքերից, որն ի վիճակի է կոնֆլիկտ և ալեկոծում առաջացնել հենց հասարակության մեջ. դա է մտավորականի կարևոր, խորքային դերը: Հենց նա է բախման, կոնֆլիկտի նախաձեռնողը, որովհետև հասարակությունը չպետք է երևակայի, որ իր արժեքային բարոյական նորմերը, արժեքային համակարգը իսկապես կատարյալ է: Եղած բարոյականության չափը, այսինքն` եղած արժեքային համակարգը ոչ թե վատն է, այլ նա պարզապես կենդանի չէ, նրա մեջ մեռել է կենդանի միտքը, կենդանի ոգին: Բարոյականությունը դա ևս միտք է, որը պետք է զարգացվի ու զարգանա, պետք է նվաճումներ ունենա և պետք է փոփոխի մարդկանց կյանքը: Մարդու բարոյականությունը մի ուժ է, որն իրեն տանում է դեպի ապագա կերտելը: Մենք ունենք զուտ պահպանողական բարոյականություն, որը պահպանում է անցյալը, ներկան պատկերացնում է որպես անցյալ, այսինքն` ներկան սնուցում են ոչ թե ապագայից, ինչը այսօրվա մտավորականի դերը պետք է լիներ, այլ ներկան սնուցում են անցյալից:

- Շատ ավագանիներ նշում էին քաղաքապետի “արժանիքները”` թե դմբուզ ունեցող տղա է, ասում է, անում է, գործի մարդ է, նրա հոգում թատրոն կա: Ինչպե՞ս կբնորոշեք Ձեր քաղաքապետին, չէ՞ որ նաև Ձեր քաղաքապետն է:

- Ինձ համար կա ստվերի, խավարի ինչ-որ մի անուշադրության դաշտ, որտեղ ես պարզապես չեմ նայում, ոչ թե որ համարում եմ այնտեղ ինչ-որ հրեշներ են ապրում, այլ որովհետև չեմ տեսնում այնտեղ շարժունակը, կենդանին, ինքնագիտակցողը, իսկականը: 'Հոգու մեջ թատրոն ունեցող մարդ' մեր իրականության մեջ ես մեկին տեսա` դա Լևոն Տեր-Պետրոսյանն էր: Ես իրեն չէի սիրում, ինչպես երևի հասարակության մեծամասնությունը, բայց հենց այդ թատրոն ունենալն էր, այսինքն` ներքին ազատություն ունենալը և այդ ազատությունը ենթարկել հասարակական նպատակին, որ նա կարողացավ, և արդեն տարիուկես է, որ նա մարմնավորում է այդ խորհուրդը:

- Վերջին մեկուկես տարվա զարգացումների Ձեր գնահատականը:

- Կոնգրես հիմնելը սիմվոլիկ իմաստով իր մեջ շատ մեծ խորհուրդ է պարունակում: Գանդին հնդկական ազգային կոնգրեսի մասին ասել է.”Հնդկական ազգային կոնգրեսը հնդիկ ժողովրդի ինքնակազմակերպման ձևն է անգլիական օկուպացիայի պայմաններում”: Այսինքն` նա կարևորում էր հենց ինքնակազմակերպումը, իրենք չէին ձգտում ապստամբության, իրենք համարում էին, որ առօրյա իրադարձությունների հոսքը պետք է գտնվի ինքնակազմակերպված հասարակության ձեռքում: Այսօր մենք կարող ենք ասել, որ ՀԱԿ-ը դա հայ հասարակության ինքնակազմակերպման ձևն է երկրի քրեական օկուպացիայի պայմաններում: Շատ հատկանշական է, որ ՀԱԿ-ը մնաց, թեև իշխանության գալու հույսը կորավ, քանի որ ընտրական պրոցեսը լրիվ վարկաբեկված է, բայց ՀԱԿ-ը մնաց որպես ժողովրդի ինքնակազմակերպման հնարավոր պոտենցիալ:

- Փաստորեն չե՞ք հավատում ՀԱԿ-ի այն համաոզմանը, որ մենք արտահերթ նախագահական ընտություններ ենք ունենալու:

- Կարող է ունենանք: Նախ, Ռոբերտ Քոչարյանի օրոք հասարակության ինքնակազմակերպման որևէ միտում չկար, տեղի էր ունենում մի տեսակ կեղծ կառուցողականություն, 'բնականոն' բարեփոխումների, կյանքի ինքնաբուխ բարելավման ինքնախաբուսիկ մի հույս: Դրա արտահայտումն էին տարատեսակ 'Բարգավաճ Հայաստանները' ու 'Օրինաց Երկրերը', ինչպես նաև Սերժ Սարգսյանի հռետորականությունն ու 'հասարակական խորհուրդը': Այժմ հասարակությունը, մեծ հաշվով, գիտակցեց, որ իրեն հարկավոր է իրական ինքնակազմակերպում, իշխանական պրոֆանացիաներից դուրս: Երկրորոդ գործոնը` Ս. Սարգսյանին չի հաջողվում պահպանել գոնե մինիմալ արտաքին այն կերպարանքը, որը թույլ կտար մարդկանց թեկուզ և նվազագույն չափով ընկալել իրեն իբրև երկրի և պետականության մարմնավորում, ինչ-ինչ, թեև պայմանական, բայց պետականության արժեքների կրող:

Բայց հարցն այստեղ միայն նախագահի կերպարանքը չէ: Հարցն այն է, որ անգամ ընդդիմադիր թեկնածուի հաղթանակի դեպքում հասարակությունը չհրաժարվի ինքնակազմակերպումից, չվստահի կրկին անվերապահորեն իր և երկրի ճակատագիրը որևէ իշխանության, այլ շարունակի մնալ կենտրոնական այն բեմահարթակում, հրապարակում, որտեղից, այլ ոչ թե իշխանական պալատներից` սկիզբ են առնում իրական համակարգային փոփոխությունները:

ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=28034

[voter]

ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ԵՐԳԸ ԳՈՆԵ ԹՈՒՐՔԵՐԵՆ ԵՐԳԵՆ

Հարցազրույց ազատամարտիկ, Կարին ազգագրական համույթի ղեկավար Գագիկ Գինոսյանի հետ 11439
- Հայ-թուրքական հարաբերությունը, սահմանի բացման խնդիրը դարձել է բուռն քննարկման առարկա. շատ է տարակարծությունը: Դուք, որպես արցախյան հերոսամարտի մասնակից, ի՞նչ կարծիք ունեք, կո՞ղմ եք, թե դեմ:

- Իրականում միանշանակ պատասխանել շատ դժվար է, մանավանդ որ այդ բանակցությունների ներքին խոհանոցին անծանոթ ես: Ուղղակի այդ “Ճանապարհային քարտեզ” կոչվածի ամենատգեղ կողմն այն էր, որ ժողովրդից թաքուն պահեցին: Արդեն երկու շաբաթ անցել է, ոչ մեկը չի էլ տեսել ինչ համաձայնագիր է ստորագրված, այսինքն` ամենամեծ մտավախությունը հենց այդտեղ է կայանում, որ փաստի առաջ չկանգնենք: Եվ ամենամեծ մտավախությունը ժողովրդի վրա բարոյահոգեբանական ազդեցությունն է, որովհետև դարեր շարունակ մենք թուրքերի հասկացողությունը տեսել ենք: Ես համամիտ չեմ, որ մենք երբևէ քաղաքական առումով հասուն չենք եղել, այսինքն` դիվանագետ չենք եղել, միշտ պարտվել ենք դիվանագիտորեն և պետք չէ նրանց հետ դիվանագիտական խաղերի մեջ մտնել: Բայց դիվանագիտական խաղեր ասվածը պետք է լինի հարաբերություններ հզորի հետ: Այս պարագայում ես չեմ կարծում, որ մենք նման իրավիճակից ենք հանդես գալիս, և ես` որպես նախկին ազատամարտիկ, որպես իրականում նժդեհյան ուսմունքի հետևորդ, ուզում եմ հակադարձել հատկապես այն մարդկանց, ովքեր ասում են, որ իրենց գաղափարախոսը Գարեգին Նժդեհն է: ”Որդիների պայքարը հայրերի դեմ” հոդվածում նա կոչ է անում երիտասարդությանը դեմ ելնել կեղծիքին, այն, ինչ այսօր էլ տիրում է մեր իրականության մեջ. ”… տես, հայրերդ իրար ավելի են ատում, քան արտաքին թշնամուն, և արդեն շատերի մեջ սկսել է խոսել ներումը դեպի թրքությունը, նշան ազգային նվաստության”: Այսինքն` ներումը թուրքին նշանակում է անմիջական հարաբերությունների մեջ մտնել, արդեն իսկ ակամա իր մեջ ներում է պարունակում և դա նրանից հետո, որ անկախ Հայաստանի ամեն օրվա ընթացքում թուրքը մեզ նախապայմաններ է թելադրել, մենք երբևէ որևէ կերպ դրան չենք հակաձայնել: Ասում ենք` ինչքան պետք է խոսենք ցեղասպանությունից, ինչքան պետք է իրար թշնամի մնանք: Մենք ներեցինք մի ցեղասպանություն, ներեցինք մի կոտորած, ներեցինք մի շրջափակում, անընդհատ ներողի դերում մենք ենք: Իսկ ես ուզում եմ Նժդեհի բառերը նորից օգտագործել. ”Ներել մեկ թուրքին, նշանակում է երկու նորը արտոնել: Ուզում եք ներել թուրքին, հաղթեք նախ, թույլի ներումը քծնանք է ընդամենը”: Իսկ մենք այդ հզորությունն այսօր չունենք, որ հաղթողի դիրքից խոսենք: Դուրս եկավ՝ միանշանակ խաղում ենք թույլի կարգավիճակով և մենք ինչ-որ խնդրողի դերում ենք, որպեսզի մեզ ապաշրջափակեն, որովհետև դա տնտեսապես ինչ-որ չափով կարող է շահավետ լինել: Դեռ ոչ ոք տնտեսական հաշվարկ անգամ չի ներկայացրել ժողովրդին, ոչ մեկը ջանք չի էլ թափում ապացուցելու ժողովրդին, որ դա տնտեսապես գոնե շահավետ է Հայաստանին: Չնայած ինձ համար շատ ավելի բարձր է իմ ազգային արժանապատվությունը, քան անձնական գրպանը: Ես կարող եմ մի քիչ կիսաաղքատ ապրել, մի քիչ վատ արտահագուստ ունենալ, բայց ավելի հպարտ գոյատևել և իմ հպարտությունը փոխանցել իմ սերունդներին, բայց այս կարգավճակով, երբ հերթական անգամ պարտադում են մեզ ներել թուրքին, թող հատուցեն մեզ այն վնասը, որ արել են:

- Սահմանի բացումն ի՞նչ ազդեցություն կունենա մշակութային տեսակետից: Շատերը մշակութային կորուստներ են արձանագրում կամ պատկերացնում, թե մշակութային մերձեցում կլինի: Որպես պարարվեստի ներկայացուցիչ, ի՞նչ տեսակետ ունեք:

- Մերձեցման մեր եզրն այնքանով է, ինչքանով որ նրանք գողացել են մեր արվեստը, մեր մշակույթը և մեր պարարվեստը: Այսինքն` Էրզրումի մասին պատմող մի գրքույկի մեջ անգլերենով գրված էր, որ Էրզրումում dance-ը կոչվում է պար: Այսինքն` իրենք այնքան են երես առել, որ ասում են, թե դա Էրզրումի առանձնահատկությունն է և ոչ թե հայերից մնացած պար: Այստեղ մշակութային շատ լուրջ հակասություններ կան: Երաժշտագետների հետ էլ համամիտ չեմ, որ թուրքերի հետ բարիդրացիական հարաբերություններ հաստատելով` մենք կունենանք ավելի հաստատված կլկլոց: Դրա համար ոչ թե պետք է արտաքին թուրքին դիմակայել, այլ ներքին թուրքից ազատվել: Այսինքն` ներքին թուրքը, որը ազգայինը չի ճանաչում, ում համար ազգայինը գեղցու մշակույթն է: Կոմիտասը շատ լուրջ գրառումներ ուներ, որ հայ գեղջուկ երգն ազգային արվեստն է, որ բացառապես մնացել էր անաղարտ: Որովհետև քաղաքաբնակ մարդիկ, մշակութապես շփվելով օտար մշակույթների հետ, շատ հաճախ ներառում են օտար այլ տարրեր, քան այդ գեղջուկը: Այս առումով թուրքական սահմաններից ավելի կարևոր է մեր ներքին թուրքից ազատվելը, որոնք թուրքական մեղեդու տակ պարեր են պարում, կամ հայկական քոչարու տակ սեռական շարժումներ են անում, կլիպներ են նկարում: Այ այս մարդկանցից պետք է ազատվել և այն մարդկանցից, որ եթերով ասում են` ի՞նչ, ուզում եք էլի տրեխներով պարե՞նք: Դա նույն բանն է, եթե ես գյուղացի տղա լինեմ և հիմա ապրեմ քաղաքում, և մեր տուն հյուրեր գան, իսկ մայրս լինի գյուղացու գլխաշորով, ասեմ գնա խոհանոց, էլ չերևաս ընկերներիս աչքին, որ չտեսնեն մայրս գյուղացի է: Հրաժարվել սեփական մշակույթից, սեփական ժողովրդից, դա միայն կարող են անել ապաշնորհ և դավաճան մարդիկ: Ինչի չենք հավատում, որ Թուրքիան, եթե տնտեսապես շրջափակում է Հայաստանը, տնտեսական ինտերվենցիայի ենթարկում Հայաստանին, ապա մշակութային ինտերվենցիայի չպետք է ենթարկի: Նայեք, բոլոր ապազգային մշակույթի կրողները ման են գալիս ջիպերով, հարուստ բնակարաններ ունեն, և նայեք արվեստը կրողների վիճակը: Եվ դեռ շատ ենք ջանք թափելու, որ կարողանանք եկող սերդին հասցնել տեղ, թե որն է իրական ազգայինը, և ոչ թե այսօրվա Անդրեն, Սոֆին, Շպռոտը, չգիտեմ ովքեր, լիքն են: Շատ երգիչներ թուրք Իբրահիմի երգերը վերցնում են, թարգմանում, երգում են: Նախ և առաջ պետք է ազատվել այդ մշակույթից, պետք է ունենալ պետություն, հստակ մշակութային ծրագիր և քաղաքականություն, որը պետք է հետևողական լինի և մասնագետների շնորհիվ թողնի լույս աշխարհ գալու միայն այն մշակույթը, որն իրոք ազգային է: Եթե թուրքերեն մշակույթ եք դավանում, երգեք թուրքերեն, լսողը թող հասկանա, որ դա թուրքերեն երգ է, եթե նորից ինքը կուզենա շարունակել լսել այդ թուրքերեն երգը, թող լսի, բայց դուք ինձ խաբում եք որպես հանդիսատես, որովհետև հայերեն բառերով և ցածրորակ բառերով ներկայացնում եք մի մշակույթ, որը իմ թշնամու մշակույթն է: Ինձ թվում է` այս առումով պետությունն առավել քան անելիք ունի և պետությունը նախ պետք է այս մշակույթը մաքրի, և ոչ թե պետական այրերը գնան այդ մարդկանց համերգներին նստեն ծափ տան:

- Հիմա նախընտրական քարոզարշավ է, և ձեր նշած այդ երգիչներից շատերը, գնում են մեր քաղաքական գործիչների հետ ուրախ քարոզարշավ կազմակերպելու, մշակութային գործիչներից շատերն էլ սատարում են որևէ քաղաքական ուժի:

- Նախ և առաջ, իմ կարծիքով, այնքան էլ բարոյական չէ մշակույթի գործիչներին ներքաշել քաղաքական պայքարի մեջ: Եվ եթե շատ լուրջ մտավորական է, ինքը չպետք է զբաղվի քաղաքականությամբ, որովհետև իր արած արվեստը շատ ավելի մեծ քաղաքականություն է, կասեի ոչ թե քաղաքականություն է, այլ գաղափարախոսություն, բայց եթե դու մանրացնում ես քո ազգային գաղափարախոսությունը քաղաքական թիմերի վրա, ինչ-որ թեւի ես նվիրվում, դու արդեն թուլացնում ես քո արած առաքելությունը: Սա ազգային ամենամեծ ողբերգություններից մեկն է, որովհետև այստեղ եթե ինչ-որ կարկառուն մարդ կա, որին ժողովուրդը հավատում է, տեսնում է մի մարդու կողքին, որին այնքան էլ չի հավատում: Իսկ եկեք խոստովանենք, որ քաղաքական գործիչների բացարձակ մեծամասնությունը ժողովրդի մոտ անվստահություն է ներշնչում: Տեսնում եք մի մարդու, որը լուրջ արվեստագետ է, լուրջ մտավորական է, ըստ ձեզ, և տեսնում եք` ինքը օժանդակում է ինչ-որ մեկի քաղաքական նկրտումներին, որին դուք չեք հավատում, ինչքանո՞վ է դա լուրջ, կամ ինչքանո՞վ դուք հետո այդ արվեստագետին կհավատաք:

ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=26498

[voter]

ПРЕЖДЕ НАДО БЫ ИМЕТЬ ПРИНЦИПЫ
Интервью с певцом, композитором, азатамартиком Давидом Амаляном 11440
- Принятая накануне 24 апреля «дорожная карта» по урегулированию армяно-турецких отношений заставила ряд деятелей искусств направить письмо властям и согражданам. Под этим письмом есть и ваша подпись. Вы просто больше не могли молчать?
- Должен сказать, что ни один из подписавшихся под письмом не «отличается» молчаливостью, и для меня честь – находиться в этом списке, но подписывал письмо я не для этого.
- Что бы вы могли сказать по поводу гражданской позиции интеллигенции?
- Начнем с того, есть ли вообще интеллигенция. По идее интеллигенция должна быть консолидирована в армии. Интеллигенция должна координировать деятельность государства, а костяк ее должен быть в армии. И хотя после войны прошло уже 20 лет, интеллигенция для меня – это воевавшие парни, которые, может быть, даже читать не умели, но в них было больше культуры, чем в именующих себя деятелями искусств циниках.
Очень мало таких людей, как Чаренц и Рубен Ахвердян, которые преодолевают страдания искусством. Интеллигент – это человек, который понимает страдание, который верен своей позиции. Интеллигент не может быть идолопоклонником, тем более, если на месте идола – непонятно кто.
Что касается гражданской позиции, то для этого прежде надо иметь принципы, которые рождаются от правильного совмещения разума и души. В любом случае, нужно быть искренними, потому что у искреннего человека человеческие критерии, и если ты остаешься им верным, то твоя национальная и общечеловеческая позиция также бывает честной.
- Вы как-то сказали, что мечтаете увидеть армян консолидированными.
- К сожалению, это лишь мечты. Хотя в 88-ом нам удалось объединиться, и 1 марта тоже. И не случайно, что в 88 мы одержали победу, потому что консолидация произвела энергию, давшую инерцию нашим ребятам.
- Многие из этих ребят 1 марта были арестованы.
- Мне больно за них, будь прокляты те, кто это сделал. Я бы не хотел политизировать нашу беседу, но вся проблема в дефиците теплоты меду обществом и властью.
- Как я понимаю, к политическим деятелям отношение у вас негативное.
- Говорят, что если раскрыть больной раком орган, метастазы распространятся быстрее, и смерть наступит тоже скоро. Во власти и обществе немало людей, похожих на раковые клетки – как только к ним прикоснешься, они начинают размножаться, и единственный метод излечить их – безразличие. Как только начинаешь о ком-то говорить, даже как о дебиле, он тут же становится знаменитым. Я решил быть безразличным.
- Как вы относитесь к деятелям науки и культуры, которые активно вовлеклись в политику?
- Люди искусства, которые 1 марта были с народом, делали это искренне. А кто-то 1 марта выступал по телевизору и говорил идиотские вещи.
Понятие «родина» осталось у меня где-то в глубине души, но я не упоминаю его всуе. Это слово не использовали многие из воевавших и погибших ребят. Потому что в нем есть что-то фальшивое. Я теперь понимаю Левона, который говорил, что патриотизм – это фальшивая категория. Потому что если человек умеет любить, он не может не любить свою мать, родину, если он безразличен к родине, значит, не любит и мать.
Я заметил, что говорящие высокопарно люди не могут сказать ничего умного о том, ради чего ты отдавал жизнь.
- Не приведи Бог снова война, что вы будете делать?
- Не знаю. Многие разочарованы, но это не имеет отношения к войне. Я и сейчас часто встречаюсь с солдатами. Я буду рядом с ними, но не хочу никого ни к чему призывать.
- Но почему в вашем репертуаре больше патриотических песен?
- Я не называю это патриотизмом. Рубен Ахвердян говорит, что хорошая песня всегда патриотична. В его песнях о детях, корабликах больше патриотизма, чем во многих других. Я, кстати, знаю авторов патриотических песен – во время войны они были равнодушны, а теперь пишут потому, что им платят. Честнее было бы писать для рекламного ролика, а «рекламировать» родину за деньги безнравственно. Идиот, будь у тебя возможность, ты бы давно уехал. И эта неискренность наблюдается прежде всего в тех самых интеллигентах. В конце концов, главная ценность – это человек, и самое важное в жизни – оставаться верным себе.
Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10143

ՆԱԽ ՍԿԶԲՈՒՆՔ ՊԵՏՔ Է ՈՒՆԵՆԱԼ

Հարցազրույց երգիչ, երգահան, ազատամարտիկ Դավիթ Ամալյանի հետ

- Ապրիլի 24-ի նախօրեին ստորագրված “Ճանապարհային քարտեզը” մի շարք արվեստագետների ստիպեց բաց նամակ գրել համաքաղաքացիներին և իշխանություններին: Նամակի տակ կա նաև Ձեր ստորագրությունը: Այլևս լռել անհնա՞ր էր:

- Կարող եմ ասել, որ վերոհիշյալ նամակի տակ ստորագրողներից և ոչ մեկն էլ լռող չէ, և ես ուղղակի պատիվ ունեմ այդ ցանկի մեջ լինելու, բայց դա չի նշանակում` ստորագրել եմ զուտ նրա համար, որ նրանց շարքում լինեի և նամակի բովանդակությունից բան չեմ հասկանում:

- Մեր մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն այսօր ինչպիսի՞ն է, եւ, ըստ Ձեզ, ի՞նչ է մտավորականությունը:

- Սկսենք նրանից` մտավորականություն այսօր կա, թե ոչ: Մտավորականությունն օրենքով պիտի համախմբված լիներ, եթե ավելի անկեղծ լինենք, առաջին հերթին բանակում: Մտավորականությունը երկրի մեջ որձի կարգավիճակում պիտի լինի, իսկ երկրի որձ տեսակն ամփոփվում է բանակում: Պատերազմից թեև անցել է քսան տարի, բայցևայնպես ինձ համար մտավորականները թեկուզ գիրք չկարդացած, պատերազմի մասնակից անթրաշ տղերքն են եղել, և ես հենց այդ տղերքի մեջ ավելի շատ մշակույթ եմ տեսել, քան մերօրյա իրենց մտավորական անվանող ցինիկների մեջ:

Որպեսզի բացատրության հետևից շատ չընկնեմ, խելոք բաներ չասեմ, ես կարող եմ չափանիշներ ասել: Չարենցից սկսած և Ռուբեն Հախվերդյանով վերջացրած` շատ քիչ մարդիկ, ովքեր տառապանքն իրենք իրենց մեջ հաղթում են, մասնագիտությունը միջոց է դառնում իրենց միջի տառապանքն արտաբերելու: Մտավորականը պարտադիր չէ, որ լինի մասնագիտությամբ արվեստագետ, կարող է լինել բանվոր, բայց ինքը տառապանքն այնպես է հասկանում, որ ավելի մեծ մտավորական է, քան դաշնամուր նվագել իմացողը: Մտավորականը նա է, ով ինքն իր ներքին կարծիքին հավատարիմ է: Մտավորականի դեպքում այդ կարծիքը պիտի անկեղծ լինի: Եթե մտավորականի մոտ անհատապաշտություն է նկատվում, մանավանդ երբ տեսնում ես, որ այդ անհատը եսիմ ով չի, ոչ Վարդան Մամիկոնյանն է, ոչ էլ այսօրվա մեր կարգին տղերքից ինչ-որ մեկը, իր համար սովորական, հասարակ, դեռ ընդհակառակը, մի բան էլ վատ կերպար է, որը որ դառնում է իդեալ որոշ մտավորականների համար, ինչը շատ վտանգավոր բան է: Դրա համար այդ որոշներին անհնար է մտավորական կոչել:

Իսկ ինչ վերաբերում է մտավորականի քաղաքացիական դիրքորոշմանը, ապա դիրքորոշում ունենալու համար նախ սկզբունք է պետք ունենալ, որը հոգու և ուղեղի ճիշտ համադրումից է ծնվում: Սակայն ամեն դեպքում անկեղծ լինելն ամենակարևորն է, որովհետև անկեղծ լինելու դեպքում մարդն ունի որոշակի չափանիշներ, մարդկային զուտ արժեքներ, եթե այդ արժեքներին չես դավաճանում, ուրեմն դիրքորոշումդ որպես ազգային կամ համամարդկային կեցվածք` անպայման ճիշտ է լինում:

- Մի անգամ ասել եք, որ Ձեր ամենամեծ երազանքներից մեկն էլ հայերին համախմբված տեսնելն է:

- Ցավոք սրտի, չենք էլ լինելու, դրա համար էլ երազում եմ: Միակ բանը, որ մեզ բախտ է վիճակվել հասնելու, դա 88-ի համախմբածությունն էր, մեկ էլ որոշ դեպքերում ենք համախմբվել: Կարող եմ ասել, որ մարտի մեկը համարում եմ այդ դեպքերից մեկը, որն ի սկզբանե պոռթկում էր: Բայց իրական համախմբվածություն միայն 88-ին եմ տեսել, և պատահական չէր, որ նման համախմբածության արդյունքում հաղթանակ տարանք, որովհետև այդ համախմբվածությունը դարձավ էներգիա, որ տղերքը բենզին լցրեցին այդտեղից, այսինքն` տղերքի հիմնական ուժը և թիկունքը հենց այդ իներցիան էր:

- Սակայն նույն այդ տղերքից շատերին մարտի մեկից հետո բանտ տարան:

- Ես այդ տղերքի համար շատ եմ ցավում, տանողների հերն էլ անիծած: Թեև չեմ ուզում մեր զրույցը քաղաքականացնել, բայց գիտեք՝ խնդիրը հասարակության և իշխանության ընդհանուր ջերմության պակասն է, այդ ջերմությունը ժամանակի ընթացքում պակասեց, ու հիմա ոչ ոք չի պատկերացնում` կռիվն ինչ բան է: Ես միշտ կռիվն ու խաղաղությունը համեմատում եմ էգի ու որձի հետ: Կռիվը որձն է, որը ձգտում է խաղաղության:

- Որքան գիտեմ, քաղաքական գործիչների նկատմամբ ունեք բացասական վերաբերմունք…

- Հարցը չեմ ուզում շարունակեք, միանգամից ուզում եմ պատասխանել: Քաղցկեղ հիվանդության հետ կապված մի հատ բան կա չէ՞, երբ բացում ես, մետաստազներն արագ տարածվում են, փակում ես` մահը արագ է մոտենում: Այսինքն` այդ բջիջներին երբ կպնում ես, իրենք սկսում են ավելի արագ տարածվել: Եվ իշխանության, և հասարակության մեջ կան կերպարներ, որոնք այդ քաղցկեղի բջիջների նման են, որոնց բուժման միակ մեթոդն անտարբերությունն է: Եթե հրաշքներ եղել են, և քաղցկեղը բուժվել է, դա միայն հոգևոր անտարբերությունն է բուժել: Նույնը տեղի է ունենում հասարակության մեջ: Ինչ-որ մեկի անունը որ տաս թեկուզ բացասական իմաստով, այսինքն` այդ դեբիլիզմը որ առաջ տանես, դու նպաստում ես դրա զարգանալուն: Վերջերս որոշել եմ ուղղակի անտարբեր լինել:

- Իսկ ի՞նչ կասեք բոլոր այն մշակույթի, ավեստի գործիչների մասին, ովքեր սկսել են ներգրավվել քաղաքականության մեջ:

- Մարտի մեկին ժողովրդի կողքին կանգնած ցանկացած մշակույթի գործիչ այդ պահին անկեղծ է եղել, որովհետև ժողովրդի հետ է եղել: Բայց հեռուստացույցով մարտի մեկ քննադատողը (և բոլորովին կապ չունի մարտի մեկին ով էր ճիշտ` ժողովուրդը, թե իշխանությունը, ուղղակի ով էր ժողովրդի հետ, և ով ժողովրդի հետ չէր) իշխանության աչքը մտնելու համար հեռուստացույցով որոշեց էշ-էշ դուրս տալ:

- Հիմա ես չեմ կարող քայլերգ գրել, որովհետև հիմա ես չեմ կարող ասել` իմ փառապանծ հայրենիք: Սրանք Ձեր խոսերն են, իսկ ինչպե՞ս կբնորոշեք 16 տարի անց այն հայրենիքը, որտեղ հիմա Դուք եք ապրում:

- Քայլերգ գրել եմ ես այն ժամանակ,երբ կռվի մեջ եմ եղել: Այսօր այդ կռիվը չկա, այդ ոգին ոտնահարված է: Հայրենիքն ինչ-որ անկյունում, սրտիս մի թանկ անկյունում մնացել է, բայց այդ բառը պետք չէ օգտագործել: Ասեմ, որ հայրենասիրություն բառը մեր այդ տղերքից և ոչ ոք` թե զոհվածները, թե կռվողները, ժամանակին չի օգտագործել:

Ես հասկացա, որ այդ հայրենասիրություն բառի մեջ կեղծիք կա: Հիմա եմ հասկանում, որ այն ժամանակ Լևոնն ասաց` հայրենասիրությունը կեղծ կատեգորիա է, բոլորս ասացինք` ինչո՞ւ է այդպես ասում: Ընդհանուր առումով այդ բառն ավելորդ է, որովհետև մարդը երբ սիրել գիտի, չի կարող մորը չսիրել, հայրենիքը չսիրել, ուրեմն մորն անկեղծ չի սիրում, եթե հայրենիքի հանդեպ անտարբեր է, ուրեմն մորը սիրելու մեջ ինչ-որ սուտ բան կա:

Սովորաբար միշտ ուշադրություն եմ դարձրել` հիմնականում բարձր խոսող մարդիկ խելոք բան չեն կարողանում ասել, խոսել մի բանից, որի համար դու կյանք ես դնում, այդ կյանքը դառնում է գրավ: Իսկ եթե չես խոսում, անտարբեր ես, դա քո հերթական պարտքերից է, երբ ուղղակի պարտավոր ես:

- Աստված մի արասցե, եթե վաղը պատերազմ լինի, ի՞նչ եք անելու….

- Հիմա չեմ կարող ասել… հուսահատություն բոլորիս մեջ կա, բայց դա բնավ պատերազմին չի վերաբերում: Հիմա էլ բանակի հետ կապեր ունեմ, հաճախ եմ գնում տղաներին տեսնելու: Անկասկած, նրանց կողքին կլինեմ, բայց հիմա կոչեր անել չեմ կարող:

- Այնուամենայնիվ, Ձեր երգացանկում ինչո՞ւ են գերակշռում հայրենասիրական երգերը, երբ գրեթե բոլոր երգիչների երգացանկում սերն է գերակշռում:

- Ես այդ բառի անունը չեմ դնի հայրենասիրություն: Հախվերդյան Ռուբենը մի լավ խոսք ունի` ասում է` լավ երգը հայրենասիրական է, վատ երգը հայրենասիրական չէ: Այսինքն` թեմատիկան կապ չունի: Հախվերդյան Ռուբենը մի լավ մանկական երգ ունի գրած` Արամն արեց չիշիկը, հագավ իր շալվարիկը: Սրա մեջ ավելի շատ հայրենիք կա, քան շատերի գրած հայրենասիրական երգերը, որ երգիչները խմբով երգում են: Ի դեպ, այդ հայրենասիրական երգերը գրողներին շատ լավ եմ ճանաչում. պատերազմի ժամանակ նրանք բոլորն անտարբեր են եղել ամեն ինչի նկատմամբ: Հիմա իրենց փող են տալիս, իրենք դարձել են հայրենասիրական երգերի վարպետ: Փաստորեն իրենք սուտ երգեր են գրում, օգտագործում են իրենց երաժշտական պրոֆեսիոնալիզմը, որտեղ հոգի չկա: Թող իրենք իրենց չխաբեն: Շատ ավելի անկեղծ է գովազդի պատվերի համար երգ գրել` փամփերսի կամ լվացքի փոշու մասին, ինչն ավելի անկեղծ կլինի, որովհետև դու փողի համար լվացքի փոշու մասին երգ ես գրում, բայց երբ դու այդ հայրենիքի նկատմամբ անտարբեր ես, ուղղակի փող են տալիս, որ դու այդ հայրենիքի մասին սիրուն բառեր գրես`ասենք` հայրենիք ջան, ես քեզ չեմ լքի: Ինչո՞ւ ես խաբում, ապուշ, ձեռքդ ճար լիներ, այն ժամանակ լքած կլինեիր: Ինձ համար սա անընդունելի է, և այդ անկեղծությունն առաջին հերթին պետք է լինի Ձեր ասած մտավորականի մեջ: Ի վերջո, մարդու ամենակարևոր արժանիքը հենց մարդն է` մարդով սկսվում, մարդով վերջանում է աշխարհը, և կյանքում միակ առավելությունը կերպարիդ հավատարիմ մնալն է:

ԶՐՈՒՅՑԸ ՎԱՐԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=28007

[voter]

Интервью с членом Союза художников Заруи Мурадян11441

КОГДА НАСТУПИТ ПОРА
-Какова, по-вашему, гражданская позиция интеллигенции?
- Хотя «интеллигенция» стало в последнее время понятием избитым, для меня это честные, думающие люди, вне зависимости от профессии. Это хотя бы женщина, торгующая цветами на Абовяна, которую я встречаю на практически всех акциях. Могу еще сказать, что у нас нет сегодня интеллектуальной элиты, которая могла бы направлять и служить примером для народа. Если спросить сегодня детей, кого из известных людей знают, они назовут олигархов, потому что их чаще всего показывают по телевизору. Критерии интеллигентности совершенно изменились. И в этом деле велик «вклад» телевидения, которое проводит диверсионную политику. Я имею в виду все каналы, за исключением «Айреник» - этот канал я позволяю смотреть своим детям.
- В последнее время в политике появилось множество деятелей искусств и культуры. Вы считаете это целесообразным?
- Политика по сути своей неблагородна и безнравственна. Но дело даже не в этом, а в позиции каждого: если в твоей стране творятся беззакония, ты не можешь этого не замечать и молча рисовать что-то. Я, например, не могу сейчас писать, я вообще не знаю, кому нужны мои картины. Пытаюсь сосредоточиться на организации культурных мероприятий.
- Но после 1 марта вы еще занимаетесь политикой. Как вы оцениваете ситуацию в стране?
- Думаю, армяно-турецкое соглашение, наличие политзаключенных, а теперь вот переговоры между Арменией и Азербайджаном не могут оставить граждан равнодушными: честно говоря, мне стыдно за государство. Мы выиграли войну и заняли жалкую позицию на переговорах, мне неудобно, когда я смотрю на Эдварда Налбандяна, слушаю его выступления, потому что при таком имидже нас никто не станет принимать всерьез. Вы когда-нибудь слышали, чтобы во время переговоров упоминали об утерянных нами Шаумяне, Геташене, Арцвашене, о тысячах наших беженцев? Почему мы не предъявляем претензии, почему мы с утра до ночи говорим об уступках? Я теперь не виню тех, кто покидает страну, мне просто больно. Чувство достоинства попирается до такой степени, что люди не выдерживают, бегут сами от себя. Я не уезжаю только потому, что знаю – от себя не убежишь, хотя возможность уехать есть. Я очень люблю свою страну, но мне все время стыдно за людей, которые здесь живут.
- Как вы думаете, прибыло ли в последнее время в полку непримиримых?
- Думаю, да, но репрессивный аппарат работает так слаженно… Армяне – народ неорганизованный, но слаженность клановой системы во время последних выборов поразила меня. Раньше говорили, если три армянина соберутся вместе, прозвучат три мнения, теперь все гораздо организованнее. Работали как часы, чтобы отстоять свои интересы.
- Но как освободиться от клановой, олигархической системы? Революционным путем?
-Думаю, это миссия молодого поколения. Они должны созреть и понять, что живут в аморальной стране, где перемешаны ценности, где на каждом шагу нарушаются права, и когда настанет пора, молодые исполнят свою миссию.
- Что бы вы сказали об отношениях интеллигенции и общества?
- Я художник, но за последний год я несколько раз излагала свои мысли на бумаге, потому что больше не могла молчать. Обратилась к интеллигентам, например, к Шушан Петросян, которая проповедует любовь по всем каналам (Айкакан жаманак, июль, 2008 – ред.).
- Может ли интеллигенция направлять общество?
- За последнюю неделю я прочитала заявления множества организаций и частных лиц, заявление партии «Наследие», думаю, такие заявления нужны всегда. К сожалению, единственный вариант – электронная информация и пара оппозиционных газет, потому что инакомыслящим не предоставляют даже залов. Эти информации нужны, чтобы все поняли – народ не утерял способность мыслить, бунтовать и бороться за собственное достоинство. Я приветствую Тиграна Хзмаляна, Грануш Харатян, Жирайра Сефиляна, думаю, читая их интервью, власти понимают, что нельзя обращаться с этим народом так, как они хотели бы.
Мы отдали все свои стратегические инфраструктуры – связь, энергетику, дороги – в чужие руки. Какая независимость? Если это называется независимостью, то мне такой не надо: тебе могут отключить связь, если ты вдруг взбунтуешься, могут закрыть газовый кран, воду… Зачем отмечать День независимости, приглашать на празднование дня освобождения Шуши российских поп-звезд, которые поют противные песни? В день освобождения Шуши, когда командир отдельного Шушинского батальона находился в тюрьме, на центральной площади распевали российские «звезды», и я видела, как их встречают в аэропорту. Не думаю, чтобы кто-то из достойнейших сынов нашего народа удостоился такого приема.
Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10120

ԵՐԲ ՀԱՍՈՒՆԱՆԱ ՊԱՀԸ

Հարցազրույց նկարչուհի, Նկարիչների միության անդամ Զարուհի Մուրադյանի հետ

- Մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն այսօր, ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ն է:

- Թեև մտավորականություն բառը այսօր շատ չարչրկված է, բայց ինձ համար դա մտածող, ազնիվ, նվիրյալ մարդն է` անկախ նրա մասնագիտությունից: Նա կարող է լինել Աբովյան փողոցի ծաղկավաճառ կինը, որին միշտ հանդիպում եմ բոլոր տեսակի ակցիաների ժամանակ` ճնշվածներին պաշտպանելիս և այլն: Մասնագիտությունը որևէ կապ չունի մտավորական լինել-չլինելու հետ, և միանշանակ կարող եմ ասել, որ մենք այսօր չունենք մտավորական էլիտա, որը լինի մեր ժողովրդի համար ուղեցույց, հեղինակություն: Դժբախտաբար, երբ այսօր երեխային հարցնում ես` ո՞ւմ ես ճանաչում հայտնի մարդկանցից, մեծ ցավով եմ ասում` առաջինը տալիս է հայտնի օլիգարխների անունները: Ինչո՞ւ, որովհետև առավոտից իրիկուն նրանց են ցույց տալիս հեռուստացույցով: Բայց այն, որ մտավորականի չափանիշներն այսօր շատ են փոխվել, դա փաստ է: Եվ դժբախտաբար, դրա մեջ ամենամեծ լուման ունի հեռուստատեսությունը, որն ուղղակի թշնամական դիվերսիոն քաղաքականություն է վարում: Ընդ որում, ես ասում եմ բոլոր ալիքների մասին` բացառությամբ “Հայրենիք” ալիքի, որը հանգիստ թույլ եմ տալիս իմ երեխաներին նայել:

- Վերջին շրջանում մշակույթի, արվեստի գործիչներ սկսեցին ընդգրկվել քաղաքականության մեջ: Ի՞նչ եք կարծում, որքանո՞վ նպաստավոր կլինի նրանց` քաղաքականությամբ զբաղվելը:

- Քաղաքականությունն անազնիվ և անբարոյական բան է: Սա իմ կարծիքն է, բայց հարցը քաղաքականությունը չէ, այլ քաղաքացիական կեցվածք ունենալը, և եթե քո երկրում ամեն քայլի անօրինականություն է տեղի ունենում, չես կարող չնկատել, նստել քո արվեստանոցում, ինչ-որ բան նկարել: Ես հիմա, օրինակ, չեմ կարողանում նկարել և չգիտեմ՝ արդյոք նույնիսկ պետք է իմ նկարչությունը: Հիմա փորձում եմ իմ իմացությունը, ունակություններն օգտագործել գոնե ինչ-որ մշակութային միջոցառումներ կազմակերպելով:

- Ասում եք` զբաղվում եք մշակութային միջոցառումներ կազմակերպելով, բայց մարտի մեկից հետո առավել ակտիվ սկսեցիք զբաղվել քաղբանտարկյալների հարցով: Մեկուկես տարի հետո երկրի հոգեբանական վիճակն ինչպե՞ս եք գնահատում:

- Կարծում եմ` վերջին հայ-թուրքական պայմանագիրը, քաղբանտարկյալների առկայությունը, հիմա էլ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև մոտալուտ բանակցությունները չեն կարող անտարբեր թողնել ցանկացած քաղաքացու. անկեղծ ասած, ամոթի զգացում եմ ունենում իմ պետության համար: Մենք պատերազմում հաղթանակած պետություն ենք և այնքան խղճուկ կեցվածք ունենք այդ բոլոր բանակցություններում, որ ամաչում եմ, երբ տեսնում եմ Էդվարդ Նալբանդյանին: Ինքս` որպես Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի, ամաչում եմ Էդվարդ Նալբանդյանի ելույթները լսելիս, որովհետև այդպիսի կեցվածքով աշխարհում մեզ երբեք և ոչ ոք չի հարգի, ոչ մի գերտերություն, ոչ մի հարևան մեզ հետ հաշվի չի նստի: Ո՞ր բանակցություններում եք լսել, որ խոսք գնա մեր կորցրած տարածքների մասին, Շահումյանի, Գետաշենի, Արծվաշենի, մեր հարյուր հազարավոր փախստականների մասին, որևէ տեղ որևէ փաստաթղթում արծարծվե՞լ է դա: Ինչո՞ւ մենք պահանջատեր չենք, ինչո՞ւ ենք առավոտից իրիկուն քարոզում զիջումներ: Դա ամոթալի երևույթ է մեր ամբողջ երկրի համար: Եվ եթե ես նախկինում մարդկանց մեղադրում էի, երբ թողնում հեռանում են երկրից, հիմա չեմ մեղադրում, հիմա խորը ցավ եմ ապրում: Մարդկանց արժանապատվության զգացումն այնքան է ոտնահարված, որ այլևս չեն դիմանում, փախչում են իրենք իրենցից: Ես չեմ գնում, որովհետև գիտեմ, որ ես չեմ կարող ինքս ինձնից փախչել, թեև ուրիշ երկրում ապրելու հնարավորություն ունեմ: Ես թեև շատ եմ սիրում իմ երկիրը, բայցևայնպես անընդհատ ամաչում եմ իմ երկրում ապրող մարդկանց համար:

- Անհանդուրժողների և դիմադրողների այդ զանգվածը, ըստ Ձեզ, վերջին մեկ տարվա ընթացքում մեծացե°լ է, թե ընդահակառակը, սեղմվե°լ է:

- Կարծում եմ` մեծացել է, բայց ահաբեկման մթնոլորտն այնքան ուժեղ է երկրում, ռեպրեսիվ ապարատն այնքան կազմակերպված է աշխատում… Ասեմ` հայերն անկազմակերպ ժողովուրդ են եղել, բայց տեսնելով ընտրությունների ժամանակ կլանային կազմակերպվածությունը` ես ապշեցի, զարմացա: Առաջ ասում էին` երեք հայ հավաքվում են, երեք տարբեր կարծիք են ասում, հիմա զարմացա այդ կազմակերպվածության վրա: Ժամացույցի պես ինչպես աշխատեցին իրենց շահերը պաշտպանելու համար:

- Լավ, ինչպե ՞ս ազատվել օլիգարխիկ, կլանային համակարգից, Դո՞ւք էլ եք տեսնում ճանապարհը միայն հեղափոխության միջոցով:

- Ես կարծում եմ դա ավելի շատ երիտասարդ սերնդի առաքելությունն է: Կարծում եմ` երբ իրենք հասունանան, հասկանան, որ անօրեն և բարոյազրկված են ապրում, երբ արժեքները բացարձակ խառնված են իրար, երբ ամեն քայլափոխի քո իրավունքները ոտնահարվում են ցանկացած ասպարեզում, երբ հասունա այդ կրիտիկական պահը, դա արդեն երիտասարդների առաքելությունը կլինի:

- Մտավորականություն և հասարակություն կապի մասին ի՞նչ կասեք, կա առհասարակ այդ երկուսի միջև կապ:

- Ես նկարիչ եմ, բայց այս վերջին մեկ տարվա ընթացքում մի քանի անգամ գրել եմ, գրել եմ իմ մտքերը, իմ զգացմունքները, որովհետև այլևս չէի կարողանում լռել, երբ հավաքվում էր այդ սահմանագիծը, օրինակ` իմ դիմումը հայ մտավորականներին, երբ Շուշան Պետրոսյանը, որը բոլոր ալիքներով սեր էր քարոզում, ես այլևս չկարողացա և գրեցի կոչը հայ մտավորականներին: ('Հայկական ժամանակ”, հուլիս 2008 – խմբ):

- Երկրի ներքին այնպիսի իրավիճակում, ինչպիսին մերն է, մտավորականն ի՞նչ ուղղորդող դեր կարող է ունենալ հասարակության համար:

- Ես այս վերջին շաբաթում շատ կազմակերպությունների և անհատների հայտարարություններ եմ կարդացել, Ժառանգություն կուսակցության հայտարարությունն եմ կարդացել, և կարծում եմ, որ այդպիսի հայտարարություններ անընդհատ պետք է արվեն: Միակ ձևը, դժբախտաբար, էլեկտրոնային ինֆորմացիան է և որոշ ընդդիմադիր թերթեր, քանի որ թույլ չեն տալիս անգամ դահլիճներ վարձակալել: Կարծում եմ` անընդհատ պետք է նման հայտարարույթուններ անեն, որ հասկանան, որ այս ժողովուրդը դեռ մտածելու, ըմբոստանալու և իր արժանապատվության համար պայքարելու մեծ ներուժ ունի: Ես ողջունում եմ դա, և կարծում եմ` անընդհատ պետք է թե անհատներ հայտարարություններ անեն, ասենք` Տիգրան Խզմալյան, Հրանուշ Խառատյան, Ժիրայր Սեֆիլյան, թե կազմակերպություններ, և կարծում եմ` իշխանություններն ունեն մարդիկ, ովքեր նստում կարդում և տեղ են հասցնում, որ այս ժողովրդի հետ պետք չէ անընդհատ վարվել այնպես, ինչպես իրենց է հարմար:

Կարելի է ասել, որ մենք մեր բոլոր ստրատեգիական կարևոր գործառույթները` կապը, էներգետիկան, ճանապարհները, ավիացիան, տվել ենք ուրիշի ձեռքը, ինչ անկախություն: Ես չգիտեմ, եթե սա կոչվում է անկախություն, ես չեմ ուզում այդպիսի անկախություն, եթե քո կապն ամեն վայրկյան կարող են անջատել, եթե դու ըմբոստ լինես, գազիդ պտուտակն ամեն վայրկյան կարող են փակել, եթե քո ավիացիան անհասկանալի կազմակերպության ձեռքում է, երկաթգիծը, ջուրը ուրիշի ձեռքում է… Ինձ համար անհասկանալի էր, թե ինչպես կարելի է անկախության մասին խոսել, անկախության տոն տոնել, համերգներ կազմակերպել, Շուշիի ազատագրման օրը հրավիրել Ռուսաստանի փոփ-աստղերին, որոնք հարբած և այլանդակ երգեր են երգում: Ես գտնում եմ, որ դա ապտակ է մեր ժողովրդին: Շուշիի ազատագրման օրը, երբ Շուշիի առանձնակի գումարտակի հրամանատարը բանտում նստած է, Հանրապետության հրապարակում երգում են ռուս փոփ-աստղերը, և ես հենց այդ օրը օդնավակայանում տեսա` ինչպես են նրանց դիմավորում: Ես չեմ կարծում`մեր ազգի արժանավոր զավակներից որևէ մեկը արժանացել է նման վերաբերմունքի:

ԶՐՈՒՅՑԸ ՎԱՐԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=27962

[voter]

Интервью с этнографом Грануш Харатян 11442

ЕСЛИ НАДЕЖДА НА НЕДОВЕРИЕ…

- Говоря о ситуации после 1 марта, многие отмечают, что в глобальном смысле в стране было установлено два настроения – доверие и недоверие. Как стали относиться после 1 марта к интеллигенции?

- Думаю, интеллигенция по своим ресурсам и занимаемому месту вовсе не отвечает ожиданиям общества. В советские годы интеллигенции была предопределена особая роль, в которой интеллигенты в той или иной мере умещались. Роль состояла в выражении мнения по поводу различных явлений, и в этом смысле интеллигенции, в отличие от Компартии и аппаратчиков, была предоставлена определенная свобода мыслей. С другой стороны, политические диссиденты также принадлежали к классу интеллигентов. И эти две роли позволили интеллигенции влиять на формирование общественного мнения.

Во многих, в широком смысле, либеральных странах интеллигенции не предопределена роль ни по писаным, ни по неписаным законам. Отдельные деятели могут выражать свое мнение, но в собирательном смысле интеллигенция не может оказывать воздействия на общественное мнение, тем более, формировать его. Думаю, нынешняя Армения близка к этой ситуации, просто здесь по инерции продолжаются советские традиции. Эти традиции продолжают определенные политические силы, личности, которые именуют себя интеллигентами, поскольку занимаются интеллектуальным трудом.

- Вы не раз заявляли, что власть не должна меняться во имя изменения, нужна конкретная цель. Вы придерживаетесь того же мнения после обнародования оппозиционной платформы Левона Тер-Петросяна?

- Я и сейчас считаю, что оппозиция так и не сказала, чего ради надо менять власть. Да, было сказано, что власть порочна, и я не могу не согласиться, но оппозиция не продемонстрировала, как она намерена заменить порочные власти более нравственными отношениями.

- Есть ли вообще общественная позиция в Армении?

- Мне сложно понять смысл слова «гражданская», но, думаю, ресурс общественных ожиданий значительно возрос с сентября 2007 года и, более всего, в январе-феврале 2008 и в последующие месяцы. Но я не уверена, что ожидания общества мы воспринимаем адекватно – чего ожидало общество в результате смены власти? Я знаю немало случаев, когда многие ожидали конкретных должностей, знаю людей, которые действительно были привержены серьезной идеологии и работали во имя государства. Были случаи, когда люди просто желали отомстить или войти в новый клановый сегмент. Но, тем не менее, я считаю, что сформировался некий средний класс, который не преследовал меркантильных целей, но был не согласен с существованием безнравственного общества и пытался построить страну, основанную на законе и морали. И даже готов был пожертвовать своим материальным благополучием ради такого общества. Это были люди среднего класса, среднего возраста.

- Почему вы говорите в прошедшем времени?

- Думаю, в определенной степени произошло разочарование, и не только по вине властей, потому что ожидания от властей, в принципе, оправдались. После последних выборов оппозиция приняла слишком пассивную позу. Заявления посредством политзаключенных, пара электронных посланий, несколько митингов – а люди ожидали дальнейших дискуссий, хотя бы в ячейках, при их участии. В нашей стране ощущается дефицит участия граждан в процессах. Тот самый средний класс, о котором я говорила, был солидарен с оппозицией хотя бы в одном – страна деморализуется, недоверие достигло ужасных размеров, и мы деградируем как страна, граждане, общество. И эту категорию они должны были вовлечь хотя бы в дискуссии.

- Оппозиция убеждена, что конституционным путем добьется внеочередных выборов. Вы с этим согласны?

- Не будет внеочередных президентских выборов. Позиции властей еще более укрепились, и при такой манере поведения оппозиции не будет ни президентских выборов, ни слияния с оппозицией здоровых общественных сил. А это единственный путь изменить ситуацию. Хотя, я говорю об изменениях с тревогой, потому что изменения не всегда бывают в лучшую сторону. Но если мы будем двигаться, ожидая использования ресурса недоверия к властям, думаю, ни одна политическая сила не сумеет оказать влияние на процессы.

Беседовала СИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10072

ԵԹԵ ՀՈՒՅՍՆ ԱՆՎՍՏԱՀՈՒԹՅՈՒՆՆ Է

Հարցազրույց ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյանի հետ

- Երբ խոսում էիք մարտի մեկից հետո ստեղծված իրավիճակից, նշում էիք, որ երկրում գլոբալ առումով երկու հիմնական տրամադրություն է կայունացել` վստահություն և անվստահություն: Իսկ ի՞նչ վերաբերմունք ձևավորվեց մարտի մեկից հետո մտավորականության նկատմամբ:

- Անկեղծ ասած, տարբեր ժամանակներում տարբեր ձևերով այս խնդրի վերաբերյալ իմ դիրքորոշումն արտահայտել եմ: Ճիշտն ասած, կարծում եմ` մտավորականությունից այսօրվա սպասելիքները չեն համապատասխանում մտավորականության այսօրվա և ռեսուրսներին, և պայմանական լեզվով ասած իր զբաղեցրած տեղին: Բանն այն է, որ Խորհրդային Միության շրջանում ձևավորված ավանդույթով ոչ թե մտավորականությունը զբաղեցնում էր, այլ մտավորականությանը հատկացված էր որոշ դերակատարում, և մտավորականությունն այս կամ այն ձևով այդ դերամակատարման մեջ տեղավորվում էր: Մտավորականությանը հատկացված էր որոշ երևույթների վերաբերյալ մտավորական կարծիք արտահայտելու դերակատարում, որն, ի տարբերություն քաղաքական կուսակցության (տվյալ դեպքում Կոմունիստական կուսակցության), ի տարբերություն վարչական ապարատում պաշտոններ զբաղեցնող մարդկանց, մտավորականությանը կարծեք թե չբարձրաձայնված հատկացված էր նաև որոշ ազատախոհության հնարավորություն: Սա մեկ, և երկրորդ` քաղաքական այլախոհությունը Խորհրդային Միության շրջանում մտավորականության միջավայրում էր գործում: Այս երկու գործոնը միասին մտավորականությանը որոշ հասարակական կարծիք արտահայտելու իրավունք և նաև դերակատարում էր տրվել: Սա դեր էր, որ մտավորականությունը պետք է կատարեր:

Շատ երկրներում լայն իմաստով լիբերալ հասարակությունների մեջ մտավորականությանն առանձին դերակատարում չի հատկացված` ո’չ գրված, ո’չ չգրված կանոններով: Առանձին մտավորականը կամ առանձին գործիչը կարող է ունենալ դիրքորոշում, բայց հավաքական իմաստով մտավորականությանը հասարակական կարծիքի արտահայտման կամ հասարակական կարծիքի վրա ազդելու դեր չի հատկացրած ոչ հասարակության, ոչ իշխանությունների, ոչ քաղաքական ուժերի կողմից, և նրանցից այդ ակնկալիքը չկա: Կարծում եմ` այսօրվա Հայաստանը զգալի չափով իր փաստացի հարաբերություններով մոտ է այս իրավիճակին, երբ մտավորականությանը այդպիսի դեր չի հատկացրած, բայց որոշ իմաստով շարունակում է խորհրդային ավանդույթը, երբ այդ դերը հատկացված էր: Եվ այդ ավանդույթը կարծեք շարունակում են և քաղաքական ուժերը, և որոշ չափով առանձին դեպքերում մարդիկ, որոնց մենք անվանում ենք մտավորականներ կամ որոնք աշխատում են կամ զբաղվում են մտավոր արտադրանք թողարկելով կամ փիլիսոփայելով, մտածելով և այլն:

- Այնուամենայնիվ, այդ մտավորականը մարտի մեկից հետո արդյո՞ք չպետք է իր խոսքն ասեր հասարակությանը, որ դեռևս սպասում էր նրա խոսքին, մի հասարակություն, որը ապրում է դեռ խորհրդային պատկերացումներով:

- Ես երկու բանում էլ վստահ չեմ. ես նախ վստահ չեմ, որ հասարակությունն իսկապես սպասում էր մտավորականության ասելիքին: Եվ նույնիսկ շատ տարբեր մարդկանց հետ առանձին զրույցներ ունեմ, թե իրենք ումից կարող էին երևույթների և ընթացքի, և արդյունքի վերաբերյալ որևէ դիրքորոշում ակնկալել: Երբեմն հնչում էր` բա դե լավ կլիներ մեր գիտնականները մի բան ասեին: Բայց սա սպասելիք չէ, սա իր չասված կամ չբարձրաձայնված մտքի ձևակերպման ակնկալիքն էր մի մարդու կամ մարդկանց խմբի կողմից, ով գուցե ավելի գրագետ կձևակերպեր այդ սպասելիքը կամ ակնկալիքը, բայց մարդկանց մեջ չկա այնպիսի սպասում, թե մտավորականները խումբ կլինեն, կարող են խմբով ինչ-որ դիրքորոշում ասել, նույնիսկ եթե այդ դիրքորոշումն իրենց ակնկալիքներին համապատասխանում է, և այդ դիրքորոշումից կարող է որևէ բան փոխվել: Այսինքն` հասարակությունը պարզ և հստակ տեսնում է, որ եթե ինչ-որ հրաշքով մտավորականները մի ձևավորված խումբ լինեն և ունենան խմբային վերաբերմունք, ուրեմն այդ խմբային վերաբերմունքի արտահայտումից կարող է որևէ բան փոխվել:

- Սակայն անհատ մտավորականներ, մշակույթի գործիչներ, հատկապես երգարվեստի ներկայացուցիչներ մարտի մեկից հետո իրենց դիրքորոշումն ասացին, մեղադրեցին հանրահավաք գնացողներին, նույնիսկ մարտիմեկյան իրադարձությունների զոհերին:

- Ոչ բոլորն էին մեղադրում, ուրիշ բան, որ եթերում հնչում էին այն մարդկանց խոսքերը, ովքեր համաձայնվեցին այսպիսի բառեր ասել: Ես կուզենայի, որ մենք միշտ հիշեինք` եթե ինչ-որ մի բանի մենք տեղյակ չենք տարբեր պատճառներով` եթերում չի հնչել, մամուլով չի հնչել, բարձրաձայն չի ասվել, չի նշանակում, որ դա ընդհանրապես չի ասվել: Հասկանալի պատճառներով մեր հասարակությունը երբեմն կարող է հնչեցնել հենց այն կարծիքները, որոնք տվյալ պահին, տվյալ իրավիճակում պետք է հնչեցնեն այն մարդիկ, ովքեր կարող են կազմակերպել այդ հնչեցումը: Եվ դարձյալ ուզում եմ ասել, որ հենց այն, որ հնչեցրին այն մարդկանց խոսքերը, որոնք տվյալ պահին պետք էին, այն մյուսների, ովքեր այլ կարծիք ունեին և կարող էին և երբեմն էլ ասում էին` նրանց խոսքերը չհնչեցին, արդյունքում այնպիսի տպավորություն առաջացավ, որ մտավորականներն ունեն այսպիսի դիրքորոշում, մինչդեռ ես նորից ուզում եմ ասել, որ ոչ մտավորականություն հավաքական մի կառույց կամ խումբ կամ շերտ կա, որը ունի հավաքական կարծիք, ոչ այդ հավաքական կարծիքի արտահայտություն է եղել, եղել են անհատ մարդկանց կարծիքներ:

- Մի քանիսն էլ հրաժարվեցին պաշտոններից, հատկապես կանայք:

- Ես էլ հրաժարվեցի իմ աշխատանքից, իհարկե, էլի կային: Սա նույնպես արտահայտվելու մի ձև էր: Մարտի մեկը պատճառ հանդիսացավ իմ հրաժարականին: Ես մարտի երեքին եմ աշխատանքից ազատվելու դիմում գրել միայն այն պատճառով, որ մարտի մեկը շաբաթ էր, մարտի երկուսը ոչ աշխատանքային օր էր, այդ պատճառով գրեցի երկուշաբթի օրը` մարտի երեքին: Մարտի վեցին արդեն ստորագրեցին աշխատանքից ազատվելու իմ դիմումը: Սա նույնպես մի ձև էր` արտահայտելու իմ ասելիքը, չնայած ես խոսել, ասել եմ նաև վերբալ, այսինքն` բառերի մակարդակով, խոսքի մակարդակով, բայց միևնույն է, մնում եմ իմ կարծիքին, որ մտավորականությանը հատկացրած դեր այսօր ոչ հասարակության կողմից, ո’չ իշխանության կողմից, և որ ավելի ցավալի է` մտավորականությանը չի հատկացվել որոշակի դերակատարում մեր հասարակական, քաղաքական, եթե կուզեք նաև գլոբալ մշակութային գործընթացներում: Մտավորականությունը գլոբալ և հավաքական իմաստով իր վրա այդպիսի դերակատարում չի վերցրել: Գուցե նաև այդ պատճառով, որ իր հետ հաշվի նստող չկա, և դա նաև առիթ է ծառայում, որ առանձին մարդկանց կամ օգտագործեն, կամ նրանք փորձեն իրենց հավատարմությունը տարբեր տեղերում արտահայտել գործող իշխանությանը:

- Դուք բազմիցս ասել եք, որ իշխանությունը պետք չէ փոխել հանուն փոխելու, պետք է իմանալ հանուն ինչի փոխել: Վերջին հանրահավաքներից մեկում Լևոն Տեր-Պետրոսյանը 12 կետից բաղկացած ծրագիր առաջարկեց կուսակցություններին մեկտեղելու. էլի՞ նույն կարծիքին եք մնացել:

- Ես հենց այս պահին էլ գտնում եմ, որ ընդդիմությունն այդպես էլ չասաց` հանուն ինչի փոխել այս իշխանությունը: Այո, ընդդիմությունն ասաց, որ իշխանությունն այսքան արատավոր է, և ես չեմ կարող չհամաձայնվել, բայց ընդդիմությունը ցույց չտվեց, թե ինքն ինչպես է այդ արատավոր իշխանությունը փոխելու ավելի բարոյական և ավելի նորմալ հարաբերություններով:

- Առհասարակ հասարակության դիրքորոշում այսօր մեզանում կա՞:

- Ես տվյալ դեպքում դժվարանում եմ հասկանալ քաղաքացիական բառը, բայց ենթադրում եմ` ինչի մասին է խոսքը: Կարծում եմ` հասարակության սպասելիքի ռեսուրսն զգալի ավելացավ նախագահական ընտրությունների աշնանից հետո սկսված շրջանում, թերևս սեպտեմբերից հետո, և շատ ակտիվ էր հունվար-փետրվար ամիսներին և գուցե դրան հաջորդող մի քանի ամիսներին: Բայց ինչի էր սպասում հասարակությունը` շատ վստահ չեմ, որ մենք ադեկվատ գիտենք` ինչին էր սպասում, իշխանափոխությունից հետո ինչը պետք է փոխվեր: Ես գիտեմ առանձին դեպքեր, երբ ոմանք սպասում էին, որ հենց իրենք կոնկրետ պետք է զբաղեցնեն տեղեր, որ իրենց համար ոչ ցանկալի անձինք են զբաղեցնում, գիտեմ մարդիկ, որոնք իսկապես շատ լուրջ գաղափարական և նվիրյալ ու օրենքի, իշխանության համար էին ուզում աշխատել և սպասելիք ունեին, որ այդպիսին կարող էր լինել: Գիտեմ առանձին դեպքեր, երբ ուղղակի ուզում էին վրեժ լուծել, գիտեմ առանձին դեպքեր, երբ կլանային մի նոր սեգմենտ էր ուզում մտնել, բայց եթե շատ միջինացված ասենք, այդ տարվա շրջանում, այո, ես կարծում եմ, որ արդեն կար միջին դաս, որն այսօրվա համար նյութական ակնկալիք չուներ, ինքն իր գոյության և կեցության խնդիրը բավական լուծել էր, բայց ինքը համաձայն չէր ապրել անբարոյական հասարակությունում և ուզում էր բարոյական և օրինավոր հասարակություն, նույնիսկ պատրաստ էր իր ունեցած նյութական որոշ հնարավորությունները զիջել այնպիսի հասարակության համար, որտեղ ուզում էր, որ իր զավակներն ազնիվ մեծանան, դրանք նաև միջին տարիքի, միջին դասի մարդիկ էին: Սա հրապարակում գտնվող կամ հրապարակին համակիր այն ողնաշարն էր, որը որոշ երաշխիք էր տալիս, որ կարող է հանկարծ այդպիսի բան տեղի ունենալ:

- Անցյալով եք խոսում, այսօր այդ դասը չկա՞:

- Կարծում եմ, որ մի քանի իմաստով հուսախաբություն եղավ, և դա միշտ չէ, որ հենց իշխանության վարքի պատճառով է, այսինքն` իշխանության վարքը եղավ հենց այնպիսի գործնական կամ գլոբալ առումով, ինչպիսին սպասվում էր, այստեղից չէր մեծ հուսախաբությունը:

- Վերջին ընտրություններից հետո՞ ի նկատի ունեք:

- Այո, ընտրություններից հետո ընդդիմության բոլոր իմաստներով պասիվ պահվածքը: Այսինքն` այդ բանտարկյալների միջոցով ինչ-որ ասելիք ասել կամ էլեկտրոնային ուղերձներով ինչ-որ ասելիք ասել, մի քանի միտինգներ հրավիրել, բայց մարդիկ կարիք ունեին, որ պրոցեսը շարունակվեր գոնե արդեն քննարկումների, գոնե ասենք ինչ-որ բջիջներում, ինչ-որ տեղերում, որ իրենք մասնակցեին այդ պրոցեսին: Մեր երկրում խորապես պակասում է մասնակցությունը որոշ գործընթացներին: Այդ միջին դասը, որ ես ասում եմ, պարտադիր չէ, որ անվանապես կամ անձնապես ծանոթ լինեին ընդդիմությունը ներկայացնող անձանց, բայց նրանք համակիր էին ընդդիմությանը մի խնդրում` երկիրը ծայրից ծայր բարոյազրկվում է, անվստահությունը հասնում է ահռելի չափերի, և այսպես շարունակվելու դեպքում մենք դեգրադացվում ենք որպես երկիր, քաղաքացիներ, հասարակություն: Այ այդ խումբը իրենք պետք է ներքաշեին որպես մասնակիցներ գոնե քննարկումներին` ինչ անել իրավիճակը շտկելու համար:

- Ընդդիմությունը միմիայն սահմանադրական ճանապարհով է առաջնորդվում և կարծես թե վստահ է, որ արտահերթ նախագահական ընտրություններ ենք ունենալու: Դուք ի՞նչ եք կարծում, կունենա՞նք:

- Չենք ունենալու արտահերթ նախագահական ընտրություններ: Կարծում եմ` առկա իշխանություններն ավելի ամուր են հաստատվելու, ավելի պինդ վարչական ռեսուրսներ են ձևավորվելու, և անկեղծ եմ Ձեզ ասում, ցավոք, եթե իրերի ընթացքն այսպիսին մնա, եթե ընդդիմությունը` ես չգիտեմ դա Ժառանգությունը կլինի, թե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կլինի, թե բոլորը միասին կլինեն, թե մի երրորդ ուժ, բայց ընդդիմության այսպիսի պահվածքը ոչ արտահերթ նախագահական ընտրությունների առաջացման հնարավորություն է, ոչ էլ ընդդիմադիր հայացքներ ունեցող անձանց և հասարակական շերտերի ու հասարակական խմբերի պահվածքի միաձուլում, որն իմ կարծիքով որևէ փոփոխության միակ հնարավորությունն է, բայց դարձյալ ես ուզում եմ ավելացնել, որ երբ ասում եմ որևէ փոփոխություն, ես միշտ տագնապ ունեմ, որ անպայման չէ, որ այդ փոփոխությունը դրական պետք է լինի: Բայց, այո, եթե մենք շարժվենք ուղղակի սպասելով իշխանության հանդեպ անվստահության ռեսուրսի օգտագործմանը, ուղղակի այդ պասիվ անվստահության ռեսուրս կոչվածի վրա հույս դնելով` կարծում եմ, որևէ քաղաքական ուժի կողմից որևէ ռեալ ազդեցություն քաղաքական գործընթացների վրա չի լինելու:

ԶՐՈՒՅՑԸ ՎԱՐԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=27891

[voter]

ИНТЕЛЛИГЕНТ ОБЯЗАН ПРОТИВОСТОЯТЬ

Интервью с кинорежиссером Тиграном Хзмаляном 11443

- Есть ли у нынешней интеллигенции гражданская позиция?

- Думаю, надо переформулировать вопрос: а есть ли вообще интеллигенция? Чтобы иметь позицию, надо прежде быть интеллигентом. Думаю, в широком смысле слова интеллигенция – как общественная плоскость – существует. Если под словом «интеллигент» понимать группу людей с высшим образованием, то многие наши читатели прекрасно знают, сколько стоит сегодня университетский диплом. Получается, что для того, чтобы стать интеллигентом, нужны просто деньги. Если мы называем интеллигентами людей искусства, то и здесь есть проблема – эти люди должны служить искусству, каждый день, искусство требует любви, верности. Нельзя один раз в жизни написать стихотворение или снять фильм, а потом до конца жизни считать себя интеллигентом. В древней Японии дворцовые поэты в какой-то момент меняли имя, покидали двор и жили под чужим именем, потому что им было стыдно. Поэт в Японии – это не должность, а звание. И когда его талант исчерпывался, он уходил, потому что не желал дискредитировать звание поэта и свое собственное имя. лько стоит для того, чтобы стать интеллигентом ит са интеллигенция - как зменить меру пресечения криминационным подходом, ко

- А у нас все наоборот.

- Мы живем в стране, в которой называющие себя интеллигентами люди успели приватизировать и перепродать свой театр, некогда принадлежавший обществу, или построенные на средства членов творческих союзов строения. Открыли на эти деньги рестораны, магазины, оставив голодать своих товарищей – театры развалились, разрушились семьи. Теперь они говорят о нравственности, читают обществу мораль, потому что быть интеллигентом у нас почему-то означает читать мораль. Я сам не читаю мораль и не верю людям, которые называют себя интеллигентами.

- Например?

- Я бы назвал их имена в суде, но самый праведный суд – Божий. Они сами прекрасно знают, мы все знаем. Я не хочу никого судить, просто не верю им и из-за них не называю себя интеллигентом. Я представляюсь как режиссер и гражданин Армении.

- Многие говорят, что интеллигент должен быть оппозиционером по сути.

- Думаю, дело не в этом. Я был оппозиционером во времена Левона Тер-Петросяна, являюсь им и сейчас. Просто интеллигент обязан противостоять. Искусство – это ведь противостояние, это хвала, но не властям, а сотворенному Богом миру, любви, но искусство может состояться лишь противостоянием, так как большинство легко поддаются соблазнам.

Нас все время пытаются стандартизировать – общепитом, телевидением, массовой культурой. И чем стандартнее мы, тем легче нас контролировать и принимать за нас решения. Мы на пути к деградации. Можно даже использовать слово дегуманизация.

- В последнее время связь искусства и политики стала крепче, свидетельством тому – последние выборы.

- В тот самый момент, когда человек искусства идет на моральный компромисс, он теряет право заниматься искусством.
- Может, они не способны создавать продукт в искусстве, поэтому и пробуют себя в политике?

- Вообще-то, серьезная политика – это тоже искусство. То, что у нас именуется политикой, я бы назвал худшей проституцией. Потому что «политики» торгуют не только своим телом, а всей страной, освобожденными территориями, нашими победами, лишениями целого поколения. Я лично никому не давал права торговать моими лучшими годами. Я имею в виду подъем 88-96 гг.. Люди, которые занимаются или пытаются заниматься политикой, не имеют ни соответствующего образования, ни морали, ни профессиональных навыков, ни психологического настроя. Думаю, будь у нас элита, наша страна не опустилась бы так низко, не было б 1 марта и всего того, что случилось потом, потому что интеллигенция бы противостояла. Мы теряем инстинкт противодействия.

- Почему к всенародному движению присоединились лишь некоторые?

- Потому что нет истинной интеллигенции, элиты. Дефицит элиты – это самая большая проблема наше народа. Мы не можем построить государство, достичь высот без элиты, сливок общества. А у нас форменные погромы. Люди, имеющие силы противостоять лжи, низости, выталкиваются из страны. Тому есть многочисленные примеры. В каждом поколении мы теряли массу, способную противодействовать.

- В этом году вы не представили фильм на кинофестиваль «Золотой абрикос».

- Я участвую в фестивале, потому что мы с Арутюном Хачатряном добрые друзья, и я с удовольствием ему помогаю, потому что «Золотой абрикос» - это единственный кинофестиваль международного уровня. Но я поклялся, что не буду представлять фильмы на фестивали, пока не презентую свой игровой фильм «Сентябрь», который с 2005 года находится в заложниках в студии H1. Я только недавно узнал, что все фильмы студии «Ереван» в 2006 году были проданы студии H1 по 5800 драмов каждый. Это порядка 670 фильмов.

- Но почему вам не возвращают фильм?

- Фильм был снят на бюджетные, то бишь общественные средства. И я хочу показать этот фильм обществу. У меня нет таких средств, а на наши письма Комитет Общественного телерадио даже не соизволяет ответить.

- Вам мешает оппозиционная позиция? Вам не дают часов в ЕрГУ, ваши фильмы не возвращаются.

- Думаю, когда власть начинает террор против народа, интеллигент обязан быть рядом с теми, кого избивают, кого держат в застенках. 1 марта я вступил в Комитет по защите политзаключенных, мы проводили акции в защиту заключенных и их семей.

Мои фильмы смотрят в небольших кафе, не все фильмы показывают по телевизору. Есть два исключения – посвященный Рубену Ахвердяну «Почтальон Рубен Ахвердян» показывают почти каждый месяц, иногда показывают «Легче воздуха». Но я автор 16 документальных и 3 игровых фильмов, 7 из которых получили международные призы. К примеру, в 2005 году лучшим фильмом в мире был признан «Век Арама Хачатряна», и мультимедийный приз поехал получать премьер-министр Андраник Маркарян, а меня даже не вспомнили. Но самое смешное, через пару дней после этого студию упразднили. Даже с культурной точки зрения это погром по отношению к Армении. Продажа «Айфильма» за 600 тыс. долларов – геноцид, упразднение студии «Ереван» - погром, потому что мы теряем культурное пространство, а нас знают в мире исключительно по культуре. Мы не производим оружие, компьютеры, химические вещества. Мы можем экспортировать лишь культуру, и ее сегодня уничтожают.

- Терпимости стало больше, как считаете, особенно, на митингах?

- Я теперь редко хожу на митинги, потому что категорически не согласен с шагами Левона Тер-Петросяна, хотя уважаю его как политического деятеля. Мартин Лютер Кинг говорил, что революция – это язык людей, которых не пожелали выслушать. Думаю, мы могли бы изменить трагический ход нашей истории лишь социальной революцией. Подавляющая часть народа лишена власти, надежды, нормальной жизни.

- И надежда угасает?

- Естественно, потому что мы живем при феодальном строе, который эксплуатирует достижения прошедших поколений, продает все, что можно, да еще торгуется. Нам сейчас приходится наблюдать, как сильные миры сего будут заставлять наши власти сдать территории, что было бы невозможно, будь власть избрана народом, не столь уязвима со всех точек зрения и не лишена общественной опоры. Наш народ не защищен в собственной стране, а беззащитный гражданин не может отстоять свою страну. Мы никогда не были столь уязвимы. Даже в годы войны. Тогда была консолидация, любовь, братство.

- Вы думаете, социальная революция нагрянет до следующих выборов?

- Это наша последняя надежда, и речь не об избрании Левона Тер-Петросяна президентом, от этого в социальном плане ничего не изменится, потому что Кочарян и Саркисян продолжают экономическую, социальную политику, заложенную Тер-Петросяном. Я ожидаю более глубинных изменений. Без социальных реформ мы все обречены. Мы не сможем противостоять кризису, который у нас начался раньше, чем во всем мире, поэтому мы не особо заметили его наступление. Но армяне – гибкий народ, мощный. За критикой мы не видим собственной силы. Но ведь ни одна нация не смогла бы устоять перед нашими бедами.
- Отразился ли кризис на вашей режиссерской деятельности?

- Нет, потому что у меня нет заказчиков. Я уже 5 лет как безработный, снимаю исключительно документальные фильмы, потому что это дешевле. Недавно завершил фильм, который снимал 10 лет. Телевидение у нас принадлежит людям, интерес которых состоит в том, чтобы унизить, одурачить, деградировать нацию, которой легко будет управлять. Так происходит во всем мире, но в Армении, как всегда, это делается в «совершенстве». Любой город имеет свой символ – Эйфелева башня, статуя Свободы. В Ереване на месте памятника Ленина сначала установили крест, потом сняли и его, теперь нет ничего. То, что в духовном центре был установлен телевизор, говорило о том, что власти понимают – править можно с помощью телевидения. Теперь там ничего нет, пустота, которая, наверное, царит и в их душах, они превращают в чучело нацию, потому что сами им являются. Причем, делается это с помощью нескольких людей. Недавно я завершил фильм «Армения минус А1+». Мы договорились, чтобы его показали по одному из телеканалов, но, увидев фильм, они отказались, и нам пришлось разместить его на Youtube.

Такое положение выгодно всем, кроме нас. Нельзя без свободы слова. Люди, которых 10 лет назад вы бы не приняли в своем доме, теперь правят страной. При виде машин, на которых избранники народа выезжают со двора парламента, я понимаю, что это другая страна, не та, о которой мы мечтали в 99, 93, 94. Это прост фарс. Достаточно взглянуть в лица этих людей: ребенок, который несет себе естественную эстетику, заплакал бы при виде этих лиц, шей. То, что мы отдали страну им на съедение, - наша слабость, недомыслие, гордыня. Мы накормили эту толпу мелких торгашей, потом они отняли у нас страну. Торгаши теперь занимаются политикой, политические деятели строят из себя писателей, говорят о нравственности. Это искажение, и выход один - противодействовать. У нас нет оправдания, мол, мы были под чужестранным игом, мы теперь под игом худшего сословия нашего общества, которое продает нас другим. Мы слишком зависим от других стран, большинство наших политических деятелей работают на другие страны, и мы живем в стране иностранных агентов.

Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН


ՄՏԱՎՈՐԱԿԱՆԸ ՊԱՐՏԱՎՈՐ Է ԴԻՄԱԴՐԵԼ

Հարցազրույց կինոռեժիսոր Տիգրան Խզմալյանի հետ

-Մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն այսօր ինչպիսի՞ն է, առհասարակ այն կա՞:

- Կարծում եմ հարցն այլ կերպ պետք է ձևակերպել` կա՞ արդյոք մտավորականություն: Դիրքորոշում ունենալու համար նախ մտավորականություն պետք է լինի: Ես կարծում եմ` լայն իմաստով մտավորականություն որպես հասարակական դաշտ չկա: Եթե մենք մտավորականություն ասելով հասկանում ենք բարձրագույն կրթություն ստացած մարդկանց խմբաքանակ, ապա մեր ունկնդիրներից, ընթերցողներից շատերը գերազանց գիտեն` ինչ արժե բարձրագույն ուսումնական հաստատության դիպլոմը, ուրեմն մտավորական դառնալու համար պետք է ուղղակի որոշակի գումար ունենալ, այդ դեպքում մտավորականության մասին խոսելը ծիծաղելի է: Եթե մենք խոսում ենք արվեստագետների մասին որպես մտավորականների, ես նույնպես դժվարանում եմ, որովհետև արվեստը պահանջում է ամենօրյա ծառայություն, դա ինչպես սերը, պահանջում է հավատարմություն: Չի կարելի մի երկու անգամ կյանքում լինել արվեստագետ, նկարահանել ֆիլմ կամ բանաստեղծություն գրել և հետո մինչև կյանքի վերջը համարվել արվեստագետ կամ մտավորական: Հին Ճապոնիայում բանաստեղծները որոշակի հասակից հետո անպայման փոխում էին իրենց անունն ու հեռանում էին արքունիքից, ապրում էին այլ անվան տակ, որովհետև ամաչում էին: Ճապոնիայում բանաստեղծը ոչ թե շատ բարձր պաշտոն, այլ դիրք էր: Եվ երբ նա զգում էր` սպառվում էր, հասկանում էր, որ ինքն իրավունք չունի վարկաբեկել բանաստեղծին և իր անձնական անունը: Օրինակ` Մացուո Բասյոն՝ հոքքուի` այդ երեք տողանի ճապոնական պոեզիայի ժանրերից մեկի հանճարեղ հեղինակը և հիմնադիրներից մեկը, նույնպես դիմեց դրան. նա փոխեց անունը և վերջում հեռացավ քաղաքից:

- Մեզ մոտ ճիշտ հակառա՞կն է տեղի ունենում:

- Այո: Մենք ապրում ենք մի երկրում, որտեղ իրենց մտավորական-արվեստագետ անվանող մարդիկ ընդամենը մի քանի տարի առաջ կարողացան սկզբից սեփականաշնորհել, ապա վաճառել հանրային սեփականություն հանդիսացող թատրոնները, ստեղծագործական միությունների անդամների գումարներով կառուցված շինությունները: Իրենք սեփականացրին, վաճառեցին այն, քաղաքի լավագույն տեղերում բացեցին ռեստորան, խանութ, դեսպանատուն, և այդ նույն մարդիկ, ովքեր իրենց տասնյակ գործընկերներին թողել են անոթի, որովհետև թատրոններ քանդեցին, ընտանիքներ քայքայվեցին, հիմա խոսում են բարոյականությունից, նորից հավակնություններ ունեն հասարակությանը քարոզ կարդալ, որովհետև արվեստով զբաղվել մեզ մոտ նշանակում է նախևառաջ բարոյականության քարոզ կարդալ: Ես բարոյականության քարոզ չեմ կարդում, ես ուղղակի չեմ կարող լսել ու հավատալ այն մարդկանց, ովքեր այսօր իրենց մտավորական են անվանում:

-Նրանք ովքե՞ր են, անուններ կտա՞ք:

- Ես դատարանում կարող եմ տալ այդ անունները, բայց ամենաահեղ դատաստանը Աստծո դատաստանն է: Իրենք իրենց անունները շատ լավ գիտեն, մենք բոլորս գիտենք, եթե մեկին տամ, մյուսին մոռանամ, հանկարծ չնեղանան: Չէ, չեմ ուզում տալ, ես դատավորի կարգավիճակում չեմ, ոչ ոքի չեմ ուզում դատել, ուղղակի չեմ հավատում նրանց և այդ պատճառով ես ինձ չեմ ուզում համարել մտավորական: Երբ պետք է ներկայանալ, ես ասում եմ կինոռեժիսոր, իսկ եթե ավելի են պնդում, ես ասում եմ Հայաստանի քաղաքացի, այդքան բան:

- Շատերը, խոսելով մտավորականություն հասկացության մասին, նշում են, որ մտավորականության չափանիշներից մեկն էլ համարում են ընդդիմադիր կեցվածքը:

- Ես կարծում եմ` խոսքն ընդդիմադիր կեցվածքի մեջ չէ, և կարծում եմ դա քաղաքական իմաստ կարող է և չունենալ: Ես ընդդիմադիր էի Լևոն Տեր-Պետրոսյանի օրոք և հիմա նույնպես ընդդիմադիր եմ: Խոսքն այն մասին է, որ մտավորականը պարտավոր է դիմադրել: Ընդհանրապես, արվեստը միշտ դիմադրություն է, գովք է, գովասանք է, բայց ոչ թե իշխանությանը, այլ Աստծո կողմից ստեղծված աշխարհին, սիրուն, բայց արվեստը կայանում է որպես դիմադրություն, որովհետև մեծամասնությունը հեշտ է տրվում գայթակղությունների:

Մեզ անընդհատ փորձում են ստանդարտացնել, նույն կերակրով, նույն հեռուստասնունդով, այսպես կոչված նույն մասսայական մշակույթով: Եվ դա ներթափանցում է կյանքի բոլոր ոլորտները: Որքան ավելի ստանդարտացված ենք մենք, այդքան ավելի հեշտ է մեզ հսկել, վերահսկել և մեր տեղը որոշումներ կայացնել: Այսինքն` մենք դեգրադացման ընթացքում ենք: Կարելի է օգտագործել ապամարդկայնացում բառը: Մտավորականի խիստ պարտքն է դիմադրել դրան:

-Արվեստագետ և քաղաքականություն կապը վերջին շրջանում կարծես թե ակտիվացել է, վերջին ընտրություններն էլ դրա ապացույցն էին:

- Այն պահին, երբ արվեստագետը համաձայնվում է բարոյական կոմպրոմիսի, նա այլևս արվեստ չի կարող արտադրել: Դա հին գյուտ է:

- Արվեստի արտադրանք չի կարող տալ, դրա համա՞ր է իր ուժերը փորձում քաղաքականության մեջ:

- Գիտեք, իարականում լուրջ քաղաքականությունը նույնպես արվեստ է: Այն, ինչ մեզ մոտ անվանում են քաղաքականություն, ես մի այլ բառ կօգտագործեի. դա հաճախ մարմնավաճառություն է, որը մարմնավաճառության շատ ավելի վատ ձև է, քան այն, ինչ մենք հիմա երեկոյան քաղաքի փողոցներում ենք տեսնում: Որովհետև իրենք վաճառում են ոչ միայն իրենց, այլ բառիս բուն իմաստով նաև երկիրը, ազատագրված տարածքները, մեր տարած հաղթանակները, մեր սերնդի կրած զրկանքները, այդ ամենը վաճառքի է հանվել: Ես անձամբ ոչ ոքի իրավունք չեմ փոխանցել վաճառել իմ կյանքի լավագույն տարիները: Ի նկատի ունեմ 88-ից մինչև 95-96 տարիների մեր վերելքը: Մարդիկ, ովքեր իրենց քաղաքական գործիչներ են անվանում կամ հավակնություններ ունեն զբաղվել քաղաքականությամբ, ցավոք չունեն ոչ համապատասխան կրթություն, ոչ բարոյականություն, ոչ մասնագիտական գիտելիքներ, ոչ հոգեբանական կեցվածք, ունակություններ և այլն: Կարծում եմ` եթե մենք ունենայինք մտավորականություն, եթե մենք ունենայինք վերնախավ, ապա մեր երկիրն իրեն թույլ չէր տա այսքան իջնել, ապա չէր լինի մարտի մեկը և դրանից հետո կատարված խայտառակությունը, որովհետև մտավորականությունը կմիանար դիմադրողական շարժմանը: Մենք կորցնում ենք մեր դիմադրողական բնազդը:

- Ըստ Ձեզ ինչո՞ւ չմիացան, այսինքն` միացան, բայց քչերը:

- Որովհետև իրական մտավորականություն չկա, որովհետև չկա իրական վերնախավ: Ես համարում եմ, որ մեր երկրի խնդիրը վերջին տասնամյակների ընթացքում վերնախավի բացակայությունն է կամ ավելի ճիշտ սղությունը: Մենք չենք կարողանա դառնալ պետություն, կերտել պետականություն, ունենալ որևէ քաղաքական, տնտեսական, էլ չեմ ասում մշակութային հաջողություն` առանց իրական վերնախավի, առանց իրական սերուցքի: Մեզ մոտ կատարվում է ջարդ: Ամեն մարդ, ով ունի ունակություն դիմադրելու գայթակղություններին, ստին, ստորությանը, լուսանցքի մեջ է հայտնվում, դուրս է մղվում երկրից և լավագույն դեպքում իրականանում է դրսում: Մեր բոլոր մեծագույն արվեստագետները և այլ բնագավառում հաջողված գործիչների օրինակը տասնամյակներ շարունակ խոսում է դրա մասին: Մենք ամեն սերնդի մեջ կորցնում ենք ավելի ու ավելի շատ թվով դիմադրող զանգվածին և իրական ունակություն ունեցող մտավորականների և վերնախավ կազմող մարդկանց:

- Մեկնարկել է Ոսկե ծիրան կինոփառատոնը: Այս տարի ևս որևէ ֆիլմ չեք ներկայացրել, ի՞նչն է պատճառը:

- Մասնակցում եմ, որովհետև Հարություն Խաչատրյանի հետ ընկերներ ենք, մեծ սիրով օգնում եմ, և որովհետև “Ոսկե ծիրանը” համարյա միակ միջազգային մակարդակի փառատոնն է: Ես ուխտել եմ, որ ֆիլմերս չեն մասնակցի փառատոնին, մինչև չկարողանամ “Ոսկե ծիրանին” և ընդհանրապես աշխարհին ներկայացնել “Սեպտեմբեր” իմ խաղարկային ֆիլմը, որը ես չեմ կարող երևակել, շրջանառության մեջ դնել, քանի որ 2005 թվականի սկզբից այն պատանդի կարգավիճակով գտնվում է Հ1 ստուդիայում: Բոլորովին վերջերս իմացա, որ Երևան ստուդիայի բոլոր ֆիլմերը 2006 թվականին վաճառվել են Հ1 ստուդիային` ամեն մեկի գինը 5800 դրամով:

- Ձեր ֆիլմն էլ է մոտավորապես այդ ճակատագրին արժանացել:

- Ոչ միայն իմ, բոլոր ֆիլմերը, Փելեշյանի ֆիլմերը, “Մատենադարան” շարքը, թվով 670 ֆիլմեր:

- Լավ, ինչո՞ւ Ձեր ֆիլմը Ձեզ չեն տալիս:

- Ֆիլմը նախևառաջ ստեղծել եմ բյուջետային, այսնինք` հանրության փողերով: Փաստորեն ժողովրդի փողերով նկարահանել եմ մի ֆիլմ, որն ուզում եմ ժողովրդին ցույց տալ: Ես չունեմ այդ հնարավորությունը, որովհետև իմ նամակները, և ոչ միայն իմ, այլ նաև իմ ընկերները, օրինակ Հարություն Խաչատրյանը խնդրել էր “Ոսկե ծիրանի” անունից երկու տարի առաջ, որպեսզի այդ ֆիլմը ընդգրկվի, բայց չեն էլ պատասխանել, Հանրային հեռուստատեսության և ռադիոյի կոմիտեի ղեկավարությունն անգամ մեզ չի արժանացրել պատասխանին:

-Ընդդիմադիր կեցվածք ունենալն այս պարագայում որքանո՞վ է Ձեզ խանգարում: Եվ կարելի՞ է ասել, որ եթե Ձեզ այսօր այլևս ԵՊՀ-ում դասաժամեր չեն տալիս, Ձեր այս ֆիլմը պատանդ է, Սարդարապատն էլ արժանացավ քննադատության, իշխանություններն ուզում են Ձեզ պատժել:

- Կարծում եմ` երբ կառավարությունը, պետությունը սկսում է սպանել իր քաղաքացիներին, ծեծել, ահաբեկել, մարդը, որն իրեն համարում է արվեստագետ կամ գոնե մտավորական, ինչը երբեմն համընկնում է, երբեմն` ոչ, պարտավոր է լինել թույլի հետ, պարտավոր է լինել նրա հետ, ում ծեծում են, ում սպանում են, ում բանտարկում են: Ընդամենը այդքան բան: Մարտի մեկից հետո ես անմիջապես մտա Քաղբանտարկյալների պաշտպանության կոմիտե` որպես հիմնադիր անդամներից մեկը: Մենք կազմակերպում ենք սոցիալական օգնություն քաղբանտարկյալների և զոհերի ընտանիքներին:

Իմ ֆիլմերը դիտում են փոքրիկ ակումբներում, սրճարաններում, իհարկե բոլոր ֆիլմերս չեն ցուցադրվում հեռուստատեսությամբ: Կա երկու բացառություն. Ռուբեն Հախվերդյանին նվիրված ֆիլմս “Փոստատար Ռուբեն Հախվերդյանը”, համարյա ամեն ամիս, չգիտես ինչու, ցուցադրում են: Երբեմն ցուցադրում են նաև “Օդից թեթև” ֆիլմը, միշտ շատ ուշ ժամերի: Ես չեմ կարող ասել, որ ընդհանրապես չեն ցուցադրում, բայց ես 16 վավերագրական և երեք խաղարկային ֆիլմերի հեղինակ եմ, որոնցից 7-ը ստացել են միջազգային բարձրագույն մրցանակներ: Օրինակ` 2005 թվականին աշխարհի լավագույն վավերգրական ֆիլմ է ճանաչվել իմ “Արամ Խաչատրյանի դարը”, և այդ մուլտիմեդիական մրցանակը գնաց ստանալու երկրի վարչապետը` Անդրանիկ Մարգարյանը, իմ անունն անգամ չի հիշատակվել: Բացի այդ, ամենածիծաղելին, դրանից մի քանի օր հետո ստուդիան լուծարվեց, այսինքն` աշխարհի լավագույն ֆիլմ արտադրած ստուդիան լուծարվեց: Տնտեսական տեսակետից անգամ սա ծիծաղելի է, մշակութային տեսակետից սա ջարդ է ոչ միայն իմ, այլ Հայաստանի նկատմամբ: “Հայֆիլմի” վաճառքը 600 հազար դոլարով ցեղասպանություն է, մշակութային ջարդ է, “Երևան” ստուդիայի լուծարումը ջարդ է, թատրոնների փակումը ջարդ է, որովհետև դրանով մենք կորցնում ենք մշակութային տարածքը, իսկ մենք աշխարհում գոյություն ունենք միմիայն մշակույթի շնորհիվ, ոչ մի այլ բան մենք չենք արտադրում շատ թե քիչ տանելի մակարդակի վրա: Մենք չենք արտադրում զենք, կոմպյուտերներ, մեքենաներ, քիմիական նյութեր: Այն, ինչ դուրս են հանում երկրից, մշակույթն է: Եվ հենց դա են մեր երկրում այսօր ոչնչացնում:

- Ըստ Ձեզ` անհանդուրժողների մասսան այսօր քչացել է, թե ընդհակառակը, ընդլայնվել է, մանավանդ որ լինում եք հանրահավաքներին:

- Ես հիմա քիչ եմ գնում հանրահավաքների, որովհետև կտրուկ դեմ եմ, համաձայն չեմ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի քայլերի հետ, թեև իրեն որպես քաղաքական գործիչ շատ եմ հարգում:

- Սահմանադրական ճանապարհով գնա՞լն ի նկատի ունեք:

- Մարտին Լյութեր Քինգն ասել է, որ հեղափոխությունը դա այն մարդկանց լեզուն է, ում չեն ցանկացել լսել: Կարծում եմ` մենք կարող ենք փոխել այս երկրի ողբերգական ընթացքը միայն սոցիալական հեղափոխության ուղիով, ես դրանում համոզված եմ: Ժողովրդի ճնշող մեծամասնությունը զրկված է իշխանությունից, հույսից, նորմալ կյանքի որևէ հնարավորությունից:

- Այսօր այդ հույսը գնալով մարո՞ւմ է:

- Այո, բնականաբար, որովհետև մենք ապրում ենք մանր ֆեոդալաբուրժուական մի համակարգում, որը շահագործում է նախորդ սերունդների կուտակած հարստությունը և վաճառելով այն, ինչ հնարավոր է վաճառել և հնարավոր չէ վաճառել, հիմա անցել է բուն երկրի վաճառքի սակարկմանը: Հիմա մենք ականատես ենք դառնում նրան` ինչպես է համաշխարհային տարածաշրջանային ուժեղների շահերից ելնելով` մեր իշխանություններին ստիպելու են նաև տարածքային զիջումների գնալ, որը երբեք հնարավոր չէր լինի, եթե իշխանությունները լինեին ժողովրդի կողմից ընդունված, եթե չլինեին այդքան խոցելի, այդքան թույլ և քաղաքական, և մտավոր, և բարոյական, և հոգևոր ոլորտում, որովհետև իրենք զրկված են ամենակարևոր բանից` ժողովրդի նեցուկից, իրենք իրենց օտարել են ազգից: Հետևաբար մեր ժողովուրդը պաշտպանված չէ իր երկրում, և անպաշտպան զգացող ժողովուրդը և քաղաքացին չի կարող պաշտպանել իր երկիրը: Հետևաբար մեր երկիրն անչափ անպաշտպան է, և կարծում եմ մենք երբեք այսքան խոցելի չենք եղել: Անգամ պատերազմի տարիներին այդքան խոցելի չենք եղել: Կար ամենակարևորը` կար համերաշխություն, կար սեր, եղբայրություն, իհարկե պետք չէ չափազանցնել, բայց դա կար, դա էր մեր ուժը:

- Ինչպես հասկացա, սոցիալական հեղափոխության միջոցով ենք հասնելու դրան: Արդյոք առաջիկա տարիներին, մինչև մյուս նախագահական ընտրություններ այն մեզ սպասվում է:

- Դա մեր վերջին հույսն է, ընդ որում խոսքը չի գնում նախագահական ընտրությունների մասին, որովհետև եթե հիմա Լևոն Տեր-Պետրոսյանը դառնա նախագահ, սոցիալական առումով որևէ մեծ բան մեզ մոտ չի փոխվի, որովհետև և Ռոբերտ Քոչարյանը, և Սերժ Սարգսյանը շարունակում են նույն տնտեսական, նույն սոցիալական քաղաքականությունը, որը սկսվել էր Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից: Ի վերջո, իրենք նշանակված էին Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից: Այնպես որ, շատ ավելի խորը փոփոխությունների ակնկալիքներ ունեմ, այսինքն` ոչ թե ակնկալիքներ, այլ դա մեր միակ փրկությունն է: Եթե մենք սոցիալական փոփոխություններ չկատարենք, բոլորս դատապարտված ենք լինելու, մենք չենք վերապրի այս ճգնաժամը, որը մեզ մոտ շատ ավելի շուտ սկսվեց, քան աշխարհում, դրա համար մենք դա այդքան չենք նկատում, որովհետև մենք այդ ճգնաժամում ապրում ենք տասնյակ տարիներ: Բայց հայերը շատ ճկուն, շատ հզոր, ուժեղ ազգ են բոլոր տեսակետերից: Մենք շատ ենք մեզ քննադատում, դրա համար էլ չենք նկատում մեր ուժերը: Որևէ այլ երկիր, այլ ազգ չէր դիմանա այդքան մարտահրավերներին:

- Խոսեցիք ճգնաժամի մասին, այն որքանո՞վ կարող է ազդել Ձեր ֆիլմարտադրությանը:

- Ես կախված չեմ ճգաժամից, որվհետև ես չունեմ պատվիրատուներ: Պետությունն իմ ֆիլմերի կարիքը չունի: Ես հինգ տարի է, ինչ գործազուկ եմ, նկարում եմ միայն վավերագրական ֆիլմեր, որովհետև դրանք ավելի էժան են: Վերջերս էլ ավարտեցի ”Քրիստոսի կենդանագիր պատկերը” ֆիլմը, որը նկարում էի 10 տարի:

- Հանրությունը դարձյա՞լ կարող է դիտել այդ ֆիլմը սրճարաններում, փոքրիկ ակումբներում, բայց ոչ երբեք հեռուստատեսությամբ:

- Քանի որ մեր հեռուստատեսությունը պատկանում է այն դասին, որի շահն է հիմարեցնել, ստորացնել, ապուշացնել, դեգրադացիայի ենթարկել այս ազգը պարզ պատճառներով, պարզ նպատակներով, որովհետև հիմարացրած, ստորացրած ժողովրդին հեշտ է վերահսկել և մոնիպուլյացիայի նեթարկել: Դա կատարվում է ամբողջ աշխարհում, ուղղակի Հայաստանում, ինչպես ամեն ինչ, անում ենք ավելի արագ, այստեղ էլ ենք մենք առաջինը: Ես ուզում եմ մի բան հիշեցնել: Բոլոր մայրաքաղաքների կենտրոնում դրված է այդ ազգի խորհրդանիշ` Էյֆելյան աշտարակը Ֆրանսիայում կամ Ազատության արձանը Նյու Յորքում: Երևանում, երբ հանեցին Լենինի արձանը, հետո խաչ դրեցին, հետո խաչն էլ հանեցին, և դրեցին հեռուստացույց, հիմա ոչինչ չկա: Բայց այն, որ հոգևոր կենտրոնում դրվել էր հեռուստացույց, ապացուցում էր, որ իշխանությունները հասկացան` հեռուստատեսության միջոցով է իշխանությունն իրականանում: Հիմա դատարկ է, դա էլ է հետաքրքիր, ոչ մի բան այլևս չկա, դատարկություն է, դա նույնքան դատարկություն է, որը տիրում է իրենց հոգիներում, իրենք դատարկ են, իրենք խրտվիլակ են և խրտվիլակ են դարձնում այս ազգը: Ընդ որում, այս ամենը մի քանի մարդկանց շնորհիվ է արվում: Վերջերս ավարտեցի “Հայաստան մինուս Ա1 պլյուս”, դա ֆիլմ էր Ա1-ի մասին, բայց փաստորեն դա ֆիլմ էր Հայաստանի մասին: Դա պետք է ցուցադրվեր, նախնական պայմանավորավածություն ունեինք հեռուստալիքներից մեկի հետ, բայց տեսնելով ֆիլմը` սարսափեցին և հրաժարվեցին դա ցուցադրել, ընդ որում ես շուտով դա Youtube-ում կտեղադրեմ:

Մեր թուլությունը, մեր այս վիճակը ձեռնտու է բոլորին, բացի մեզնից: Առանց խոսքի ազատության պատկերացրեք որ այբուբենում պակասել է “ա” տառը, և մենք ապրում ենք աղավաղված աշխարհում, ստի, կեղծիքի, անբարոյականության չափանիշները ստիպված ենք ընդունել որպես նորմա: Մարդիկ, ում դուք դեռ տասը տարի առաջ ձեր տանը չէիք ընդունի միայն դեմքին նայելով, հիմա ղեկավարում են երկիրը: Հիմա խորհրդարանական լսումների ժամանակ կամ ընդհանարապես տեսնելով այդ մարդկանց, որոնք խորհրդարանի մոտ դուրս են գալիս իրենց շքեղ մեքենաներից, ես հասկանում եմ` սա այլևս այն երկիրը չէ, որտեղ ես ծնվեցի, և որի մասին մենք երազում էինք 88-ին, 90-ին, 92-ին, 93-ին, 94-ին, սա ինչ-որ աղավաղված մի բան է, սա ուղղակի ֆարս է: Բավական է դեմքերին նայեք, փոքրիկ երեխան, եթե տեսնի այդ մարդկան դեմքերը, վզերը, փորերը, կլացի վախից ու սարսափից, երեխա, որը քաղաքականության մասին չգիտի ոչ մի բան, նա իր մեջ կրում է էսթետիկական պատկերացումները: Իսկ մենք երկիր ենք տվել այդ մարդկանց մեր թուլության, մեր գոռոզության, մեր անմտության, ապիկարության պատճառով: Այդ մանր բուրժուաների, մանր վաճառականների խավը կամաց-կամաց, կտոր-կտոր, ոսկոր ոսկորի հետևից լափեցին, խլեցին մեզնից այս երկիրը, և ամեն մեկը զբաղվում է ուրիշի գործով, ոչ ոք իր գործով չի զբաղվում. Վաճառականները զբաղվում են քաղաքականությամբ, քաղաքական գործիչներն իրենցից գրողներ, պոետներ են ձևանում, կեղծ մտավորականները խոսում են բարոյականությունից, սա ինչ-որ աղավաղված պատկեր է. ելքը մեկն է`դիմադրել: Եղել են այսպիսի, եղել են ավելի ծանր վիճակներ մեր երկրի պատմության մեջ, սա շատ ծանր վիճակ է, որովհետև մենք չունենք արդարացում, որ օտարի լծի տակ ենք, մենք ինքներս ընկանք մեր ամնենավատ խավի լծի տակ, և այս խավը այդ ծանր լուծը փոխանցում է ուրիշներին: Մենք տնտեսապես, քաղաքական առումով սարսափելի խոեցելի ենք և կախված ենք ուրիշ երկրներից: Մեր համարյա բոլոր քաղաքական գործիչները օտար երկրների գործակալներ են, մենք օտար գործակալների երկրում ենք ապրում:

ԶՐՈՒՅՑԸ ՎԱՐԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=27852

[voter]

90 ПРОЦЕНТОВ В АРМЕНИИ НЕ НА СВОЕМ МЕСТЕ
Интервью с доктором истории искусств, публицистом Аджи Назени Гарибян 11445


- В одной из своих статьей вы утверждали, что нация с формальной и искусственной культурой со временем сама становится формальной и искусственной? Вы считаете таковыми и деятелей культуры?

- Если не на 100 процентов, то на 80 точно. Сталин провозгласил следующий принцип существования национальных культур – национальные по форме и социалистические по сути. Распад Советского Союза вызвал некий хаос, и это было нормально. Ситуация должна была выправиться сама по себе, и благодаря тем самым деятелям искусств национальная культура должна была возродиться и стать краеугольным камнем возрождающегося государства. Но сегодня мы наблюдаем возврат к социализму – усилиями тех самых 80% деятелей культуры. То, что преподносится нам как национальное, не имеет никакого к нему отношения. К примеру, хачкары, народные традиции – песни и пляски, религиозные ритуалы, связанные с праздниками, не связаны с национальным сознанием. Это фольклорные, этнографические, традиционные элементы. Национальной может быть лишь мысль, из которой рождается сознание, мышление и дух, которые порождают психологию, морально-психологическую структуру, содержание. В рамках этого содержания любое культурное явление, не национальное по нашим представлениям, может стать национальным, поскольку будет являться проявлением содержания.


- Какую роль может сыграть интеллигенция в том, чтобы страна выбралась из нынешнего положения?


- Давайте не уточнять, что означает слово интеллигент, потому что мои коллеги уже обращались к этому вопросу. Кстати, я приветствую инициативу вашей газеты открыть дискуссию по этой тематике, потому что в Армении масса понятий, определение которых размыто или переиначено. И одно из них – интеллигенция. Мы продолжаем по инерции понимать это слово по-советски. Интеллигент – человек, занимающийся интеллектуальным трудом и дающий интеллектуальный продукт. Это инженеры, экономисты, математики, физики, так же, как актеры, писатели, музыканты, а костяк интеллигенции составляют философы, политологи и искусствоведы. А ученые, о которых все забыли? Они ведь тоже интеллигенция. А теперь сами ответьте – если эти люди не способны влиять на ситуацию, кто тогда может это сделать?


- Есть ли связь между интеллигенцией и политикой?


- Если мы не считаем инженера компетентным для разработки политических проектов, как можно считать таковым актера, писателя или музыканта? Это вообще отдельная специальность. Та самая, которой нам так давно не хватает. И надо заполнить эту брешь.

- Как?

- Традиционным способом является учреждение школы со стороны частного лица, который собирает вокруг себя специалистов в этой области и людей, имеющих склонность к этому, они начинают вместе работать и выдавать политологическую продукцию.

- Пора для учреждения школы настала?


- Ростки есть, я вижу их среди молодежи, немного, но есть. Вся проблема в том, что им негде собраться.



-Вы являетесь автором многочисленных публицистических статей. Есть в Армении свобода слова?

- Есть два подхода – отношение властей к свободе слова и люди, для которых эта свобода является образом жизни. Конечно, она есть, благодаря личностям – Гранту, Марине и более молодым, которые привержены этому принципу бескорыстно. И пока в Армении есть группа таких людей, мы можем надеяться, что обретем свободу слова. Есенина, Маяковского, Чаренца уничтожили, потому что они писали то, что думали. После этого масса не смела произносить свои мысли вслух. Так и закончилась свобода слова в Советском Союзе. Теперь у нас сложилась опасная ситуация. И пока отдельные люди не боятся, что их могут сбить на машине, бросить в застенки, нам надо не сдавать их.


- Как изменилась оппозиция за последние полтора года?


- Давайте определимся с термином «оппозиция». Надо различать оппозицию и Движение. Оппозиция – это политическая категория, преследующая конкретные цели, а Движение – это явление общественное, более обширное. Для меня гораздо важнее Движение. Ослабнуть может оппозиция, но не Движение, потому что это будет значить, что ослаб армянский народ, что более нет надежды. Я, во всяком случае, не вижу, чтобы Движение ослабло.

- Куда ведет Движение?

- К целям, которые гражданин Армении поставил перед собой – стать цивилизованной нацией и правовым государством, в котором первейшей ценностью является человек. Целью Движения является создание правовой политической системы, в которой каждый имеет свою ценность и максимальные возможности для самовыражения.

- Как бы вы охарактеризовали сегодняшнюю нашу страну?

- Сейчас мы живем в постсоветском, неоколониальном, с потенциалом развития государстве. Пока, несмотря ни на что, вы ходите на интервью, пока кто-то может позвонить и сказать, что ему тоже хочется высказаться, этот потенциал присутствует. Надо его вырастить, а не бесконечно говорить об этом.

- Каким критериям должен соответствовать мэр Еревана?

- В первую очередь, мэр должен иметь свой стиль, облик, мэр – это не председатель горсовета.
Помните абсурдные речи до выборов – когда кого-то обвиняли в том, что выборы мэра политизируются? Грант тогда написал, что слово «город» уже предполагает политику, а градоначальник – это один из тех, кто делает политику. Мэр должен быть идейным человеком, чтобы суметь реализовать свою идею даже в уборке мусора. После выборов в городе появились серебристые, гадкого вида урны, которые являются свидетельством отсутствия этой идеи. Я не знаю, в чью светлую голову пришла мысль об этих урнах, но уважающий себя мэр не позволил бы этого. Возможно, в какой-нибудь американской деревне это принято, но в Ереване…

Если ты носитель интеллектуальной культуры, то она проявляться на практике, даже в мусорных ящиках. Покажите свои урны, я скажу, кто ваш мэр. Вы думаете, в Лондоне, Париже нет проблем с урнами? Есть, но каждый находит свое решение. Мэр должен быть философом. А во-вторых, он должен обладать административными навыками, а не работать по принципу «все схвачено». Может, он хороший парень, но проблема этой страны состоит в том, что люди не нас своем месте. Если кого-то выкорчевать из родной почвы и устроить на работу, для которой у него не хватает ни образования, ни воспитания, ни нюха, он невольно девальвируется и станет мукой для себя и общества. Тот же Гагик Бегларян мог бы быть полезным народу на другом месте. Я верю, что он действительно хочет работать, так же, как Серж Саркисян искренне желает строить Армению, просто надо понять, что они понимают под этим, насколько широк их кругозор. Они не на своем месте – начиная с Сержа Саркисяна и кончая самым последним чиновником: 90% политических деятелей и государственных служащих не на своем месте.

БеседовалаСИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10025

90 ՏՈԿՈՍԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ԻՐ ՏԵՂՈՒՄ ՉԷ

Հարցազրույց արվեստի պատմության դոկտոր, հրապարակախոս Հաջի Նազենի Ղարիբյանի հետ

- Ձեր հոդվածներից մեկում, խոսելով Երևանի փողոցներում պաստառների վրա գրված “Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ” լոզունգից, այն համոզման էիք, որ ձևական և արհեստական մշակույթ ունեցող ազգը ժամանակի հետ ինքն էլ է ձևական և արհեստական դառնում: Կարելի՞ է ենթադրել, որ արհեստական և ձևական են նաև մեր մշակույթի գործիչները, արվեստագետները:

- Չէի ասի հարյուր տոկոսով, բայց ութսուն տոկոսով հաստատ: Ստալինը հռչակել էր Սովետական Միության ազգերի մշակույթների գոյության կերպը` ձևով ազգային, բովանդակությամբ սոցիալիստական: Երբ Սովետական Միությունը փլուզվեց, մի տեսակ քաոսային վիճակ էր ստեղծվել, որը նորմալ էր: Հետո այդ վիճակը պետք է կարգավորվեր ինքնահունով, հենց նույն մշակույթի գործիչների ստեղծագործական աշխատանքով պետք է դառնար նոր վերածնվող պետություն կերտող ազգ, մշակույթ: Բայց այսօր մենք տեսնում ենք միտում, վերադարձ դեպի այդ սոցռեալիզմը` հենց նույն մշակույթի գործիչների ութսուն տոկոսի ջանքերով: Այսօր այն, ինչ մեզ մատուցվում է որպես ազգային, իրականում կապ չունի ազգայինի հետ: Օրինակ` խաչքարը, ժողովրդական ավանդույթները` երգն ու պարը, կրոնական ավանդույթները` կապված տոների հետ, դրանք բոլորը ազգային հասկացության հետ բոլորովին կապ չունեն: Դրանք ազգագրական, ֆոլկլորային, ավանդական տարրեր են: Ազգայինը կարող է լինել միայն միտքը, որից ծնվում են գիտակցությունը, մտածողությունը և հոգին, որից էլ ծնվում են հոգեբանությունը, հոգեբարոյական կերտվածքը, այսինքն` բովանդակությունը: Այդ բովանդակության արդյունքում ցանկացած մշակութային երևույթ կարող է և չկրել մեր պատկերացրած ավանդական, ազգագրական և ոչ մի ձև, բայց դա կլինի միանգամայն ազգային, քանի որ այն դառնում է բովանդակության ձևային արտահայտությունը:

- Երկրի ներքին քաղաքական այնպիսի իրավիճակում, որում մենք ենք հայտնվել, առհասարակ մտավորականությունն ի՞նչ դեր կարող է խաղալ այս վիճակից դուրս գալու համար:

- Եկեք երկուսով ճշտենք` ինչ է մտավորականը, ինչին մինչև հիմա հարցազրույցների ընթացքում անդրադարձել են ընկերներս: Իմիջիայլոց, պիտի ասեմ, որ ողջունում եմ Ձեր` այսպիսի թեմաների շուրջ հարցազրույցներ անցկացնելու նախաձեռնությունը, որովհետև այսօրվա Հայաստանում կան բազմաթիվ երևույթներ` և հասարակական, և անձնական, և քաղաքական, և կենցաղային, որոնց բնորոշումը լղոզված է կամ որի տակ սխալ իմաստ է դրված: Եվ դրանցից մեկն էլ հենց մտավորական բառն է: Հիմա մենք հայտնվել ենք մի իրավիճակում, երբ Սովետական Միությունը չկա, բայց իներցիայով շարունակվում է նույն ընկալումը մտավորական բառի տակ: Ի՞նչ է նշանակում հայերեն մտավորական բառը. մտավորականը մտավոր գործունեությամբ զբաղվող անհատն է, որի մասնագիտությունը մտավոր աշխատանքի արտադրանք տալն է: Դրա տակ մտնում են ինժեներները, տնտեսագետները, մաթեմատիկոսները, ֆիզիկոսները, նույն ձևով, ինչ ձևով մտնում են դերասանները, գրողները, երաժիշտները և մտավորականության կորիզը կազմող փիլիսոփաները, քաղաքագետները, արվեստաբանները: Բա գիտնականնե՞րը, որոնց մասին կարծես բոլորը մոռացել են, որ գիտնականը նաև մտավորական է: Դե հիմա Դուք ասեք, որ այս մարդիկ, եթե բոլորը չեն կարող ազդել, բա ո՞վ կարող է ազդել:

- Մտավորականություն և քաղաքականություն կապի մասին ի՞նչ կասեք, արդյո՞ք այդ կապը կա:

- Եթե մենք ինժեներին կոմպետենտ չենք համարում քաղաքակական ծրագրեր մշակել, ինչպես կարող ենք կոմպետենտ համարել դերասանին, երաժիշտին կամ գրողին: Դա առանձին մասնագիտություն է: Այ հենց այդ մասնագիտությունն է, որ մեզ մոտ արդեն շատ վաղուց բաց է մնացել: Մենք պիտի փորձենք դա լրացնել:

- Իսկ ինչպե՞ս լրացնել:

- Սովորաբար դրա ավանդական ձևը դպրոց հիմնելն է, իսկ դպրոցը հիմնում են անհատները, այսինքն` մի անհատ իր շուրջն է հավաքում ընկալունակ կամ տվյալ մասնագիտության համար ունակություն ունեցող մարդկանց, և սկսում են միասին աշխատել, մտքի և նաև քաղաքական մտքի արտադրանք տալ:

- Մենք հիմա ա՞յդ փուլում ենք, ի նկատի ունեմ դպրոց հիմնելու փուլում:

- Սաղմերը կան, ես դա տեսնում եմ մեր երիտասարդների մեջ, շատ չեն, բայց կան: Ամբողջ խնդիրն այն է, որ նրանք չեն հավաքվում, այսինքն` ամեն մեկն առանձին է, չկա այդ կենտրոնը:

- Դուք բազմաթիվ հրապարակախոսական հոդվածների հեղինակ եք, ի՞նչ եք կարծում, Հայաստանում խոսքի ազատություն կա՞:

- Երկու տարբեր իրավիճակ կա. կա ընդհանուր իշխանության վերաբերմունքը խոսքի ազատության նկատմամբ, և կան մարդիկ, որոնց համար խոսքի ազատությունը կենսաձև է: Իհարկե կա, իհարկե շնորհիվ այդ մի քանի անհատների, ավելի ճիշտ ծռերի` Հրանտի, Մարինեի և ավելի երիտասարդների, որոնց համար ոչ մի պատճառավորվածություն չկա, նրանք անպատճառ նվիրվածներ են, ամեն ինչից վեր կանգնած մարդիկ են: Այսինքն` քանի դեռ Հայաստանում կլինեն այդ փոքրաթիվ անհատները (իհարկե, շատ կցանականայի իրենք շատանան, որ միշտ կարողանան դուխները պահել), մենք կարող ենք հուսալ, որ մի օր ձեռք կբերենք խոսքի ազատությունը: Եսենինին, Մայակովսկուն, Չարենցին ջնջեցին, քանի որ մարդիկ գրում էին և ասում էին այն, ինչ մտածում էին: Դրանից հետո այդ ընդհանուր զանգվածը չէր համարձակվում ասել այն, ինչ մտածում էր: Եվ այդպես, Սովետական Միությունում խոսքի ազատությունը վերացավ: Հիմա մեզ մոտ այդ վտանգավոր վիճակն է: Եվ եթե իսկապես հանձնենք այդ մարդկանց, մարդիկ, ովքեր գրում են` մտածելով, որ վաղն իրեն կարող են խփել, մեքենայի տակ գցել կամ բանտ նետել, այդ մարդիկ քանի դեռ չեն վախենում, մենք նրանց պետք է պահենք, չհանձնենք:

- Վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում Ձեր գնահատականը ընդդիմությանը, ըստ Ձեզ` այս ընթացքում այն թուլացե՞լ է:

- Եկեք կրկին փորձենք հասկանալ` ինչ է նշանակում ընդդիմություն հասկացությունը: Եկեք տարբերակենք. կա ընդդիմություն և կա շարժում: Ընդդիմությունը քաղաքական երևույթ է, քաղաքական կատեգորիա է և կոնկրետ քաղաքական նպատակներ է հետապնդում, իսկ շարժումը հասարակական երևույթ է և շատ ավելի լայն ու ընդգրկուն: Ինձ համար շատ ավելի կարևոր է շարժումը: Թույլ բառը կատեգորիզացված է ընդդիմություն բառի մեջ: Եթե ընդդիմություն բառը հանենք և տեղը դնենք շարժումը, այդ դեպքում շարժումը թուլանալ չի կարող, քանի որ եթե շարժումը թուլացավ, կնշանակի հայ ժողովուրդն է թուլացել, կնշանակի, որ այստեղ հույս չկա, իսկ շարժումը չի թուլացել: Համենայն դեպս ես դրա նշանները չեմ տեսնում:

- Ո՞ւր է տանում շարժումը:

- Շարժումը տանելու է դեպի այն նպատակները, որ Հայաստանի քաղաքացիները դրել են իրենց առաջ` դառնալ քաղաքակիրթ ազգ և իրավական պետություն, որտեղ առաջնային արժեքը մարդն է: Շարժման նպատակն իրական հայկական քաղաքական համակարգ ստեղծելն է, որում յուրաքանչյուր հայ մարդ արժևորված է և ունի ինքնադրսևորվելու առավելագույն հնարավորություն:

- Այս պահին ո՞ր երկրում ենք ապրում:

- Այս պահին մենք ապրում ենք պոստ-սովետական, նեոգաղութատիրական, զարգացող էլ չէ… բայց որի մեջ կա պոտենցիալ, կայծ կա: Քանի դեռ ես տեսնում եմ, որ մարդիկ կան, քանի դեռ տեսնում եմ, որ Դուք, ի հեճուկս ամեն ինչի, նստում եք հարցազրույցներ գրում, և մեկն էլ կլինի, որ կզանգեք` կասի գալու եմ հարցազրույց տալու, ուրեմն այդ պոտենցիալը կա: Այդ պոտենցիալը պետք է աճեցնել, մեր առաքելությունը հենց դա է` չդադարել անընդհատ այդ մասին ասել, այդ մասին խոսել:

- Տեղի ունեցան քաղաքապետի ընտրություններ, ի՞նչ եք կարծում, Երևանի քաղաքապետը ի՞նչ հատկանիշներով պետք է օժտված լինի, որ համապատասխանի Ձեր պատկերացրած քաղաքապետի չափանիշներին:

- Առաջին հերթին քաղաքապետը պետք է ոճ ունենա, ինքն իր ստիլը պետք է ունենա, մարդկային մի տեսակ, որը պետք է ոճ ունենա, դիմագիծ ունենա` քաղաքապետը քաղսովետի նախագահ չէ:

Հիշո՞ւմ եք այն աբսուրդ բանավեճը, որ ընտրություններից առաջ ասում էին` ինչ եք քաղաքականացնում քաղաքապետի ընտրությունները: Հրանտը գրեց և ասաց` հո դուք հիմար չեք, քաղաք բառը ինքնըստինքյան ենթադրում է քաղաքականություն, քաղաքագլուխն էլ այդ քաղաքականության գլուխներից մեկն է: Քաղաքապետը պետք է լինի գաղափարական մարդ, որպեսզի իր այդ վերացական գաղափարները կարողանա իրականացնել անգամ առօրյա աղբահանության մեջ: Վերջերս` քաղաքապետի ընտրություններից հետո, քաղաքում սկսեցին հայտնվել արծաթագույն անիվներով, գարշելի տեսքով աղբամաններ, որոնք ինձ համար այդ գաղափարի բացակայության բացարձակ օրինակն են: Ես չգիտեմ՝ ում լուսավոր մտքով է անցել Երևանում տեղադրել այդ գարշելի աղբամանները, բայց ինքն իրեն հարգող ոչ մի նորմալ քաղաքապետ թույլ չէր տա նման բան: Հնարավոր է` Ամերիկայի գյուղերում նման բաներ դնում են, բայց Երևան քաղաքում…

Այսինքն` եթե դու ինտելեկտուալ մշակույթի կրող ես, ինտելեկտուալ ես, քաղաքապետ դառնալով` քո այդ մշակույթը պրակտիկ կյանքում դուրս է գալիս, արտահայտվում է անգամ աղբամանների մեջ: Ցույց տվեք ձեր աղբամանը, և կասեմ` ով է ձեր քաղաքապետը: Կարծում եք` Լոնդոնում, Փարիզում կամ Նյու Յորքում աղբամանի խնդիր չկա՞, իհարկե կա, և դրա լուծումներն էլ կան: Քո միտքն անգամ քեզ այդ ժամանակ պետք է թելադրի, որ եթե աղբաման ես տեղադրում, “ճիշտ” աղբաման, “երևանյան” աղբաման տեղադրես: Այսինքն` նույնիսկ քո աղբաման դնելը քաղաքական խնդիր է, գաղափարական խնդիր է: Քաղաքապետը փիլիսոփա պետք է լինի: Սա մեկ, և երկրորդ` իհարկե քաղաքապետը պետք է ադմինիստրատիվ կարողություններ ունենա և ոչ թե գործ դզող, հարց դզող: Գուցե ինքը շատ լավ տղա է, բայց մեր երկրի խնդիրն այն է, որ մարդիկ իրենց տեղում չեն: Երբ մարդուն իր բնական միջավայրից հանում ես և տանում ես մի ուրիշ տեղ, որի համար ինքը ոչ պատրաստ է, ոչ կարողություններ ունի, ոչ կրթություն ունի, ոչ դաստիարակություն, ոչ էլ քթածակ, ինքն ինքնաբերաբար արժեզրկվում է և խեղճանում ու դառնում է սարսափելի պատուհաս և իր գլխին, և հասարակության գլխին: Նույն Բեգլարյան Գագիկը կարող է ինչ-որ մի ուրիշ տեղ, որտեղ իր իսկական կոչումը կարող էր լինել, կարող է և հիանալի օգներ ժողովրդին: Ես հավատում եմ, որ ինքն իրոք ուզում է գործ արած լինի այնպես, ինչպես Սերժ Սարգսյանն էլ ուզում է Հայաստանը կառուցել, բայց կարևոր է, թե իրենք դրա տակ ինչ են հասկանում, և ինչքան է իրենց մտահորիզոնը. սա է խնդիրը: Իրենք իրենց տեղում չեն` սկսած Սերժ Սարգսյանից մինչև Հայաստանի ամենավերջին չինովնիկը. քաղաքական գործիչների և պետական ծառայողների 90 տոկոսը Հայաստանում իր տեղում չէ:

ԶՐՈՒՅՑԸ ՎԱՐԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=27785

[voter]

ЖЕРТВЫ ЕРЖИМА

Интервью с телережиссером Ара Шириняном 11444

- Господин Ширинян, есть ли у нашей интеллигенции гражданская позиция и способна ли она вести за собой общество?

- Я даже не могу вспомнить, когда это интеллигенция имела гражданскую позицию. В 19 веке выдвигались национально-освободительные идеи, идеи независимости. В советское время наша интеллигенция выполняла важнейшую функцию сохранения национального языка и культуры. Давайте не забывать, что Движение 1988 года также начинала интеллигенция. Но гражданскую позицию проявила впервые в 2008 году – благодаря Движению Левона Тер-Петросяна.

- Гражданское пробуждение направляют не интеллигенты?

- Вообще, направляют, как правило, несознательные массы. Гражданское общество не нуждается в направляющих, следовательно, в интеллигентах. Граждане знают свои права и обязанности и отстаивают их. Вот почему в развитых странах нет интеллигенции в классическом смысле.

19 веке какой-то филолог сформулировал 10 критериев интеллигента, и среди них – критическое отношение к действующей власти. Не бывает провластной интеллигенции.

- Вы бы приняли предложение Республиканской партии баллотироваться в Совет старейшин Еревана по партийным спискам?

- Да меня б никто и не пригласил, приглашают тех, кто намекает о своем желании. Я вообще не понимаю, как может человек искусства с пеной у рта защищать властителя.

- А предложение Армянского национального конгресса приняли бы?

- Нет, у меня другая профессия.

- Но ведь и тут немало деятелей искусств, для которых политика – не профессия.

- Если б во мне действительно нуждались, я бы непременно пошел, потому что поддерживаю АНК. Думаю, те люди, которые баллотировались по спискам Конгресса, взяли на себя обязательство принимать участие в общей борьбе. Надо ставить различия – интеллигент, который рядом с властью, пошел на выборы ради личной выгоды, а оппозиционный интеллигент – это совсем другое дело. Левон Игитян не может доказать, что пошел в Совет старейшин с РПА не ради своей выгоды. Если вы действительно идейный человек, станьте старейшиной, не прикрываясь Гагиком Бегларяном. А то, что Ашот Адамян баллотировался по спискам АНК, уже свидетельствует о том, что он бессребреник, потому что быть сегодня оппозицией в Армении опасно для жизни и здоровья.

- А почему вы поддерживаете Конгресс?

- Государственная система нуждается в обновлении. Государственные ресурсы – начиная с армии и кончая недрами – поставлены на службу группе людей, которые пытаются представить личное обогащение как общественную выгоду.
Думаю, наше государство нуждается в модернизации. Это не просто термин, он предполагает путь развития, который мы обязаны принять. Мы завоевали независимость 20 лет назад, но до сих пор живем советскими стандартами и психологией. Европа прошла этот путь за столетия, но истории известны случаи, когда все происходило гораздо быстрее. К примеру, в начале 20 века турки, благодаря модернизации и реформам Кемала Ататюрка, вышли с отсталого средневекового уровня на путь цивилизации. Думаю, и у нас есть шансы, пока не поздно.

- Деятели искусств, избранные в Совет старейшин от РПА, утверждают, что намерены поднимать проблемы и решать их.

- Членов Совета старейшин будут вынуждать принимать антизаконные решения, и они будут молча это делать. Потом выделят деньги на организацию каких-нибудь бессмысленных мероприятий, вот и вся недолга.

Они утверждают, что будут бороться с режимом, олигархами.

- Толерантность принято считать позитивной категорией, но есть вещи, которые просто безнравственно терпеть. Ты невольно становишься соучастником: раз ты терпишь фальсификации, значит, ты сам фальсифицируешь. Если они действительно озабочены ситуацией в стране, могли бы сказать хоть слово после 1 марта. Значит, они не поняли, в какой стране живут и что означат поддерживать власть.

- Говорят, интеллигенты поддержали действующего мэра, потому что у него множество достоинств и он «человек с кулаком». Нам нужен такой мэр?

- Я не знаком с Гагиком Бегларяном, но если у него столько достоинств, зачем надо было прибегать к фальсификациям?

-Нуждается ли общество в слове, прислушивается ли к интеллигентам?

- Люди, конечно, нуждаются в интеллигентах, но им не верят. Если интеллигенту есть что сказать, надо сделать это на собственном примере, а не менторством и призывами поддержать того или иного чиновника или олигарха. И если народ любит артиста, художника, писателя, он сделает соответствующие выводы.

- Соса Саркисяна любят, но верят ли его словам?

- Заслуги Соса Саркисяна столь велики, что давно отделились от него и выше всякой критики. Я не хочу оценивать гражданскую позицию актера, потому что меня не интересует его мнение по политическим вопросам, тем более, по проблеме политзаключенных. Давайте не забывать, что среди художников этого поколения не было политзаключенных времен сталинизма, и им стыдно за это. Я лично готов простить талантливому человеку многое, но не стану вынуждать кого-то делать то же самое.

То же самое могу сказать про своего друга Микаэла Довлатяна. Я знаю Мику с детства. Мы росли в одном дворе. Мика говорит, что, будучи в Совете старейшин, восстановит ереванские дворы, где дети получают первые уроки жизни. Я не сомневаюсь в искренности Мики, потому что знаю, что он честный, талантливый человек. Но слишком наивный… Такой наивный, что не понял, как его использовали.

Поверьте, эти люди, даже те певицы, которые выступили с беспрецедентными заявлениями 1 марта, сами являются жертвами этого режима.

- Господин Ширинян, как бы вы охарактеризовали нынешнее общество?

- Как постколониальное. Это чуть выше рабского, но ему присущи все болезни оного. Мы не знаем своей истинной ценности, своего места в мире. Мы возмущаемся, когда нас не любят, и радуемся, когда любят. Включите телевизор, и вы увидите мусор, которым мы ежедневно питаемся. Как может быть здоровым общество с таким телевидением? Мы пока не избрали путь к цивилизации.

- Вы видите решение во власти?

- Сейчас происходит процесс оздоровления и формируется гражданское самосознание, это очень полезно. И этот процесс происходит под давлением беззаконий, чинимых властями.

Это власть нетерпима к гражданам. И назло ей по велению свободы рождаются истинные граждане Армении.

БеседовалаСИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=9968

ՌԵԺԻՄԻ ԶՈՀԵՐԸ

Հարցազրույց հեռուստառեժիսոր Արա Շիրինյանի հետ

- Պարոն Շիրինյան, այսօր մեր մտավորականությունն ունի՞ քաղաքացիական դիրքորոշում և կարող է արդյոք հասարակությանն ուղղորդել:

- Դժվար է նույնիսկ հիշել, թե երբ է հայ մտավորականությունը քաղաքացիական դիրքորոշում ունեցել: 19-րդ դարում ազգային-ազատագրական, անկախական գաղափարներ է առաջադրել: Սովետական տարիներին էլ մեր մտավորականությունը կարուոր դեր ուներ`պահպանել ազգային լեզուն, մշակույթը: Չմոռանանք, որ 1988-ին անկախության շարժումը գլխավորեցին հենց մտավորականները: Իսկ ահա քաղաքացիական դիրքորոշումն առաջին անգամ դրսեւորվեց 2008-ին` Լևոն Տեր-Պետորսյանի սկսած շարժման շնորհիվ:

- Քաղաքացիական զարթոնքը մտավորականնե՞րը չէին ուղղորդում:

- Ընդհանրապես ուղղորդում են չհասունացած զանգվածին: Քաղաքացիական հասարակությունը ուղղորդման կարիք չունի, հետեւաբար նաեւ մտավորականների կարիք չունի: Քաղաքացին գիտի իր իրավունքներն ու պարտականությունները եւ տեր է կանգնում երկուսին էլ: Այդ էր պատճառը, որ զարգացած երկրներում չկան մտավորականներ` մեր իմացած դասական իմաստով:

19-րդ դարում մի ռուս լեզվաբան ձեւակերպել է մտավորականության տասը հատկանիշները, և դրանց մեջ կա հստակ մի չափանիշ` քննադատական վերաբերմունք ունենալ գործող իշխանության հանդեպ: Եթե դա չկա, ուրեմն չկա մտավորական: Կարճ ասած, մտավորականը կարող է լինել իշխանություն կամ ընդդիմություն, բայց չի կարող լինել իշխանամետ մտավորական:


- Ինչպե՞ս կընդունեիք, եթե Ձեզ հրավիրեին համալրելու ՀՀԿ ավագանու շարքը, ինչպես հրավիրեցին մյուս ռեժիսորներին, դերասաններին:

- Ինձ չէին էլ հրավիրի, որովհետև հրավիրում են նրանց, ովքեր ինչ-որ կերպ ակնարկում են իրենց ցանկության մասին: Ես այդպես եմ կարծում: Ընդհանրապես չեմ հասկանում, թե ինչու պիտի արվեստագետը անպայման կանգնած լինի իշխանավորի կողքին, առավել եւս` փրփուրը բերանին պաշտպանի իր այդ իրավունքը:

- Իսկ եթե ՀԱ՞Կ-ը հրավիրեր:

- Չէ, չէի գնա, որովհետև իմ մասնագիտությունն ուրիշ է:


- Այնտեղ էլ կան արվեստի, մշակույթի գործիչներ, որոնց համար քաղաքականությունն իրենց մասնագիտությունը չէ:

- Եթե իմ անհրաժեշտությունն իսկապես զգացվեր, ստիպված կմասնակցեի, որովհետեւ համակրում եմ ՀԱԿ-ին, եւ պարտավոր եմ որպես քաղաքացի: Կարծում եմ, որ ՀԱԿ-ի ցուցակում ընդգրկված արվեստագետները կամավոր պարտավորություն են վերցրել մասնակցել ընդհանուր պայքարին: Բայց պետք է տեսնել տարբերությունը. մտավորականը, որը իշխանության կողքին է, դա մի բան է, այսինքն` անձնական խնդիրները լուծելու ակնկալիքներ ունի, և ուրիշ բան է, երբ մտավորականը հայտնվում է ընդդիմության կողքին, որին քարկոծում են: Դրանք բոլորովին տարբեր դիրքորոշումներ են: Թվում է, թե ինչ տարբերություն` Լեւոն Իգիթյանը կպաշտպանի Գագիկ Բեգլարյանին, թե Աշոտ Ադամյանը` Լևոն Տեր-Պետրոսյանին: Հսկայական տարբերություն… Իգիթյանը ոչ մի ապացույց չունի, որ անձնական շահ չի հետապնդում: Թող դառնար ավագանու անդամ առանց Բեգլարյանին գովերգելու: Կարո՞ղ էր արդյոք: Երբեք: Իսկ Աշոտ Ադամյանի` ընդդիմությանը հարելը ինքնին վկայում է անձնուրացության մասին, քանի որ այսօր Հայաստանում քաղաքացիական կեցվածք ունենալը վտանգավոր է կյանքի եւ առողջության համար:

- Ասում եք համակրում եք ՀԱԿ-ին, իսկ ինչո՞ւ եք համակրում:

- Պետական համակարգն ամբողջովին խեղված է եւ վերափոխումների կարիք ունի: Պետական ռեսուրսները` բանակից մինչեւ երկրի ընդերքը, ծառայում են մի խումբ մարդկանց հարստացմանը, ովքեր փորձում են նույնիսկ դա ներկայացնել որպես հասարակական շահ:

Կարծում եմ, որ մեր պետությունը պիտի մոդեռնացվի: Սա պարզապես տերմին չէ, մոդեռնիզացիան զարգացման ուղի է, որը մենք պարտավոր ենք որպես ազգ ընդունել: 20 տարի առաջ նվաճեցինք անկախությունը, բայց դեռեւս ապրում ենք սովետական կարծրատիպերով եւ հոգեբանությամբ: Իհարկե, 20 տարին կարճ ժամանակ է: Եվրոպան այս ճանապարհն անցել է հարյուրամյակների ընթացքում, բայց պատմությանը հայտնի են այդպիսի դեպքեր, երբ ազգերը կարճ ժամանակում վերելք են ապրում: Օրինակ` թուրքերը 20-րդ դարասկզբին, հետամնաց միջնադարյան երկրից, Քեմալ Աթաթուրքի ռեֆորմների և մոդեռնիզացիայի շնորհիվ, ստեղծեցին առաջադիմող պետություն, կանգնեցին քաղաքակրթման ուղու վրա և մինչև օրս այդ ուղով ընթանում են: Կարծում եմ, մենք էլ այդ շանսը ունենք, քանի դեռ ուշ չէ` հայկական պետությունը կայացնելու ժամանակակից չափանիշներին համապատասխան:

- ՀՀԿ մշակութային գործիչ-ավագանիներն ասում են, որ հարցեր են բարձրաձայնելու թե իրենց մասնագիտություն հետ և թե Երևանում ծառացած խնդիրների հետ կապված:

- Ուրեմն ասեմ… Ավագանու մեծամասնությունը դեմ է տալու արվեստագետներին ապօրինի որոշումներ, նրանք էլ խելոք դակելու են: Հետո էլ` մի անիմաստ քաղաքային միջոցառում կազմակերպելու համար փող են հատկացնելու կամ պատվեր են տալու, որ սիրաշահեն արվեստագետներին: Սա է լինելու ամբողջ պատմությունը:

- Ասում են, թե եկել են պայքարելու նաև քրեական ռեժիմի դեմ, օլիգարխների դեմ:

- Դա երեսպաշտություն է, եթե ասում են, որ եկել են պայքարելու այդ ռեժիմի դեմ: Ընդհանրապես հանդուրժողականությունն ընդունված է համարել դրական կատեգորիա, բայց կան երևույթներ, որոնք հանդուրժելն ամենամեծ անբարոյականությունն է: Եթե դու հանդուրժում ես հանցագործությունը, ուրեմն դու մեղսակից ես, եթե հանդուրժում ես սուտը, ուրեմն սուտասան ես, եթե հանդուրժում ես կեղծիքը, ուրեմն կեղծարար ես: Եթե նրանք իսկապես մտահոգված են երկրում տիրող իրավիճակով, ապա ինչու նրանց ձայնը չէր լսվում անցյալ տարվա մարտի 1-ից հետո: Ուրեմն նրանք այդպես էլ չհասկացան` ինչ երկրում են ապրում եւ ինչ է նշանակում նրանց սատարելը այս իշխանություններին:

- Այդ գործիչները թվարկում էին քաղաքապետի արժանիքները, որ համապատասխանում է իրենց պատկերացրած քաղաքապետին, ասում է, անում է, մտավորական է, ’’դմբուզ’’ ունեցող տղա է: Մեզ դմբուզ ունեցող տղա-քաղաքապե՞տ է անհրաժեշտ:

- Գագիկ Բեգլարյանին չեմ ճանաչում, բայց եթե նա այդքան արժանիքներ ուներ, ապա ինչո՞ւ էր կեղծիքներով ընտրվում քաղաքապետ:

- Ի՞նչ եք կարծում, այսօրվա հասարակությունը մտավորականի խոսքի կարիքն ունի՞, ուշադրություն դարձնո՞ւմ է նրա խոսքին:

- Կարիքն ունի, բայց ուշադրություն չի դարձնում, որովհետև չի վստահում: Եթե մտավորականն ինչ-որ բան ունի ասելու, ապա նա առաջին հերթին պիտի դա ասի անձնական օրինակով և ոչ թե խրատներ տալով, կամ կոչ անելով սատարել այս կամ այն քաղաքական գործչին, չինովնիկին, օլիգարխին: Առաջին հերթին իր անձնական օրինակով պիտի անի, և եթե ժողովուրդը հավատում է, սիրում է իր արվեստագետին, ուրեմն հետևություններ կանի, բայց պարտադրել ոչ ոք չի կարող:

- Սոս Սարգսյանին սիրում են, բայց չեն ընդունում նրա խրատները, որովհետև դրանք լա՞վ խրատներ չեն:

- Սոս Սարգսյանի վաստակն այնքան մեծ է, որ անջատվել է իրենից եւ վեր է կանգնած շարքային քննադատությունից: Ես չեմ ուզում գնահատել դերասանի քաղաքացիական կեցվածքը, որովհետեւ ինձ չի հետաքրքրում նրա կարծիքը մեր իրականության եւ առավել եւս` քաղբանտարկյալների մասին: Եկեք չմոռանանք, որ այդ սերնդի հայ արվեստագետները ստալինիզմի օրոք չեն տվել ոչ մի քաղբանտարկյալ, եւ հիմա ամաչում են դրա համար, միգուցե այդ պատճառով էլ չարացած են: Անձամբ ես տաղանդավոր մարդկանց պատրաստ եմ շատ բան ներել, բայց չեմ կարող սա պարտադրել բոլորին:

Նույնը կարող եմ ասել իմ ընկերոջ` Միքայել Դովլաթյանի մասին: Միկային ճանաչում եմ մանկության տարիներից: Մենք նույն բակում եք մեծացել, իրար հետ խաղացել ենք: Միկան ասում է, թե ավագանու կազմում կվերականգնի երևանյան բակերը, որտեղ երեխաները ստանում են կյանքի առաջին դասերը, հասունանում որպես անհատ եւ հասարակության անդամ: Ես չեմ կասկածում Միքայելի անկեղծությանը, որովհետեւ հաստատ գիտեմ, որ նա ազնիվ, տաղանդավոր մարդ է: Բայց միամիտ է չափից դուրս… Այնքան միամիտ է, որ նույնիսկ չի կասկածել, որ իրեն օգտագործում են:

Հավատացեք, որ մեր արվեստագետները` նույնիսկ այն երգչուհիները, ովքեր ցինիկ եւ աններելի հայտարարություններ արեցին մարտի 1-ի առիթով, նույնպես այս ռեժիմի զոհերն են:

- Պարոն Շիրինյան, այսօր ինչպիսի՞ հասարակություն ունենք:

- Հետգաղութային: Սա մի աստիճան բարձր է ճորտից, բայց ունի վերջինիս բոլոր հիվանդությունները: Մենք չգիտենք մեր տեղը աշխարհում, չգիտենք մեր իսկական արժեքը: Զարմանում ենք, որ մեզ չեն սիրում, ուրախանում ենք, որ սիրում են: Հասկանում ենք, որ հեռու ենք կատարելությունից, բայց շարունակում ենք մնալ ամբարտավան: Միացրեք հեռուստացույցը եւ կտեսնեք այն աղբը, որից մենք սնվում ենք ամեն օր: Ինչպե՞ս կարող է այսպիսի հեռուստատեսություն ունեցող հասարակությունը հիվանդ չլինել: Այսօր մենք դեռ չենք ընտրել քաղաքակրթվելու մեր ճանապարհը:

- Սրա լուծումը միայն իշխանափոխության մե՞ջ եք տեսնում:

- Հիմա առողջացման, ինքնամաքրման պրոցես է գնում և քաղաքացիական գիտակցության ձևավորում ազգի մեջ, և սա շատ օգտակար պրոցես է: Այս պրոցեսը տեղի է ունենում իշխանության ապօրինությունների դրդմամբ:

Այս իշխանությունը չի հանդուրժում քաղաքացիներ: Ուրեմն հենց ի հեճուկս դրան, ազատության եւ արժանապատվության պահանջով այսօր ծնվում են անկախ Հայաստանի իսկական քաղաքացիները:

ԶՐՈՒՅՑԸ ՎԱՐԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=27688

[voter]

УВИДЕЛИ СВОЕГО ПАРНЯ
Интервью с публицистом Грантом Тер-Абрамяном 11446

- Какова, по-вашему, гражданская позиция армянской интеллигенции? В последнее время многие пошли в политику, почему?

- Думаю, надо сначала внести ясность в термин «интеллигенция». Как правило, под этим словом понимают некую привилегированную группу людей, которые еще с советских времен являются членами каких-то союзов и пользуются как государственными, так и общественными или даже собственными привилегиями, выступают по телевизору, выражают какие-то мнения, выполняя роль духовных лиц, чуть ли не жрецов. Если это и есть интеллигенция, думаю, эта категория людей находится за пределами времени, и даже не стоит их в чем-то обвинять. Надо просто признать, что это советских архаизм, и попытаться сформулировать, что то, чего следует ожидать от элиты или интеллектуалов, скажем, каких-то проектов, концепций, эта категория не в состоянии дать, то есть у нее нет интеллектуального продукта. Думаю, интеллектуальная элита обязательна для любой страны. К примеру, такая элита есть во Франции, в России. Но главное – продукт, если его нет, нет и смысла говорить об интеллигенции.

- Представляющие властный лагерь деятели искусств утверждают, что интеллигенция в стране есть, и приводят доводы в пользу своего участия в политике.

- Понимаете, дело в параметрах – и я, и вы, и Сос Саркисян можем называть себя интеллигентами. Что нас объединяет? Ничего. И вообще, что может объединять артиста с интеллектуальной элитой? Тот же Сос Саркисян – прекрасный актер, но я не считаю его представителем интеллектуальной элиты, у него нет того образовательного ценза, чтобы давать интеллектуальный продукт. Он просто артист. Такое восприятие – это абсурд, оттуда и обвинения. Мы все обижены на Соса Саркисяна, но зачем было ожидать от человека чего-то большего, а потом обижаться, что он не оправдал ваших надежд.

- Тогда от кого ждать?

- Прежде всего, от себя. Интеллектуальная элита должны быть, но ее нет, и это большая трагедия. Это дело времени – нужна школа, соответствующие институты, где будет формироваться элита, адекватная условиям Армении.

- Может ли деятель искусств – старейшина решать серьезные проблемы?

- Теоретически, конечно, может, но это зависит от конкретного человека. Честно говоря, я плохо себе представляю, какие проблемы они могут поднимать в Совете старейшин: люди, которые были избраны по спискам РПА, являются авторами и исполнителями фальсификаций. Для того, чтобы поднимать проблемы, прежде всего нужно быть свободным человеком. Какие они могут поднимать проблемы – чтобы театру выделили больше субсидий? Пусть выделяют, я не против, тем более, что они в советское время привыкли к деньгам. Тогда были тысячи членов Союза писателей, которые производили одну историческую повесть в год, создавали макулатуру и получали за это деньги. Сейчас они пытаются повторить этот трюк. Я вообще не понимаю смысл творческих союзов.

- В интервью с нами представители интеллигенции утверждали, что приняли бы предложение от любой партии, но только не от Армянского Национального Конгресс, который они называют разрушительной оппозицией.

- Сложно спорить с абсурдными вещами. Во-первых, что значит разрушительная оппозиция? Это просто психология этих людей. Они всегда были рядом с властью, кстати, и во времена Левона тоже, теперь для них любой инакомыслящий – оппозиция, которой надо бояться. Моя бабушка, например, называет слишком уж оппозиционных людей нелюдями, потому что боится. В 90-х наша интеллигенция критиковала то, что нужно было критиковать – несправедливость, избирательные фальсификации, коррупцию. Власть изменилась, но все эти явления сохранились и даже удвоились, а критика прекратилась. К примеру, «Голос Армения», которая выражала мнение части интеллигенции, тогда все замечала, а теперь словно ослепла. В свое время они лишились привилегий, и получается, что, критикуя во времена Левона, они делали это потому, что боялись независимости, а вот в Кочаряне, который вернул реваншистскую идеологию, они увидели своего парня. Вот и вся идеология – они с самого начала были против независимости Армении и сейчас против. Если б они заявили об этом в открытую, было бы гораздо интересней, но они сами, наверное, этого не осознают.

- Они говорят, что являются носителями оппозиционных принципов, но решили реформировать все изнутри.

- Что ж, доброго им пути, таких, как они, были тысячи.

- Они также говорят, что знали мэра еще до его избрания и считают его человеком дела.

- Это тоже часть психологии. Если завтра мэром стану я, те же дифирамбы будут петь мне. Они даже не станут здороваться с Гагиком Бегларяном, потому что для них человек не существует, а лишь должность. Но они чествуют Гагика Бегларяна, и он (обычный ереванский дворовый парень) думает про себя: этих людей я видел и уважал с детства, раз они меня так хвалят, значит, я чего-то стою. Точно так же вылепили Кочаряна. В первое время, когда он приехал в Ереван, он как-то стеснялся, потому что понимал, что провинциальный парень, приехал в большой город. Потом к нему стали ходить большие люди этого города и пресмыкаться перед ним, сначала он удивлялся, потом подумал, что раз такой человек, как Сос Саркисян, с которым он в детстве и не мечтал поздороваться, чествует его, значит, он просто гений. Но если завтра власть изменится, они тут же окажутся в рядах этой самой разрушительной оппозиции, и выяснится, что многие годами боролись против нынешнего режима.

- Вы говорите – завтра, но когда придет этот день?

- Трудный вопрос. В любом случае, такой неестественный процесс не может продолжаться 70 лет, как Советы. Тут все зависит от степени зрелости общества. Конституционный путь теоретически хорош, но только тогда, когда 80-90% общества не только сознательно недовольствует, но и готово к политической борьбе. В таком случае даже оружие не помогает. Но когда этот процент отсутствует, процесс продлевается, и на первый план выходит силовой путь, который довольно уязвим и сомнителен.
- Вы пришли к такому заключению после 1 марта?

- Нет, 1 марта не было попыток насильственной смены власти, это была самозащита. Но чем дольше этот процесс, тем страшнее последствия. Если б Советский Союз распался в 80-х, было бы гораздо легче, чем в 90-х, когда система была полностью разрушена, и реформы уже не помогали, вернее, руководство поняло, что надо менять, но как только начали менять, система взорвалась, потому что люди не поверили. То же самое здесь – можно попробовать реформы, но все равно не получится – система взорвется, а вместе с ней и страна. Если не будет реформ, рано или поздно будет взрыв. А о конкретных сроках даже Левон Тер-Петросян не знает, говорили, знает, но оказалось – нет.

Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=9930

ՏԵՍԱՆ ԻՐԵՆՑ ՏՂՈՒՆ ՈՒ ՍՍԿՎԵՑԻՆ

Հարցազրույց հրապարակախոս Հրանտ Տեր-Աբրահամյանի հետ

- Ըստ Ձեզ, մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն այսօր ինչպիսի՞ն է: Վերջին շրջանում կարծես թե սկսել են ներգրավվել քաղաքականության մեջ, ինչո՞ւ, դրա անհրաժեշտությունը կա՞ր:

- Այստեղ ամենամեծ բարդությունը “մտավորականություն” տերմինի շուրջ է, որովհետև երբ սկսում ենք օգտագործել այդ աբստրակտ բառերը, խառնաշփոթի մեջ ենք ընկնում: Սովորաբար դա մարդկանց ինչ-որ մի արտոնյալ խումբ է` դեռ սովետական ժամանակից եկող, այսպես կոչված պաշտոնական մտավորականություն է, որը թե պետության կողմից է ինչ-որ արտոնությունների արժանանում, կամ ինչ-որ տարբեր միությունների անդամներ են, թե ինքն է իրեն արտոնություն վերապահում կամ հասարակությունն է իրեն սպասում, հեռուստացույցով կարծիքներ է հայտնում, կարծես հոգևորականության, քրմերի քահանաների դեր են կատարում: Եթե դա է մտավորականությունը, կարծում եմ`դա բացարձակ ժամանակավրեպ մարդկանց մի խումբ է, բարցարձակ անարդյունավետ, և պետք էլ չի նույնիսկ նրանց մեղադրել: Ուղղակի ասենք սովետական շրջանից եկող խավ է, որն այսօրվա պայմաններում բացարձակ իմաստ չունի, և փորձն էլ ցույց է տալիս, որ այս 20 տարվա մեջ այն, ինչ կարելի է սպասել մտավոր վերնախավից կամ ինտելեկտուալներից, ասենք ինչ-որ նախագծեր, ինչ-որ ռազմավարական ծրագիր երկրի զարգացման համար, չկան, այդ խավը չի տվել, այսինքն` ինտելեկտուալ պրոդուկտ մենք չունենք: Ես կարծում եմ, այնուամենայնիվ, մտավոր վերնախավ պետք է լինի և տարբեր երկրներում կա: Օրինակ` Ֆրանսիայում ինտելեկտուալների խումբ կա ձևավորված, ռուսական մտավորականությանը ծանոթ եմ, գոնե ժամանակին եղել է, հիմա չեմ կարող ասել: Կարեւորը պրոդուկտն է: Ասենք, եթե ինտելեկտուալ պրոդուկտը չկա, իմաստ չեմ տեսնում խոսել մտավորականության մասին:

- Հարցազրույցների ժամանակ իշխանության ճամբար անցած արվեստագետները նշում էին, որ մտավորականություն Հայաստանում կա, և հիմնավորում էին իրենց մասնակցությունը քաղաքականությանը, մասնավորապես վերջին ընտրություններին:

- Հասկանում եք, այդ չափանիշի հարցն է, ես, կամ դու, կամ Սոս Սարգսյանը: Երեքս էլ կարող ենք ասել, որ մենք մտավորական ենք: Ի՞նչն է մեզ միավորում, ոչ մի բան: Ես չեմ տեսնում միավորող բան, կամ ընդհանրապես դերասանն ինչի՞ պիտի համարվի մտավոր վերնախավ: Դերասանը շատ լավ բան է, նույն Սոս Սարգսյանը շատ լավ դերասան է, շատ լավ կերպարներ է ստեղծել, բայց ես իրեն չեմ կարող ընդունել որպես մտավոր վերնախավ, ինչո՞ւ. նա ոչ այդ կրթական ցենզն ունի, ոչ այդ ինտելեկտուալ պրոդուկտն է տվել, նա դերասան մարդ է: Այդ ընկալումն ուղղակի աբսուրդ է, այդ ընկալումից հետո էլ գալիս է մեղադրումը: Ասենք ամբողջ ազգով նեղացած ենք Սոս Սարգսյանից, ես էլ եմ իրականում վիրավորվում, բայց իրականում պետք չէ, որովհետև սկզբից այդ մարդուց ինչ-որ բարձր սպասելիքներ ունեինք, հետո էլ նեղանում ենք, որ ինքն այդ սպասելիքները չի արդարացնում:

-Այդ դեպքում ումի՞ց ունենանք սպասելիքներ:

- Նախ ինքներս մեզանից ունենանք սպասելիքներ: Ընդհանրապես ես համաձայն եմ, որ մտավոր վերնախավ պետք է, լավ կլիներ, որ դա լիներ, բայց այսօր չկա ու դա մեծ ողբերգություն չէ: Ժամանակի հարց է, պետք է լինի համապատասխան դպրոց, համապատասխան ինստիտուտ, որտեղ կձևավորվի այն մտավոր վերնախավը, որն ադեկվատ կլինի անկախ Հայաստանի պայմաններին: Դա ինքն իրենով չի ստեղծվում, դա աշխատանք է, 5, 10 տարվա հարց չէ:

- Արվեստագետ -ավագանին կարո՞ղ է լուրջ հարցեր բարձրաձայնել և լուծումներ ստանալ:

- Տեսականորեն, իհարկե, կարող է, բայց սա կախված է կոնկրետ մարդուց, այստեղ նաև այդ բառն է կարևոր: Մտավորականությունն աբստրակտ բառ է, գոյություն ունեն կոնկրետ մարդիկ, կոնկրետ մտավորականներ, կոնկրետ արվեստագետներ: Ես, ճիշտն ասած, չեմ պատկերացնում` ինչ հարցեր կարող են նրանք բարձրացնել: Մարդիկ, որոնք անցել են այն կուսակցության ցուցակով, որն ընտրակեղծիքների հիմնական հեղինակն է և դրանցից հիմնականում օգտվողը: Հարց բարձրացնելու համար դու պետք է ինքդ ազատ մարդ լինես: Ի՞նչ հարց ինքը պետք է բարձրացնի. ասենք կոնկրետ իր թատրոնին ավելի շա՞տ փող տան: Էլի թող տան, ես դեմ չեմ, այդ մակարդակի հարցեր թող բարձրացնեն: Փող են ուզում, թող ունենան, իրենք այդ փողի վրա են սովորել: Սովետական ժամանակ իրենց փող էին տալիս, արտոնություններ էին տալիս և այլն, և եթե վերցնենք այդ սովետական գրողների արտադրությունը, քանի հատ կհիշեք, այն մեկ-երկու լավ գրողներին ի նկատի չունեմ: Գրողների միության հարյուրավոր անդամներ կային, որոնք տարեկան մի հատ պատմական վեպ էին գրում, ինչ-որ մակուլատուրա են ստեղծել, դրա համար փող են ստացել, հիմա նույն բանը փորձում են կրկնել: Ստեղծագործական միությունների իմաստը ես չեմ հասկանում:

- Զրույցների ժամանակ, երբ հարցնում էի, թե ինչու են ընդգրկվել Հանրապետական կուսակցության ցուցակում, արվեստագետները նշում էին, որ ցանկացած կուսակցության առաջարկ կընդունեին, բացի մեկից` ՀԱԿ-ից, պատճառաբանելով, որ վերջինս քանդիչ ընդդիմություն է:

- Գիտեք ինչ, դժվար է աբսուրդ բաների հետ վիճել: Նախ` ի°նչ է նշանակում քանդիչ ընդդիմություն: Այդ մարդկանց հոգեբանությունն է: Ես չգիտեմ նրանք որքանով են դա հասկանում, իրենք միշտ էլ իշխանության կողմ են եղել. կոմունիստների ժամանակ եղել են իշխանության կողմը, Լևոնի ժամանակ կարո՞ղ է իրենք ընդդիմություն էին. մի մասը, շատ փոքր մասն էր ընդդիմություն կազմում: Տեսեք, սկսած ՀՀԿ անդամներից` Գալուստ Սահակյանից մինչև այդ արվեստագետների մի զգալի մասը, նրանք երբեք ընդդիմադիր հայացքներով հանդես չեն եկել, և Լևոնի ժամանակ էլ, և հիմա նրանց համար ցանկացած ընդդիմություն, իսկական ընդդիմություն քանդիչ է, որովհետև իրենք սովետական մտածողության մարդիկ են, իրենք չեն հասկանում ընդդիմությունն ինչ է, վախենում են այդպիսի բաներից: Ասենք տատիկս, որ տեսնում էր մեկը շատ է ընդդիմադիր, ասում էր՝ այսինչ հակամարդ է, չնայած իր սրտից էր կարող է խոսեր, որովհետև վախենում էր: Ամեն դեպքում փորձն այսպիսի բան ցույց տվեց. երբ 90-ականներին մեր մտավորականների մի մասը իսկապես ընդդիմադիր էր, մենք լավ էինք իրենց ընկալում, որովհետև իրենք քննադատում էին այն բաները, որոնք իսկապես քննադատելի էին` և նույն ընտրակեղծիքները, և նույն անարդարությունները, կոռուպցիան և այլն: Բայց փորձը ցույց տվեց, որ իշխանությունը փոխվեց, և շատ տարօրինակ նույն այդ երևույթները Հայաստանում պահպանվեցին, կրկնապատկվեցին, զարգացան, բայց քննադատությունը դադարեց: Օրինակ` “Գոլոս Արմենիի” թերթը, որը մտավորականության մի մասի արտահայտիչն է, ի՞նչ սկզբունքներ ուներ. այն ժամանակ ամեն ինչ տեսնում էր, շատ լավ քննադատում էր, հիմա չի տեսնում, քոռացավ: Տարիներ անց, ենթադրում եմ, որ իրենց սկզբունքն այն էր, որ իրենք սովետական ժամանակ որոշակի արտոնություններ ունեին, որոնցից իրենք զրկվեցին, ընդհանրապես իրենց մտածողությամբ անկախությանը դեմ էին և փաստորեն ստացվում է, որ նրանք ոչ թե Լևոնին չէին սիրում կամ Լևոնի ժամանակ եղած իսկական քննադատելի բաներ էին ասում, այլ իրենք անկախությանն էին դեմ, իսկ ի դեմս Քոչարյանի, որը եկավ և այդ ռևանշիստական գաղափարախոսությունը որդեգրեց, իրենք տեսան իրենց տղուն, իրենց մարդուն և միանգամից սսկվեցին. դա է իրենց ամբողջ սկզբունքը, թե չէ քանդիչ ընդդիմություն, եսիմ ինչ-ինչ ընդդիմություն: Այդպիսի բան չկա: Իրենց սկզբունքն այն է, որ սկզբից դեմ են եղել անկախ Հայաստանին և հիմա էլ են դեմ: Դրա համար էլ այս իշխանությանը կողմ են: Իրենց սկզբունքը սա է. եթե իրենք բացահայտ ասեին, շատ ավելի հետաքրքիր կլիներ, իրենք գուցե դա չեն էլ հասկանում:

- Իրենք ասում են, որ իրենց սկզբունքներով ընդդիմադիր են, եկել են ներսից փոխելու:

- Դե բարի ճանապարհ նրանց, թող ներսից փոխեն, իրենց նման քանի –քանիսներ են փորձել ներսից փոխել:

- Նրանք նաև նշում են, որ քաղաքապետին դեռ գիտեին թաղապետ եղած ժամանակ, գիտեն, որ գործի մարդ է, մտավորական է և այլն, և այլն:

- Դա էլ է իրենց հոգեբանության մի մասը: Հիմա եթե ես քաղաքապետ դառնամ, նույն դիֆերամբներն ինձ կերգեն, վաղը, որ Գագիկ Բեգլարյանը քաղաքապետ չլինի, այդ նույն մտավորականներից նրան բարևող էլ չի լինի, կարող է ես գնամ իրեն բարևեմ, բայց այդ մարդիկ չեն բարևի: Այսինքն` նրանց համար մարդ գոյություն չունի, նրանց համար գոյություն ունի պաշտոն, և շատ լավ է, որ Գագիկ Բեգլարյանի նման տղեն է իրենց քաղաքապետը, որովհետև բոլոր այդ հայտնի մարդիկ, որոնք մի տեսակ սրբի իմիջ ունեն, ազգի սերուցքն են, գնում են ասենք Գագիկի նման տղուն (երևանցի թաղի տղա է) այդպես մեծարում են, նա էլ մտածում է` լավ, արա, եթե սրանք ինձ այսպես մեծարում են, ես սրանց փոքր ժամանակից տեսել եմ, հարգել եմ, եթե գալիս են ինձ այսպես են վերաբերվում, ուրեմն ես իրոք ինչ-որ դեմք եմ երևի, ուղղակի կուրսի չեմ եղել մինչև հիմա: Նույն ձևով էլ Քոչարյանին նայեցին, սարքեցին: Այդ մարդը առաջին տարիներին, որ եկել էր, մի տեսակ ամաչում էր, որովհետև համեստ, գյուղացի տղա էր, հասկանում էր, որ մեծ քաղաք է եկել: Հետո եկավ տեսավ, որ այդ մեծ քաղաքի մեծ մարդիկ գալիս են իրեն ինչպես են քծնում, սկզբից զարմացավ, հետո մտածեց, որ ինքն իրոք հանճարեղ տղա է, որ Սոս Սարգսյանի նման մարդը, որին ինքը փոքր ժամանակ կերազեր բարևել, գալիս է, իրեն այսպես է մեծարում: Բայց վաղը, եթե իշխանությունը փոխվի, դուք կտեսնեք, որ նրանք բոլորը եղել են այս քանդիչ ընդդիմության շարքերում, և ձեզ համար կբացահայտեք, որ շատ-շատերը պայքարում են տարիներով այս ապօրինի ռեժիմի դեմ:

- Ասում եք` վաղը, ե՞րբ է գալու այդ օրը:

- Դա դժվար հարց է: Այսպես թե այնպես, ինձ համար միանշանակ է, որ սա այնքան անբնական ընթացք է, սովետի նման 70 տարի չի լինելու: Այստեղ հասարակությունից է կախված` ինչքանով է հասարակությունը հասունացած, որ կարողանա: Սահմանադրական ճանապարհը տեսականորեն լավ ճանապարհ է, բայց գործում է այն դեպքում, երբ հասարակության 80-90 տոկոսը ոչ միայն գիտակցում է, ոչ միայն դժգոհում է, այլ նաև պատրաստ է քաղաքացիական պայքարի: Այս դեպքում, եթե ժողովրդի 80 տոկոսը դուրս է գալիս, այս դեպքում նույնիսկ զենքով է դժվար ինչ-որ բան անել: Ուրիշ բան է, որ երբ այդ տոկոսը չկա հասարակության մեջ, այս պրոցեսը երկարում է, ու այստեղ գալիս է ուժային ճանապարհը, որը շատ խոցելի, կասկածելի տեղեր ունի, արդյոք ուժային ճանապարհով ընդհանրապես հնարավոր է ինչ-որ բան լուծել:

- Մարտի մեկից հետո՞ եք հանգել այդ եզրակացության:

- Չէ, մարտի մեկին ուժային ճանապարհի փորձը չեղավ, եղավ ինքնապաշտպանություն, բայց ապստամբություն չեղավ, դրա համար մենք չգիտենք` եթե լիներ, ինչով կավարտվեր: Այս պրոցեսն ամեն դեպքում ինչքան երկարում է, այդքան վատ են լինելու նրա հետևանքները, ինչպես Սովետական Միության պարագայում: Եթե այն փլուզվեր 80 թվին, շատ ավելի թեթև կտանեինք, բայց երբ փլվեց 90 թվին, արդեն լրիվ փտած համակարգ էր, և արդեն բարեփոխումն էլ չօգնեց, այսինքն` ղեկավարությունը հասկացավ, որ պետք է բարեփոխել, բայց հենց սկսեց բարեփոխել, պայթեց, ու մարդիկ էլ բացարձակ չէին հավատում այդ գաղափարին: Հիմա նույնն այստեղ է` կարող է փորձի բաեփոխումներ անի, և մեկ է չստացվի, երկիրը պայթի, ինքն էլ հետը: Եթե շարունակի այս ընթացքն առանց որևէ բարեփոխումների, էլի ուշ թե շուտ պայթյունը լինելու է. ինչպես հիվանդությունը, ինչքան չես բուժում, այնքան խորանում է:

ԶՐՈՒՅՑԸ ՎԱՐԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=27626

[brat_eu]

Тот же Гагик Бегларян мог бы быть полезным народу на другом месте. Я верю, что он действительно хочет работать, так же, как Серж Саркисян искренне желает строить Армению, просто надо понять, что они понимают под этим, насколько широк их кругозор. Они не на своем месте – начиная с Сержа Саркисяна и кончая самым последним чиновником: 90% политических деятелей и государственных служащих не на своем месте.




А когда была на месте?

Имею ввиду после Союза...

Наконец одна нашлась истину сказать...конечно все схвачено и "широк их кругозор" как напомнила она...

Էհ Հայաստանը ,երբ պետք է կարգավորվի՞: Աստված… :hm:

[voter]

ПОЧТИ ВОРЫ В ЗАКОНЕ

Интервью с художником Тиграном Хачатряном 11450

- Что для вас – как художника нового поколения - интеллигенция и какова ее гражданская позиция?

- Понятие «интеллигенция» для меня всегда было непонятно. Впечатление такое, что это советский атавизм. Интеллигенция, грубо говоря, это почти то же, что воры в законе. Особенно в искусстве они выступают с позиций, так сказать, смотрящих. Но люди искусства способны быть антисоциальными, немного странными и представлять своими идеями угрозу государству.

Мне кажется, что люди искусства должны создавать полезные знания для борьбы. В Армении в этом смысле произошла поляризация - так называемая интеллигенция желает прислуживать властям и создает образ интеллигента, поющего властям дифирамбы. Такого рода люди игнорируют простой люд, потому что считают его безграмотным.

- Что бы вам дала победа Армянского национального конгресса на выборах?

- Мне бы хотелось, чтобы Конгрессу удалось поддержать общественную активность. Должно измениться представление о власти как о репрессивной структуре. Надеюсь, что с приходом АНК к власти это представление изменится. Но даже того, что уже сделано АНК – крепкая оппозиция, альтернатива - уже немало. Во всяком случае, я не думаю, что движение ослабло. Возможно, так думают люди, у которых были свои ожидания, и я очень рад, что эти люди разочарованы. Конгресс нужно фильтровать, чтобы остались в нем бессребреники, люди, стремящиеся свободе, которые не могут жить в такой стране.

- В какой стране?

- До Движения я бы сказал, что мы живем в авторитарной стране закомплексованных, запуганных и слабых людей. Но при виде многотысячных митингов (до этого я думал, что таких, как я, наберется 100-200 человек) я исполнился духа, не думал, что в Армении так много нонконформистов. А до этого армян усиленно убеждали в том, что они восточные люди, что свобода – не для нас. Движение доказало – каждый армянин обладает правом голоса. Годами формировавшееся приспособленчество улетучилось вмиг, люди начали жить и действовать во имя демократии.

- Люди нуждаются в слове деятелей искусств? Вы сами испытываете такую нужду?

- В прямом смысле в «слове» я не нуждаюсь, но искусство имеет свое воздействие. Я бы очень хотел, чтобы в Армении появилась настоящее поп-искусство, как молодежное движение в 1968, думаю, общество имеет в нем потребность. Я пишу модерн и не надеюсь на широкую аудиторию. Но наличие модерна говорит о том, что в стране есть демократия.

Есть активные интеллигенты – Арман Григорян, Ара Недолян, Грант Тер-Абрамян, Марине Петросян, и я рад, что они могут своей речью приблизить будущее. Другой лагерь стоит на консервативных позициях, они пассивны, потому и близки к власти. Не хочу их критиковать, потому что учусь в институте и знаю - большинство моих преподавателей живут Советским Союзом, возможно, потому, что это была для них лучшая страна в мире, а они – лучшими в этой стране. И они не могут поставить на этом крест. Власть для них – шанс, и здесь даже речи не может быть о свободе.

- Что вы скажете о связи между искусством и обществом?

- Думаю, общество нуждается в интеллигентах, которые напоминали бы ему все время, что им обещан рай. Нужно поддерживать мечту, чтобы люди не адаптировались к реалиям и стремились к лучшему, чтобы не торговали своим голосом за 5 тыс. драмов, чтобы научились снова мечтать. Например, я бы хотел, чтобы мэром Еревана стала женщина?

- Вы имеете в виду Эгине Бишарян?

- Давайте не называть ее имя. Я бы хотел, чтобы мэром стала рок-певица. Помните, феминисты в Германии призывали не голосовать за Ангелу Меркель только потому, что она женщина. У нас же говорили, что Гагик Бегларян – человек, который может ударить по столу кулаком, а сам он вовсю пытался выглядеть культурным. Если б Гагик Бегларян говорил по телевизору на том же языке, что и со своими друзьями, было бы гораздо приятнее. Подобного рода люди терпят внутреннюю трагедию. Может, именно поэтому они так нуждаются в интеллигентах. Для того и пригласили интеллигентов в Республиканскую партию. Но я не понимаю, почему они стесняются того, что не интеллектуалы?

- Да потому, что занимающиеся политикой люди должны обладать определенным интеллектом.


- Не нужно делать вид, лучше быть честными. И поскольку карты раскрыты, им труднее врать. Вместо них о неприемлемости демократии говорят интеллигенты.

Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10214

ԳՐԵԹԵ ՕՐԵՆՔՈՎ ԳՈՂԵՐ

Հարցազրույց նկարիչ Տիգրան Խաչատրյանի հետ

- Ըստ Ձեզ, մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն այսօր ինչպիսի՞ն է, և որպես նոր սերնդի ներկայացուցիչ` ի՞նչ է Ձեզ համար մտավորականությունը:

- Ինձ համար մտավորական հասկացողությունը միշտ ինչ-որ անհասկանալի բան է եղել: Եվ միշտ այն տպավորությունն է ստեղծվել, որ Սովետական Միության մնացուկ է: Մի քիչ կոպիտ համեմատություն պիտի անեմ. մտավորականները համարյա նույնն են, ինչպես օրինակ օրենքով գողերը: Հատկապես արվեստում նրանք հանդես են գալիս այսպես կոչված վերահսկողի կարգավիճակում: Բայց արվեստագետները կարող է հակասոցիալական լինեն, տարօրինակություններով օժտված լինեն, և իրենց գաղափարներով իսկապես կարող են պետության համար վտանգ ներկայացնել:

Ինձ համար արվեստագետը պայքարի համար օգտակար գիտելիք ստեղծող մարդն է: Մեր արվեստագետների պարագայում խիստ հակասական է, քանի որ այսպես ասած մտավորականները ցանկություն ունեն ծառայելու իշխանություններին, իսկ քաղաքացիական դիրքորոշում կարող եմ ասել, որ ընդհանրապես չունեն: Նրանց հասարակական ֆունկցիան կայանում է նրանում, որ ստեղծեն մի արվեստագետի կերպար, որը հաճոյախոսում է իշխանություններին: Այդ տեսակ մարդիկ հասարակ ժողովրդի նկատմամբ ունեն լիակատար արհամարհանք:

- Ասում եք արհամարհում են հասարակ ժողովրդին, բայց վերջին ընտրություններին նրանք ասում էին, որ եկել են ծառայելու ժողովրդին:

- Իրենք բացասական վերաբերմունք ունեն այդ ժողովրդի հանդեպ: Իրենց պատկերացրած ժողովուրդն անգրագետ է:

- Որպես ավելի երիտասարդ սերնդի նկարիչ, կողմնակից հեղափոխության, և այսօր այն Ձեզ ի՞նչ կտա, ասենք եթե ՀԱԿ-ը գա իշխանության:

- Շատ լավ կլիներ, եթե ՀԱԿ-ը կարողանար պահել հասարակական ակտիվությունը: Մեզանում նախ պետք է փոխվեն իշխանության մասին ռեպրեսիվ պատկերացումները: Ես հույս ունեմ` եթե ՀԱԿ-ը գա իշխանության, կփոխի պետության մասին անցյալից ժառանգած մեր այդ պատկերացումները: Սակայն այնքան, ինչքան ՀԱԿ-ը արդեն հասցրել է անել` ցույց տալով այլընտրանք, ստեղծելով ամուր և ուժեղ ընդդիմություն, դա էլ բավական մեծ գործ է: Համենայն դեպս ինձ մոտ չկա այն զգացողությունը, որ ՀԱԿ-ը թուլացել է: Միգուցե թուլացել է այն մարդկանց համար, ովքեր ինչ-որ ակնկալիքներ ունեին, որ եթե ՀԱԿ-ը գար իշխանության, իրենք ինչ-որ հնարավորություններ կունենային, կօգտվեին ինչ-որ լծակներից: Այս պարագայում շատ ուրախ եմ, որ այդ մարդկանց մոտ հիասթափություն է եղել: ՀԱԿ-ի դաշտը պետք է մաքրել և այնտեղ պետք է մնան իսկապես այն մարդիկ, ովքեր ուղղակի անշահախնդիր են, ազատություն սիրող մարդիկ են, ովքեր չեն կարողանում այս տիպի երկրում ապրել:

- Իսկ ի՞նչ երկիր է սա:

- Մինչև շարժումը սկսվելը ես կասեի, որ սա ավտորիտար, կոմպլեքսավորված, վախկոտ և թույլ մարդկանց երկիր էր: Բայց երբ ես տեսա այն բազմությունը, որը հավաքվում էր հանրահավաքներին (մինչ այդ ես կարծում էի՝ ինձ նման մտածողները 100-200 հոգի հազիվ թե լինեն), ոգեւորվեցի, չէի պատկերացնում, որ այդքան մեծ քանակությամբ նոնկոնֆորմիստներ կան Հայաստանում: Իսկ մինչ այդ ինչ էր կատարվում. հայերին անընդհատ համոզում էին, որ դուք արևելքցի եք, ազատությունը ձեզ համար չէ, համակերպվեք: Իսկ շարժումը բացահայտեց, որ ոչ, Հայաստանի յուրաքանչյուր քաղաքացի ունի ձայնի իրավունք: Տարիներով ձևավորված հարմարվողականությունը վերացավ, սկսեցին մտածել և գործել ժողովրդավարության համար:

-Ժողովուրդը արվեստի գործիչների խոսքի կարիքն ունի՞, և որպես երիտասարդ` Դուք սպասո՞ւմ եք նրանց խոսքին:

- Ուղիղ իմաստով խոսքի կարիք չեմ կարող ասել, բայց արվեստն ունի ազդեցություն: Շատ կուզենայի մեզ մոտ ձևավորվեր իսկական փոփ-մշակույթ, նկատի ունեմ, ինչպես 1968-ի երիտասարդական շարժումները, քանի որ մեր հասարակությունն այսօր ունի դրա կարիքը: Լինելով ժամանակակից նկարիչ` ես առանձնապես հույսեր չունեմ, որ իմ արվեստը կարող է մեծ լսարան ունենալ, որ այն կարող է մասսայական լինել: Պարզապես հասարակությունը կարիք ունի, որ լինեն ինձ նման ժամանակակից արվեստագետներ, քանի որ ժամանակակից արվեստ ունենալը դա այն նշանն է, որ այդ երկրում կա ժողովրդավարություն:

Հիմա կան ակտիվ մտավորականներ` Արման Գիգորյան, Արա Նեդոլյան, Հրանտ Տեր-Աբրահամյան, Մարինե Պետրոսյան, և ես ուրախ եմ, որ նրանք կարողանում են, իրենց բառերով ասած, ապագան բերել ներկա: Մյուս ճամբարում կանգնած մտավորականները խոսում են պահպանողական դիրքերից, նրանք ավելի պասիվ մտավորականներ են, պասիվ են, դրա համար էլ իշխանության կողմն են: Նրանց էլ շատ չեմ ուզում քննադատել, որովհետև երբ սովորում էի ինստիտուտում, իմ դասախոսներն, օրինակ, ապրում էին Սովետական Միությունով, միգուցե որովհետև Սովետական Միությունը նրանց համար աշխարհի լավագույն երկիրն էր, իրենք էլ այդ լավագույն երկրի լավագույն արվեստագետներն էին: Եվ քանի որ Սովետական Միությունն իրենց կյանքի մեծագույն մասն է կազմում, նրանք ի վիճակի չեն խաչ քաշել դրա վրա: Եվ այսօրվա իշխանությունները նրանց համար հենց այդ շանսն են, որտեղ ազատության մասին խոսք լինել չի կարող:

- Մարտի մեկին հրապարակում էիք, ասում եք` հանուն ազատության էիք գնացել, բայց Ձեր արվեստագետ-ընկերներն ասում են, որ գնացել էիք պիցցա, պերաշկի ուտելու:

- Իրենք այնքան խեղճ մարդիկ են:

- Գուցե իսկապե՞ս շատ են հավանում և գնահատում գործող իշխանությանը, նրանց վարած քաղաքականությունը:

- (Ծիծաղում է):

- Հասարակություն և արվեստագետ կապի մասին ինչ կասեք, արդյո՞ք այն կա: Եւ քանի որ արվեստագետները բևեռացված են, այսինքն` իշխանական և ընդդիմադիր, ըստ Ձեզ, հասարակությունը որ ճամբարում կանգնածի խոսքի կարիքն ունի:

- Կարծում եմ` հասարակությունն այն տեսակ մտավորականի կարիք ունի, որն առաջ կբերի գաղափարներ, որտեղ անընդհատ կհիշեցնի մարդուն, որ իրեն խոստացված էր ավելի լավ կյանք, դրախտ էր խոստացված: Այսինքն` պետք է այդ երազանքը վառ պահել, որ մարդիկ չհանգստանան, չհամակերպվեն իրականության հետ և ասենք հինգ հազար դրամով իրենց ձայնը չվաճառեն, հավատան, որ հնարավոր է ավելի լավ հասարակություն, պարզապես չվախենան երազելուց, թող մոռանան իրենց ինչ սովորեցրել են և երազել սովորեն:

Վերջին ընտրություններին ես կուզեի այլ պատկեր ունենայինք, չլիներ սովորական սպասվածի պես: Օրինակ, ես կուզեի, որ քաղաքապետը կին լիներ:

- Ի նկատի ունեք Հեղինե Բիշարյանի՞ն:

- Եկեք անգամ նրա անունը չհիշատակենք: Կուզենայի կին լիներ, օրինակ ռոք երգչուհի լիներ: Գերմանիայում, հիշում եմ` ֆեմինսիտները կոչ էին անում, որ Անգելա Մերկելիին հանկարծ ձայն չտան, չխաբվեն, որ կին է: Մեզ մոտ թեև ասում են` Գագիկ Բեգլարյանը դմբուզ ունեցող տղա է, բայցևայնպես քարոզարշավի ընթացքում փորձում էին իր այդ դմբուզը ցույց չտալ, նա էլ մի կերպ փորձում էր կուլտուրական խոսել: Եթե Գագիկ Բեգլարյանը խոսեր այնպես, ինչպես առօրյայում է խոսում իր ընկերների հետ, ավելի համակրելի կլիներ: Այդ տեսակ մարդիկ իրենք իրենց հետ ունեն ներքին տրագեդիա, ներքին հակասություն: Միգուցե դա է պատճառը, որ այդ մտավորականների կարիքն ունեն, իրենց գովում են, իրենք իրենց աչքին բարձրանում են: Դրա համար էլ ընդգրկեցին Հանրապետականի շարքերում այսպես կոչված մտավորականների: Բայց ես չեմ հասկանում, թե ինչու են նրանք ամաչում այն փաստից, որ իրենք ինտելեկտուալ չեն:

- Այն պարզ պատճառով, որ քաղաքականությամբ զբաղվողն առնվազն որոշակի ինտելեկտ պիտի ունենա, որոշակի հատկանիշների կրող պիտի լինի:

- Ձեւ անել պետք չէ, ավելի կարևոր է ազնվությունը: Ու քանի որ հիմա խաղաքարտերը բաց են, իրենք ստել դժվարանում են: Իսկ իրենց փոխարեն հիմա այդ մտավորականները բարձրաձայն ասում են, որ իրենք ժողովրդավարությանը դեմ են, ինչը չէր ասի նույնիսկ Սերժ Սարգսյանն անձամբ:

ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=28139

[voter]

Հարցազրույց արվեստագետ Գրիգոր Խաչատրյանի հետ

ԵՐԲ ԱՐՋԸ ՕՁԻՆ ԲՌՆՈՒՄ Է

- Մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն, ըստ Ձեզ, այսօր ինչպիսի՞ն է, և ի՞նչ է Ձեզ համար մտավորականությունը:

- Ժամանակին ինձ մեկը հարցրեց` ինչի, դու մտավորական չե՞ս, ասացի` ոչ, մտավորականը նա է, ով իշխանության կողքն է կանգնած, մեր հերթապահ մտավորականները, որ եկել են սովետից:

Շատ լավ է, երբ դուք երիտասարդների եք բերում այս դաշտ: Պետք է կոտրել այդ կարծրատիպը:

Մտավորականության կոնկրետ սահմանում չեմ կարող տալ, բայց կարող եմ ասել, որ նա պետք է լինի բացակա, հակառակորդ մարդու դատապաշտպան, կիսապաշտպան, հարձակվող: Նա պետք է ցույց տա, վերլուծի, ախտորոշի հիվանդությունները, որով տառապում է հասարակությունը, և նրանք քիչ չեն:
Լևոն Տեր-Պետրոսյանն այդ ախտորոշողներից մեկն է:

Իսկ քաղաքացիական դիրքորոշման մասին ասեմ, որ արդեն “ընդդիմադիր” բառն իր մեջ կրում է դիրքորոշում: Ընդդիմադիր լրագրողական դաշտն իր դիպուկահար հոդվածագիրներով լույս է վառում, որից սարսափահար խավարասերները փախչում են, գնում դավեր նյութելու, ձեզնից ազատվելու համար, որոնց պատճառով վտանգված է լրագրողի անվտանգությունը: Մինչև երեկ ազատազրկված էր Արման Բաբաջանյանը, կալանավորված է Նիկոլ Փաշինյանը, մշտապես հալածված է Գագիկ Շամշյանը… Մեդուզա Գորգոնան ոչնչացավ, երբ իր դեմքը ցույց տվեցին: Աբսուրդի թատրոնի բոլոր պիեսներն այս ընթացքում ցուցադրվեցին, Կաֆկայի ամբողջ ստեղծագործությանը մենք նատուրալիստորեն ծանոթացանք, վերընթերցեցինք ծուռ հայելիների թագավորությունը:

- Վերջին ընտրությունների ժամանակ արվեստի գործիչներ ընդգրկվեցին քաղաքականության մեջ. ասում են` թեև իրենց հայացքներով ընդդիմադիր են, բայց հիմա էլ եկել են ներսից հարցեր բարձրաձայնելու: Սա տարբերակ չէ՞:

- Մինչև մարտի մեկը գուցե կիսատոներ կային իրենց համար, այսինքն` չէին ուզում որևէ մեկին նեղացնել և իրենց համար անհարմարություններ ստեղծել, բայց այսօր հարցը չափից դուրս հստակ է՝ կամ-կամ: Եթե չգիտես, բացիր թերթը կամ նայիր բազմաթիվ տեսագրությունները, ուր բազմաթիվ փաստերից քեզ համար պարզ կդառնա, թե ով է հանցագործը, մարդասպանը, գողը, կաշառակերը… ամեն ինչ հայտնի է, բայց օրենքի գերակայության բացակայությունը դեռ ազատազրկումից պահում է նրանց, իսկ դու կանգնում ես նրանց կողքը:

Նրանց կողքին կդնեի նաև կաթողիկոսին, որը պետք է լավ իմանա առաջին սաղմոսը՝ մեղավորների հետ սեղան մի նստիր, ճանապարհ մի գնա, այն տպավորությունն ունեմ, որ ինքը նախանձում է մեր օլիգարխներին, որ կուզենար վեղարը հանել և ապրել նրանց պես: Իսկ այդ “արվեստագետները” և իրենց են խաբում, և ուրիշներին: Դպրոցական դասագրքում մի առակ կա. երբ արջը օձին բռնում է և ուղղելով ասում, որ չի սիրում ծուռ-մուռ գնացողներին: Այսօր շատ են այն մտավորականները, որոնք հստակ խուսափում են իրենց դիրքորոշումն արտահայտել: Իսկ այն, ինչ իրենք անում են կամ ասում են, ընդամենը ծվծվոց է:

- Լավ, ասենք վաղը ընդդիմությունը եկավ իշխանություն, Ձեր ասած մտավորականները ինքնըստինքյան կդառնան ընդդիմություն: Ձեր և Ձեր ընկերների դիրքորոշումն ինչպե՞ս է լինելու:

- Այդ տեսակն իրեն այն ձևով է պահելու, ինչպես առաջ էր պահել, բայց նրանք, ովքեր այսօր ընդդիմադիր դաշտում են, էլի իրենց կարծիքը ցանկացած երևույթի նկատմամբ պիտի հայտնեն: Տեր-Պետրոսյանի իշխանության տարիներին ես աշխատում էի “Ար” հեռուստաընկերությունում և վարում էի “Քաղաք” ծրագիրը, որտեղ մի կադր կար` մի կին, ձեռքին հաց, իր սոցիալական կարգավիճակից ելնելով, ոչ վայելուչ խոսքեր էր ասում առաջին նախագահի հասցեին: Եվ դա ամեն շաբաթ գնում էր եթեր, բայց ես երբևէ չեմ լսել քննադատություն իմ այն ընկերներից, ովքեր իշխանության մեջ էին: Այսինքն` խոսքի ազատությունը հստակ պահպանված էր: Ես կարող եմ միայն ասել՝ խոսքի ազատություն եմ ուզում, և վերջ: Հենց միայն այդքանով ես կարող եմ կանգնել նրա կողքին, որովհետև ինքն այդ հեռուստատեսությունը ոչ փակեց, ոչ էլ քննադատեց:

- Մյուս ճամբարի մշակույթի, արվեստի գործիչներն էլ շատ լավ հիշում են Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ժամանակաշրջանը և բոլորովին չեն ուզում անցյալի վերադարձ:

- Նախ դա անցյալի վերադարձ չէ , անցյալի վերադարձը այս 37 թվերին համապատասխան այսօրվա իրականությունն է, և հետո, երբ ճանճը նստում է քթիդ, չես քշո՞ւմ, մտածելով` որ կարող է ավելի մեծ ճանճ նստի, քո ֆունկցիան քշելն է: Ես քշում եմ այդ ճանճին ու վերջ, այսօր ամենակարևորը քշելու մեխանիզմն աշխատացնելն է:

- Կոնգրեսը որդեգրել է սահմանադրական ճանապարհով գնալու տարբերակը: Արդյոք սա չի երկարաձգում գործընթացը: Արդյոք հավատում եք արտահերթ նախագահական ընտրություններին:

- Խնդիրը հավատը չէ, կարևորը քայլերն են, ճանապարհն ավելի կարևոր է, քան նպատակը: Հանգուցալուծումը կարող է լինել բոլորովին անակնկալ: Դրա համար ես ստեղծել եմ Պատահականությունների պլանավորման ազգային կենտրոն և պլանավորել այս եղանակային փոփոխությունները անտառագոյացության համար, որ այնտեղից դուրս գան Ռոբին Հուդեր, վերականգնելու համար սահմանադրական կարգը:

Անհամբերություն բոլորիս մոտ կա, սպասում ենք այդ օրվան և ցանկանում ենք դա շատ շուտ տեղի ունենա, բայց դանդաղ գնանք, որ տեղ հասնենք: Կորուստներ չէի ցանկանա ունենանք, որովհետև շատ բան ենք կորցրել այս իշխանությունների շնորհիվ: Ես իշխանություն չեմ ուզում ասել, սա պետք է լիներ ծառայություն, մինչդեռ իրենք են որոշում` ով որ փողոցով քայլի, ով որտեղ կանգնի: Կոստյում հագած առնետները, մկները փախչելու և իրենց ծակը մտնելու փոխարեն ազատորեն շրջում են քաղաքում, ղեկավարում պետությունը… սա ժանտախտ է:

- Անընդհատ քննադատում եք “իշխաններին”, լավ, դրական քայլ այս իշխանությունն ընդհանրապես չի՞ արել:

- Նրանք հաշվետու են մեր առջև իրենց պարտավորությունների կատարման մեջ և եթե թերանային, դեռ ոչինչ, բայց նրանք ժողովրդին ծառայելու փոխարեն վախեցնում են, ուզում են ստրկացնել, լավագույններին գցում են բանտեր և սպանում: Ինչպես կարելի է այսքանից հետո լավ բան ասել:

- Մեր ավագանիները մեկ առ մեկ թվարկում են քաղաքապետի բոլոր արժանիքները, մտավորական է, դմբուզ ունի, ասում է, անում է, նրա հոգում թատրոն կա: Քաղաքապետը շա՞տ է տարբերվում Ձեր պատկերացրած քաղաքապետի չափանիշներից:

- Ասողներն արդարացնում են իրենց հանցավոր ընտրությունը: Ես ոչ միայն քաղաքապետին, այլ նաև նախագահին, մյուսներին տեսնում եմ փողոցում քայլող, մարդկանց հետ ազատ շփվելուց: Խորհրդարանում իրենց համար եկեղեցի են կառուցում, որպեսզի մարդկանց հետ չշփվեն, որովհետև իրենք գիտեն մարդկանց վերաբերմունքն իրենց նկատմամբ: Դեռ 95-ին նկարիչ ընկերներիցս մեկը խորհրդարանում կազմակերպում էր ցուցահանդես, որը ես մերժեցի` ասելով, որ իրենք պիտի գան ցուցասրահ: Վերջերս էլ այդպիսի մի առաջարկ նորից արեցին, և ես էլի մերժեցի, չմասնակցեցի: Ինչո՞ւ է իրավաբանական ֆակուլտետ ընդունվել ցանկացողների թիվն այդքան մեծ. դա այն մասնագիտությունն է, որը պետք է պաշտպաներ մարդու իրավունքները, ազատությունները, շահերը, բայց հարցրեք արդյոք ինքը չի՞ գնում հեշտությամբ փող վաստակելու համար: Այսինքն` երբ այդ պաշտոնի համար նման ձգտում չլինի, այդ ժամանակ կնշանակի, որ ինչ-որ մի բան մեր երկրում փոխվել է:

- Ասում եք իրենք պետք է գան արվեստին մոտ, ոչ թե մենք պետք է գնանք նրանց մոտ, մեր քաղաքական գործիչները որքանո՞վ են մոտ կանգնած արվեստին:

- Միայն Լևոն Տեր-Պետրոսյանին կարող եմ նշել: Ընտրություններից առաջ մենք մի ցուցահանդես էինք կազմակերպել, որտեղ 96 թվականի Տեր-Պետրոսյանից մի ելույթ էինք ցուցադրել, որտեղ ինքն ասում էր, որ մտավորականը, արվեստագետը պետք է քննադատի, հակադրվի իշխանությանը, ասելով ինչ ուզում է, բայց մի պայմանով, որ ինքը պետք է լինի վերջին հուսահատվողը: Ինչ վերաբերվում է նրանց, ապա ինձ համար նրանք առնետներ և խավարասերներ են, որոնց համապատասխան արվեստի սպասարկում կա, բայց արվեստը չի կարող սպասավոր լինել:

ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=28314

[voter]

Интервью с художником Кареном Оганяном 11545

ПРЕСТУПНЫЕ ИНТЕЛЛИГЕНТЫ

- Что для вас интеллигенция? Какова гражданская позиция нынешней интеллигенции?



- Слово интеллигент происходит от intellectual и означает «мыслить и выражать свои мысли». Но в Армении нет почти людей, умеющих мыслить и выражать свои мысли. Немало думающих людей, но из-за атмосферы старха немногие могут выразить свое мнение и мысли. С другой стороны, есть группа «интеллигентов», которые «смело» выражают свои мысли у ног власти. Думаю, интеллигентами можно назвать лишь тех, кто находится рядом с оппозицией.

Интеллектуальный человек всегда выступает против каких-то идей и за свободу и справедливость. К примеру, Оган Дурян, Ерванд Манарян, несмотря на возраст, они находятся рядом с оппозицией. Другая часть так называемой интеллигенции, которая с успехом «доит» общество – это лишь группа преступников. Преступные интеллигенты, исходя из собственных интересов, не замечая атмосферы в стране, находятся рядом с властью. Но параллельно с этим появился другой образ борьбы интеллигентов, вернее, молодых деятелей искусства, которые, в отличие от нынешней интеллигенции, не боятся выражать свои мысли. Потому что видят пример нынешней «интеллигенции» и подавленного ими общества.


Интеллигенты, находящиеся рядом с властью, делают все, чтобы мы не могли жить независимо и свободно. И хотя прекрасно понимают, что живем мы в подавленной стране, они ни перед чем не остановятся ради славы.


- Слава в обществе, которое их не принимает?


- Я ставлю разницу между обществом и оппозицией. Общество можно подразделить на три части – оппозиция, власть и молчуны. Провластные интеллигенты продолжают толковать о «кочаряновском» здоровом образе жизни – смешно. Они хотят этим охмурить общество, которое, кстати, легко поддается обману. Когда интеллигенция маргинализируется от общества, она впадает в печальное состояние, потому общество, которое питается телевизором, больше в них не нуждается. И власть взяла на себя обязательство проталкивать интеллигентов, воспитанных на телевизоре.



- Вы дифференцировали общество после 1 марта?


- 1 марта стало ясно, кто есть кто.


- Вы принадлежите к числу немногих, кто в своем искусстве отразил 1 марта.

- Мне кажется, человек искусства всегда должен быть против власти. Если Левон Тер-Петросян придет к власти, я все равно буду в оппозиции. Оппозиция для меня – это противник насилия. Что касается 1 марта, то я не мог не отразить в своем искусстве чувства, которые пережил, когда рядом умирали люди.



- В какой стране вы живете?


- В отличие от кочаряновских времен, сегодня оппозиции удается сдерживать власть от полной диктатруры. Хотя мы не слишком далеки от диктатуры, но благодаря борющимся людям она пока не вылилась в тоталитаризм.

Если честно, я борюсь не ради общества, а ради свободы, потому что общество не желает свободы. В Армении больше озабочены не отсутствием свободы, а социальными проблемами, и пока не будет найдено их решение, вряд ли общество задумается о свободе.



- Избранные в Совет старейшин Еревана интеллигенты утверждают, что оппозиционны по сути, но намерены бороться изнутри.


- Я не признаю такую оппозицию. Каждый из них пришел за своим интересом, потому что если они хотели бы поднимать проблемы, они могли бы сделать это на площади. Я сам не разделяю всех идей Армянского национальногго конгресса, но я на площади, и здесь борюсь во имя свободы. Честно говоря, я не верю ни одному слову старейшин. Не могу назвать всех провластных врагами, потому что можно многих понять.


- Вам удается доводить до людей свои идеи?


- Чтобы понять мое искусство, нужно осознавать свое подавленное состояние и понимать, что нуждаешься в свободе. Мое искусство не для этого общества, потому что оно не желает свободы. Я не обвиняю людей – они боятся.

Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10256

ՀԱՆՑԱԳՈՐԾ ՄՏԱՎՈՐԱԿԱՆՆԵՐ
Հարցազրույց նկարիչ Կարեն Օհանյանի հետ

- Կարեն, ի՞նչ է Ձեզ համար մտավորականությունը: Ըստ Ձեզ` ինչպիսի՞ն է այսօրվա մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումը:

- Մտավորականություն բառը intellectual բառի հայերեն թարգմանությունն է, այսինքն` մտածել, մտածածն արտահայտել: Սակայն մտածածն արտահայտող մտավորականներ Հայաստանում այսօր գրեթե չկան: Հայաստանում կան ինտելեկտուալ մարդիկ, բայց քանի որ այստեղ կա շատ մեծ վախի մթնոլորտ, այդ պատճառով էլ Հայաստանում ինտելեկտուալ մարդը չի կարողանում լիարժեք իր կարծիքը, իր ինտելեկտն արտահայտել: Մյուս կողմից, կա մտավորականների մի խումբ, որն իշխանության ոտքի տակ է և կարողանում է “համարձակ” իր դիրքորոշումն արտահայտել: Իմ կարծիքով, այսօր միակ համարձակ մտավորականներն ընդդիմության կողքին կանգնած մտավորականներն են:

Առհասարակ, ինձ համար ինտելեկտուալ մարդը նա է, ով դեմ է ինչ-որ գաղափարների, դեմ է հանուն ազատության և արդարության: Օրինակ, Օհան Դուրյանը, Երվանդ Մանարյանը և ուրիշներ, չնայած իրենց տարիքին` կանգնած են ընդդիմության կողքին: Այսպես կոչված մտավորականության մյուս թևը, որը լիարժեք “կրթում է” հասարակությանը, հանցագործ մտավորականների խումբն է: Ես չեմ խուսափում այս արտահայտությունից: Հանցագործ մտավորականներն, իրենց շահերից ելնելով, չնկատելով երկրում տիրող հանցագործ միջավայրը, կանգնած են իշխանությունների կողքին: Մյուս կողմից, պայքարելու ուրիշ ձև է ստեղծված, որը ոչ թե կարելի է անվանել մտավորականների պայքար, այլ երիտասարդ արվեստագետների պայքար, որոնք ընդդիմադիր են և ի տարբերություն այսօրվա այսպես կոչված մտավորականությանը` չեն վախենում համարձակ արտահայտվելուց: Իսկ համարձակ երիտասարդները կարողանում են արտահայտվել, որովհետև այսօր տեսնում են իրենց “կրթող” մտավորականությանը, նրանց “ինտելեկտը”, և դրա արդյունքում՝ ճնշված հասարակությանը:
Իշխանության կողքին կանգնած մտավորականներն ամեն ինչ անում են, որ զերծ մնանք անկախ և ազատ ապրելու դիրքորոշումից: Ու թեև շատ լավ հասկանում են, որ ապրում ենք ճնշող երկրում, բայց փառքի հասնելու ճանապարհին նրանք ոչ մի բանի առաջ կանգ չեն առնում:

- Փառքի հասնեն մի հասարակությունում, որն իրենց չի՞ ընդունում:

- Ինձ համար հասարակությունը տարանջատվում է ընդդիմությունից: Հասարակությունն այսօր կարելի է բաժանել երեք մասի. առաջին մասը ընդդիմությունն է, երկրորդ մասը` իշխանությունը, իսկ երրորդ մասն այն հասարակությունն է, որը լռում է: Իշխանության կողքին կանգնած մտավորականներն ի՞նչ են խոսում. նրանք խոսում են երիտասարդների համար քոչարյանական ժամանակից եկած առողջ ապրելակերպի մասին. դա ծիծաղելի է: Այդ ձևով նույն մտավորականությունը ուզում է հասարակությանը խաբել, իսկ մեզ համար գաղտնիք չէ, որ մեր հասարակությունը շատ հեշտ է խաբվում: Երբ մտավորականությունն առանձնացվում է հասարակությունից, ինքն ընկնում է տխուր վիճակի մեջ, և հասարակությունն էլ որովհետև չունի այդ ինտելեկտը, կրթվում է հեռուստատեսությամբ ցուցադրվածով: Այսինքն` հասարակությունը կրթվում է հեռուստացույցով, իսկ այդ ճանապարհով կրթված մարդիկ հիմնականում այսօրվա իշխանության մեծացրած մտավորականներն են: Իշխանությունն իր վրա է վերցրել նրանց առաջ տանելու պարտականությունը:

- Այս բաժանումն արեցիք մարտի մեկի՞ց հետո:

- Իհարկե: Մարտի մեկից հետո պարզ դարձավ` ով, ով է:

- Կարելի է ենթադրել, որ հեռուստատեսությամբ ազատ խոսքի, տարակարծության բացակայություն է հանգեցնում հասարակության մեջ Ձեր նշած երեք բաժանումներին:

- Ոչ միայն հեռուստատեսությունում, այլ ամբողջ Հայաստանում մեծագույն խնդիր է ազատ խոսքը:

- Մարտի մեկից հետո այն քչերից էիք, որ Ձեր արվեստով, Ձեր կտավներով անդրադարձաք այդ թեմային:

- Իմ կարծիքով, արվեստագետը միշտ պետք է դեմ լինի իշխանությանը: Եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը գա իշխանության, ես էլի ընդդիմադիր եմ լինելու: Հետևաբար, ստեղծվում է հզոր պետություն, հզոր երկիր, հզոր արվեստագետների ընդդիմություն: Ընդդիմությունն ինձ համար բռնությանը դեմ լինելն է: Եթե լինի բռնություն Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ժամանակ, ես էլի լինելու եմ ընդդիմադիր, այսինքն` ինձ համար արվեստագետը պետք է լինի ընդդիմադիր հայացքներով մեկը: Ինչ վերաբերում է մարտի մեկին, երբ իմ կողքը մարդ է մահացել, ես տեսել եմ դա… իմ արվեստով չանդրադառնալ դրան չէի կարող: Եվ մինչև հիմա էլ իմ արվեստով պայքարում եմ դրա դեմ:

- Այս պահին ինչպիսի՞ երկրում եք ապրում:

- Այս պահին, համեմատելով Քոչարյանի ժամանակահատվածի հետ, համենայն դեպս ըմդդիմությունը կարողանում է այնպես անել, որ իշխանությունը չկարողանա լիարժեք ինքնաարտահայտվել, այսինքն` լիարժեք բռնատիրության վերածել երկիրը: Թեև բռնատիրությունից շատ հեռու չենք, բայց ընդդիմությունը հսկողի դերում է, որ չկարողանան լիարժեք բռնապետության վերածել. գոնե մի քանի բռնությունից կարողանում ենք զերծ մնալ: Դա այն մարդկանց շնորհիվ է, որոնք ակտիվ պայքարում են: Այսինքն` ես եթե դադարեմ ակտիվ պայքարել, նշանակում է ես դադարում եմ պայքարել նաև արվեստում: Ինձ համար պայքարը ոչ թե հաղթանակի հասնելն է, այլ կարողանալ այդ պայքարով ինչ-որ չափով գոնե բռնապետությունը սանձել:

Գիտեք, եթե անկեղծ ու ազնիվ ասեմ` ես հասարակության համար չեմ պայքարում, ես պայքարում եմ ազատության համար, բայց հասարակությունն ազատություն չի ուզում: Հայաստանում, շփվելով մարդկանց հետ, հասկանում ես, որ այստեղ առաջնահերթ խնդիրը ոչ թե ազատության խնդիրն է, այլ սոցիալականի, և մինչև չլուծվեն սոցիալականի հետ կապված խնդիրները, հազիվ թե հասարակությունը շտապի մտածելու ազատության մասին:

- Մինչև մարտի մեկը իշխանության ո՞ր քայլերն էին, որ Ձեզ դուր չեկան, այսպես ասած ըմբոստացրին, և Դուք որոշեցիք միանալ շարժմանը, գնալ հրապարակ:

- Ես տասը տարուց ավել է, ինչ պայքարում եմ: Յուրաքանչյուրն ուղղակի պետք է կույր լինի, որ չկարողանա տեսնել երկրում տիրող կեղտոտությունները…

- Երեւանի ավագանի-արվեստագետներից շատերն ասում են, որ եկել են պայքարելու հենց այդ կեղտոտությունների դեմ, որ իրենք իրենց գաղափարներով ընդդիմադիր են:

- Երկու խոսքով ասեմ` ինձ համար այդպիսի ընդդիմություն գոյություն չունի: Նրանցից յուրաքանչյուրը եկել է իր շահերի համար, քանի որ եթե կարողանային այնպիսի հարցեր կբարձրացնեին, որոնք այսօր հուզում են հասարակությանն ու ընդդիմությանը, և կբարձրացնեին հրապարակում: Այսինքն` եթե ես հրապարակում չլինեմ, ուրեմն կլինեմ իրենց նման: Գուցե ես ՀԱԿ-ի ոչ բոլոր գաղափարներն եմ կիսում կամ ընդունում, բայց ես հարապարակում եմ, որովհետև այստեղ ես պայքարում եմ հանուն ազատության: Անկեղծ ասած, ուղղակի համոզված եմ, որ այդ ավագանիները չեն կարող որևէ բան անել, նրանց ոչ մի խոսքին էլ չեմ հավատում: Չեմ կարող ասել` ովքեր իշխանության մեջ են՝ իմ թշնամիներն են, որովհետև համենայն դեպս մարդիկ կան, որ ստիպված են գնում այդ քայլին, ինչը թեև ողջունելի չէ, բայց մի փոքր հասկանալի է:

- Ձեր արվեստով կարողանո՞ւմ եք հասարակությանը Ձեր ասելիքը տեղ հասցնել:

- Իմ արվեստը հասկանալու համար պետք է լինես ճնշված, բայց հասկանաս, որ դու ճնշված ես, որ հետևաբար քեզ ազատություն է հարկավոր: Իմ արվեստն այս հասարակության համար չէ, որովհետև մեր հասարակությունը չի ուզում ազատություն, բայց ես չեմ մեղադրում հասարակությանը, քանի որ նրա մոտ գերիշխում է վախը:

ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=28266

[voter]

Интервью с актером Варданом Петросяном 11546

ПОБЕЖДАЕТ ТОТ, КТО ИДЕТ ДО КОНЦА

- Что есть, по-вашему, интеллигенция?


- Не помню, кто сказал, что интеллигент в любой ситуации ставит духовное выше материального, всеобщие интересы – выше личных. Но только ли это? Утверждать, что интеллигент – это человек, зарабатывающий интеллектуальным трудом, было бы недостаточно. Мне кажется, что интеллигенция – эта та категория общества, которая должна заменить собой утерянную аристокартию, избранных общества. К сожалению, у нас этого не произошло по ряду причин. Начиная с 8 века, когда нашу аристократию вырезали арабы, и так, в течение долгих веков, она уничтожалась разными племенами захватчиков. Они понимали, что для завоевания народа необходимо в первую очередь овладеть его мыслью, духом. А в начале 20 века армянская интеллигенция была буквально уничтожена в Восточной и Западной Армении. В большевистский, сталинский период история повторилась, а в годы застоя интеллигенция стала номенклатурной. Это уже не так интеллигенция, о которой мы говорим. Тем не менее, в годы Карабахского движения эта самая номенклатурная интеллигенция обнаружила в себе патриотическую энергию и встала во главе Движения. Но потом произошел очередной «белый геноцид» - миграция интеллигенции. Интеллигенция не смогла найти свое место в стране, которая начала жить по законам джунглей. Это вульгарный капитализм. И остались в стране, да проститься мне, бесхозные, беззубые интеллигенты. Люди, которые не в состоянии были стоять у общественного руля. Интеллигенты стали руководствоваться принципом «живи там, где кормят», и я не могу сказать, что это им не удалось. Но есть светлые интеллигенты, которые героически несут свой крест и делают свое дело. К сожалению, их не так много. Думаю, жизнеспособность нации зависит от жизнеспособности интеллигенции, от того, способна ли она поднимать проблемы и вести за собой народ.


- Какова гражданская позиция интеллигенции сейчас?


- Думаю, активной гражданской позицией должан обладать не только интеллигенция, но и любой гражданин страны, потому что человек должен быть прежде всего гражданином (а не горожанином), он не вправе быть безразличным к происходящим в стране процессам. Просто людям сломали хребет. В годы «без света» мы верили в карабахское движение, потом нам пришлось разочаровываться снова и снова, затем наступил вульгарный капитализм, и люди просто разочаровались и утеряли веру. В них окончательно убили гражданские чувства, чтобы легче было править. И задачей нынешней интеллигенции является как раз борьба с безразличием.

- Вам удается своим искусством пробить это безразличие?


- Я постоянно пытаюсь это сделать. К сожалению, в последнее время некоторые журналисты стали комментировать это более вульгарно. В 2006-ом, когда это безразличие, как мне показалось, достигло опасных масштабов, я поставил спектакль «Что делать», в финале которого звучит фраза «восстань, народ армянский, нельзя жить со сломанным хребтом». В отличие от него моя последняя постановка называется «Пожизненно заключенные», в которой я пытаюсь показать, что, живя в тюрьме, мы не можем добиться ничего хорошего, и мы уже стоим на рубеже, по ту сторону от которого нам угрожает опасность.

Наш Театральный институт забывает, что, наряду с профессиональным образованеим, он должен воспитывать граждан. Происходят события, к примеру, трагедия 1 марта, которыми должен питаться человек искусства. А режиссер, окнчивший Театральный институт, ставит почему-то «Ради чести». Потому что его не учили реагировать на явления. К сожалению, часть интеллигенции не желает реагировать на современные явления, а другая часть не умеет.


- Говорят, интеллигенция должна быть оппозиционной?


- Поскольку государственный аппарат по сути своей является карательным механизмом, вполне естественно, что интеллигенция должна выступать против него, но нельзя быть все время в оппозиции. Серьезный человек должен анализировать ситуацию, приветствовать позитивные шаги и критиковать негативные.


Гете, к примеру, всегда находился рядом с кайзером, потому что считал, что лучше несправедливость, чем утеря правопорядка. Но нужно приветствовать и тех, кто борется, и такие люди у нас есть. Напрасно к нашим интеллигентам пытаются прилепить ярлыки – продался этому, другому. Так мы ничего не добьемся.


- Вы думаете, интеллигенты, которые стали членами Совета старейшин Еревана, сумеют поднимать проблемы и решать их?


- Не знаю. Мне не очень хочется об этом говорить. Хотя, возможно, им кажется, что там они могут быть чем-то полезными. Может, им удастся направлять средства мэрии не на строительство бензоколонок, а на вывоз мусора? Я знаком со многими, это честные люди. Думаю, им будет непросто, потому что с нынешней властью сложно работать, у них другие приоритеты.



- По вашим спектаклям сложно определить, на чьей вы стороне.


- Пока у меня работают мозги, я не буду ни на стороне оппозиции, ни властей. Меня пытаются обвинять и те, и другие. Оппозиционные журналисты называют меня лизоблюдом. Властная сторона гораздо корректнее, хотя в президентский аппарат поступают письма с требованием закрыть мои спектакли. Мне сложно выдерживать удары с обеих сторон, но я знаю, что побеждает тот, кто верит в свои принрципы, кто идет до конца.

Для здорового общества очень важен правильнй баланс между властью и оппозицией. Я желаю удачи оппозиции, благодаря присутствию которой власть предпринимает какие-то шаги. Но я сторонник реформ.


- Есть ли у Вардана Петросяна рецепт?


- Нам в первую очередь нужно духовное очищение, и в этом нам поможет вера. Очень надеюсь, что в нашем народе возродится вера. В своих работах я пытаюсь проводить красной чертой стремление к вере, путь к Богу. Многие говорят, что революция, политические решения могут изменить мир. Но кто принимает эти решения? Разве не они довели страну до точки? Сколько можно обвинять других и не замечать собственных пороков? Думаю, пора найти в себе силы взглянуть на свои раны. Есть превратное мнение о верующих людях – считается, что они не в силах бороться. Но верующему человеку нужны светлые идеи. Эти идеи не сваливаются с неба, они должны созреть, и из этих идей родятся светлые люди.


- Как бы вы оценили нынешнюю ситуацию?


- Мир день ото дня деградирует, и наш народ тоже катится со всеми по наклонной. Но на пути деградации, как правило, рождаются светлые головы. В природе есть свой баланс – чем больше прессинг, тем больше шансов родиться Комитасу. Когда-нибудь люди поймут, что так дальше невозможно. Они либо повернуться лицом к Богу и будут жить с ним в мире, либо человек сам себя уничтожит. Думаю, экономические, политические, культурные катастрофы случатся везде.

Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН
http://www.lragir.am/src/index.php?id=society&pid=10245

ՀԱՂԹՈՒՄ Է ՆԱ, ՈՎ ԳՆՈՒՄ Է ՄԻՆՉԵՒ ՎԵՐՋ
Հարցազրույց դերասան Վարդան Պետրոսյանի հետ

-Ձեր պատկերացմամբ ի°նչ է մտավորականությունը:

-Չեմ հիշում ով է ասել` մտավորականը նա է, որ յուրաքանչյուր իրավիճակում հոգևորը բարձր է դասում նյութականից, ընդհանուրի շահերը սեփականից: Բայց արդյո°ք միայն… Ասել, որ մտավորականը նա է, ով զբաղվում է միայն մտքի աշխատանքով, գումար է վաստակում դրանով, դեռ քիչ է: Իմ կարծիքով` մտավորականությունը հասարակության այն խավն է, որը պետք է կարողանա փոխարինել ժամանակին կորած արիստոկրատիային, հասարակության ընտրանուն: Ցավոք սրտի, դա մեզ մոտ տեղի չունեցավ ավելի շատ պատմական պատճառներով: Սկսած 8-րդ դարից` նախ արաբների կողմից մեր ազնվականությունն ուղղակի մորթվեց, իսկ հետո արդեն ժամանակ առ ժամանակ մորթվեց նվաճող ցեղերի կողմից: Նվաճողները շատ լավ հասկանում են մի բան` եթե ուզում ես ժողովրդին ծնկի բերել, պետք է առաջին հերթին ծնկի բերել նրա միտքը, նրա ոգին: 20-րդ դարի սկզբին էլ Արևմտյան և Արևելյան Հայաստանում ուղղակի վերացրին հայ մտավորականությանը: Բոլշևիկյան, Ստալինյան ժամանակահատվածում պատմությունը կրկնվեց, իսկ Սովետական լճացման տարիներին վերածվեց նոմենկլատուրային մտավորականության: Սա արդեն չէր կարող լինել այն մտավորականը, որի մասին մենք այսօր ուզում ենք խոսել: Այնուամենայնիվ, պետք է ասել, որ Ղարաբաղյան շարժման սկզբից ինչքան էլ ասենք նոմենկլարտուային մտավորականություն, դա այն մտավորականությունն էր, որն իր մեջ կրում էր ուժեղ հայրենասիրական էներգիա և որը ոտքի կանգնեց, առաջնորդեց Ղարաբաղյան շարժումը: Բայց հետո տեղի ունեցավ հերթական սպիտակ ջարդը, այսինքն` մտավորականության սարսափելի արտագաղթ երկրից: Մտավորականները չկարողացան գտնել իրենց այստեղ, քանի որ ջունգլիի օրենքներ սկսեցին առաջ գալ, որտեղ ուժեղը թույլին պետք է ուտի: Դրանք գռեհիկ կապիտալիզմի օրենքներն էին: Իսկ ո°վ մնաց մտավորականներից. թող ինձ ներեն, հիմնականում մնաց թշվառ, անտեր, ատամները թափված, կոշիկները ծակ զանգվածը: Սրանք մարդիկ էին, ովքեր արդեն ի վիճակի չէին ժողովրդին առաջնորդելու: Մտավորականությունը սկսեց առաջնորդվել որտեղ հաց, այնտեղ կաց սկզբունքով, բայց չեմ կարող ասել, որ տապալվեց: Բայց միևնույն է, կան մտավորականներ, որոնք շատ լուսավոր մարդիկ են, նրանք հերոսաբար, անձնվիրաբար կրում են իրենց խաչը, անում են իրենց գործը: Ցավոք, նրանք քիչ են: Կարծում եմ` յուրաքանչյուր ազգի կենսունակությունը նաև կախված է մտավորականության կենսունակությունից` ինչքանով է նա ուժեղ, ինչքանով է նա ի վիճակի լուրջ խնդիրներ դնել ժողովրդի առջև և առաջնորդել իր ժողովրդին այդ խնդիրների լուծմանը:

-Իսկ ինչպիսի°ն է Ձեր ասած մտավորականության քաղաքացիական դիրքորոշումն այսօր:

- Ըստ իս` քաղաքացիական դիրքորոշումը պետք է լինի ակտիվ ոչ միայն մտավորականների, այլ նաև շարքային քաղաքացու մոտ, այսինքն` մարդը բառիս բուն իմաստով նախ պետք է լինի քաղաքացի (ոչ թե քաղաքաբնակ), նա իրավունք չունի անտարբեր մնալ երկրում տեղի ունեցող գործընթացների նկատմամբ: Ցավն այն է, որ ջարդվեց մարդկանց ողնաշարը: Մութ տարիները կարծես թե մեզ ուրիշ կերպ ջարդեցին, որովհետև հավատացինք Ղարաբաղյան շարժմանը, առաջնորդներին, հետո ևս մեկ անգամ հուսախաբվեցինք, հետո եկան ավելի վուլգար ժամանակներ, ավելի գռեհիկ կապիտալիզմ, և հայ մարդն ուղղակի դարձավ անտարբեր, անհավատ: Նրա մեջ կարծես դիտավորյալ կարողացան սպանել քաղաքացիական զգացումները, որպեսզի ավելի հեշտ իշխեն: Այսօր ընդհանուր առմամբ տիրում է անտարբերություն, և այսօրվա մտավորականի կոչումն է հենց այդ անտարբերության դեմ պայքարելը, մարդկանց մեջ մարդ արթնացնելը:

-Ձեր արվեստով ինչպե°ս եք փորձում հաղթահարել այդ անտարբերությունը:

-Դա անընդհատ փորձել եմ անել: Ցավոք սրտի վերջին ժամանակներում այն սկսվել է այլ կերպ ընկալվել, ավելի գռեհիկ է մեկնաբանվում մի քանի ծայրահեղ լրագրողների կողմից: 2006-ին, երբ այդ նույն անտարբերությունն ինձ համար արդեն ծայրաստիճան մտահոգող էր և անհանգստացնող, ես պատրաստեցի “Ի°նչ անել” ներկայացումը, որի վերջին արտահայտությունն էր` ոտքի’ կանգնիր, հա’յ ժողովուրդ, որովհետև կոտրած մեջքով ապրելն անհնար է: Ի տարբերություն դրա` իմ այս վերջին ներկայացումը կոչվում է “Ցմահ բանտարկյալներ”, որտեղ ես կարծես թե ցույց էի տալիս, որ մենք, ապրելով բանտում, որևէ լավ բանի չենք կարող հասնել, ես ցույց էի տալիս, որ մենք եկել, հասել ենք մի սահմանագծի, որից այն կողմ մեզ շատ մեծ վտանգ է սպառնում:

Մեր Թատերական ինստիտուտը, մասնագետ պատրաստելով, մոռանում է, որ առաջին հերթին քաղաքացի պետք է պատրաստել: Այսինքն` տեղի են ունենում իրադարձություններ, օրինակ` մարտի մեկը, որը ողբերգություն էր, որով վերջիվերջո պետք է սնվեր արվեստագետը: Բայց ի°նչ է անում արվեստի մարդը, ուսանողը, որն ավարտում է Թատերական ինստիտուտը. նա բեմադրում է “Պատվի համարը”, “Էլի մեկ զոհը”: Լավագույն ավանդույթները շարունակվում են, որովհետև նրան չեն սովորեցրել, նա չգիտի, որ ինչ-որ ձևով պետք է անդրադառնալ ասենք նման կյանքային երևույթների: Նա միայն գիտի բեմադրել կոկրետ ինչ-որ աշխատանք և լավագույն դեպքում այդ աշխատանքում ռեպլիկներով, ինչ-որ ակնարկներով անդրադառնալ իրադարձություններին: Սա շատ ցավալի երևույթ է, երբ մտավորականության մի մասը չի ուզում, մյուս մասն էլ ուզում է, բայց չի կարողանում հակազդել երևույթներին:

-Ընդունված կարծիքի համաձայն` մտավորականի համար մեկ առավելությունն էլ պետք է լինի իր կերպարով ընդդիմադիր լինելը:

- Այնքանով, որքանով յուրաքանչյուր պետական ապարատ ինչ-որ տեղ բռնության ապարատ է, բնական է, որ մատավորականն իր էությամբ լինի հակաբռնատիրական, բայց հնարավոր չէ մշտապես լինել ընդդիմադիր: Կարծում եմ` լուրջ մտավորականը պարտավոր է վերլուծել իրավիճակը, ողջունել որևէ լուրջ և դրական քայլ և դատապարտել անլուրջը կամ վտանգավորը: Հակառակ դեպքում եկեք պատկերացնենք` ինչ է ստացվում: Մտավորականը միշտ ընդդիմադիր է, մեկ էլ հանկարծ իշխանությունը երեք-չորս հրաշալի քայլ է անում, բայց ինքը ընդդիմադիր է, ի°նչ է, պետք է անընդհատ քննադատի°. չի ստացվի: Ուրեմն ես չեմ պատկերացնում մտավորականի միշտ ընդդիմադիր և միշտ իշխանամետ լինելը: Որպես կանոն իշխանամետ մտավորականները երբեք էլ այդքան շատ չեն եղել:
Օրինակ բերելով Գյոթեին, որը մարդկային քաղաքակրթության ամենամեծ դեմքերից է, նա իր երկրի շատ դժվար ժամանակահատվածներից մեկում կանգնեց կայսեր կողքին` ասելով` ավելի լավ է անարդարություն, քան կարգ ու կանոնի պակաս: Մտավորականի դիրքրոշումը միշտ պետք է լինի վերից նայող, վերլուծող և ամենաճշգրիտ քայլերն առաջարկող: Այո’, ընդունում եմ, որ մտավորականը անհրաժեշտության դեպքում պետք է գնա իշխանություններին դեմ և գնա մինչև բանտ: Ողջունելի է յուրաքանչյուր մտավորականի այն տեսակը, որը գնում է մինչև բանտ, ընդհուպ մինչև կառափնարան ոչ իր էգոցենտրիկ նկատառումներից, փառասիրություններից ելնելով, այլ հանուն իր ժողովրդի ապագայի: Մենք այսօր տեսնում ենք անհանգստացնող իրավիճակներ, տեսնում ենք նաև պայքարող մտավորականներ, և իզուր են այդ մտավորականներին անընդհատ պոզ ու պոչ կպցնում` ասելով, որ այս մտավորականը սրա ծախվածն է, մյուսը Եվրոպայի ծախվածն է և այլն, և այլն: Եկեք մի պահ Ճապոնիան, Եվրոպան, Թուրքիան, Ամերիկան, Ռուսաստանը մոռանանք, լուրջ նայենք և տեսնեք, որ ունենք լրջագույն խնդիրներ: Շառը սրա-նրա վրա գցելով, իրար անպատվելով` մենք երբեք առաջ չենք գնա:

-Ասում եք` մտավորականն իր կեցվածքով ընդհանուր առմամբ իշխանամետ չի եղել, սակայն վերջին ընտրությունների ժամանակ ոչ միայն մեր մտավորականները սատարեցին ՀՀԿ-ին, այլ նաև դարձան Երևան քաղաքի ավագանի: Արդյո°ք հավատում եք` նրանք ի վիճակի են հարցեր բարձրաձայնելու կամ հասարակությանն ուղղորդելու:

-Չգիտեմ` ինչքանով եմ ես իրավասու նրանց փոխարեն պատասխանել: Մյուս կողմից ինչքանո°վ է բարոյապես ճիշտ իմ` այստեղ չապրելու պարագայում այդ մասին խոսելը: Հիմա ինչ ասում եմ` իմ սուբյեկտիվ կարծիքն է, ուղղակի կիսվում եմ: Մինչև դատապարտելը ինչ-որ տեղ փորձում եմ այդ մարդկանց տրամաբանությամբ առաջնորդվել: Միգուցե նրանք մտածել են` իրենց այնտեղ գտնվելով կարող են ինչ-որ բան փոխել: Օրինակ` գումարը, որը քաղաքապետարան է գալիս, եթե պետք է ծախսվի բենզալցակայան կառուցելու համար, միգուցե իրենք ինչ-որ ձևով կարողանան այս գումարը օգտագործել աղբահավաքման կամ մշակույթի բարգավաճման համար: Ես չեմ ուզում ասել, որ նրանք վազեցին, գնացին, ծախվեցին, նրանց դատապարտել ես չեմ ուզում: Նրանցից մեծ մասին ճանաչում եմ որպես ազնիվ մարդկանց:

Մի անգամ մեր մեծերից մեկը, որին ժամանակին առաջարկեցին նախագահի խորհրդական մշակույթի գծով, հետս խորհրդակցեց` գնա թե ոչ: Ես խորհուրդ տվեցի չգնալ, քանի որ այդ պաշտոնում նա էական ոչինչ չէր կարողանա անել, բայց կարող էր կորցնել հեղինակությունը որպես իշխանությունների կողքին կանգնած մարդ: Նա չգնաց: Այնուամենայնիվ, ավագանին փորձելու է ինչ-որ բան անել, ինչն իրենց համար, հավաստիացնում եմ, շատ դժվար է լինելու: Այսօրվա իշխանությունների հետ աշխատելը դժվար է, որովհետև նրանք ուրիշ մտածողություն ունեն, նրանց համար առաջնային բաներ կան, որոնք ինձ համար առաջնային չեն: Տպավորություն ունեմ, որ յուրաքանչյուր իրավիճակում նրանց համար առաջնայինը սեփականն է, քան ընդհանուրը:

-Շատերը, դիտելով Ձեր ներկայացումները, չեն հասկանում` ի վերջո Դուք ո°ր կողմում եք գտնվում, քանի որ մեկ խփում եք մեխին, մեկ` նալին, այսինքն` ոչ իշխանության կողմից եք, ոչ էլ ընդդիմության:

-Եվ այդպես էլ կա, քանի դեռ իմ ուղեղը առողջ է աշխատում ես ո’չ իշխանություն, ո’չ ընդդիմություն կլինեմ, որովհետև ես միշտ ողջունել եմ ընդիմության որևէ առողջ քայլ և ողջունել եմ իշխանության որևէ առողջ քայլ: Օրինակ` վերցնենք անցյալ տարվա ժամանակահատվածը մարտի մեկից հետո, երբ ես խաղում էի “Սեր և ատելություն”, ես երբեք չէի խաղացել ճեղքված հանդիսատեսի առաջ, բայց արի ու տես, որ ես խաղացի ռեկորդային թվով ներկայացումներ, և հանդիսատեսն առաջին անգամ դահլիճում ճեղքված լինելով` ծափահարում էր ներկայացմանը: Ինձ փորձում էին մեղադրել երկու կողմից: Ընդդիմության որոշ ծայրահեղ լրագրողներ ամենավիրավորական արտահայտություններով ինձ անվանում էին իշխանությունների կոշիկները լիզելու եկած մեկը: Անկեղծ ասած, իշխանամետ կողմն իրեն շատ ավելի կոռեկտ էր պահում: Պարզապես գիտեմ, որ նամակներ էին գրում նախագահական` փակեք այդ ներկայացումները, սա խայտառակություն է և այլն, և այլն: Ինձ համար շատ դժվար էր երկկողմ հարվածների տակ գնալ առաջ, բայց ես գիտեմ` հաղթում է նա, ով գնում է մինչև վերջ, ով հավատում է իր ասածին ու իր արածին:

Ես վստահ եմ, որ մեր առաջխաղացման համար շատ կարևոր են ընդդիմության և իշխանության ճիշտ փոխհարաբերությունները: Քանի կա ընդդիմությունը, ես նրան ուժ և կորով եմ մաղթում, որովհետև իշխանությունը եթե ինչ-որ բան էլ անելու է, նա պետք է և կարող է դա անել ընդդիմության շնորհիվ` և’ ներքին, և’ արտաքին քաղաքական հարցեր լուծելու գործում: Իշխանությունը կարող է և պարտավոր է օգտագործել ընդդիմության շարժումը, ես դա բարձրաձայնել եմ: Ես բարեփոխումների կողմնակից եմ և այդ մասին ասել եմ եթերով: Բայց ես զարմանում եմ` ինչո°ւ է, երբ Վարդան Պետրոսյանն է ասում, որ իշխանությունները պետք է և պարտավոր են օգտվել այս իրավիճակից և հետևություններ ու բարեփոխումներ անեն, այդ դեպքում ես դառնում եմ իշխանամետ, իսկ ինչու երբ նույն բանն ասում է ընդդիմության առաջնորդը, նա իշխանամետ չի համարվում:

-Այս փակուղուց դուրս գալու ճանապարհները որո°նք են, որո°նք են Վարդան Պետրոսյանի դեղատոմսերը:

- Մենք առաջին հերթին պետք է հոգեփոխվենք, և դրանում մեզ կօգնի հավատը: Ավելի մեծ ուժով դա կարողանում է անել կրոնը, եկեղեցին: Իմ ամբողջ հույսը մեր ժողովրդի մոտ հավատը վերստեղծելու, վերածնելու մեջ է: Ես եկեղեցական չեմ, բայց, ինչ խոսք, իմ աշխատանքներում միշտ կարմիր թելով ինչ-որ հավատի մի գիծ եմ տանում, որպեսզի ինչ-որ ձևով մարդուն մոտեցնեմ Աստծուն: Երբ մարդու մեջ սկսում է խոսել հավատը, հավատացյալը, նրա մեջ ինչ-որ ձնհալ է սկսվում, և նա ինքն է ճիշտ որոշումը կայացնում:
Շատերն ասում են, որ հեղափոխությունը, քաղաքական որոշումները կփոխեն երկիրը, բայց ովքե°ր են այդ նույն քաղաքական որոշումներ կայացնողները: Այս նույն քաղաքական որոշում կայացնո°ղը չէր, որ այս երկիրը այս օրին հասցրեց: Ինչքա~ն կարելի է ամեն ինչում անընդհատ մեղադրել ուրիշներին, չտեսնել սեփական թերությունները, արատները: Մենք անընդհատ վախենում ենք նայել հայելու մեջ, տեսնել ինչ արատներ ու վերքեր ունենք, որպեսզի դրանք բուժենք: Այդ համարձակությունը մենք չունենք և այդպես խարխափելով գնում ենք: Կարծում եմ` մենք պետք է ուժ գտնենք, նայենք մեր մեջ, մեր վերքերին: Եվ միայն հավատը մեզ կփրկի: Մենք առհասարակ սխալ կարծիք ունենք հավատացյալ մարդու և հավատի նկատմամբ, քանի որ կարծում ենք` հավատացյալ մարդը չունի պայքարի ոգի: Մենք ծանոթ չենք հավատացյալ մարդու համառությանը: Մեզ ներարկել են, որ հավատացյալ մարդը պետք է ոչխարի պես գլուխը կախ լինի ու բառաչի:
Պարզապես մեզ պետք են լուսավոր գաղափարներ, որի շուրջ իսկապես պետք է հավաքվել: Լինի գաղափարը, կհավաքվեն մարդիկ, չկա գաղափարը, մարդիկ չեն հավաքվում: Ցավոք, գաղափարներն օդից չեն ծնվում, դրանք վերջիվերջո պետք է հասունանան, և լուսավոր գաղափարներից կծնվեն նաև լուսավոր մարդիկ:

-Փաստորեն, Ձեր առաջարկած դեղատոմսը հավատն ու արվե°ստն է:

-Արվեստը մի կողմ, առաջինը` հավատն է, որին իհարկե ծառայում է արվեստը, եկեղեցին, հավատն առ Աստված:

-Ներկայիս վիճակն ինչպե°ս կբնորոշեք:

-Ես տեսնում եմ` ինչպես է այսօր աշխարհը քայլ առ քայլ դեգրադացվում: Եվ տեսնում եմ դա Եվրոպայում, Ամերիկայնում, ասիական երկրներում, նրանց մոտ դա այլ կերպ է արտահայտվում, և մեր պետությունը, մեր ժողովուրդն էլ բոլոր ժողովուրդների պես սանդուղքով գլորվում են ներքև: Այդ դեգրադացման ճանապարհին էլ սովորաբար ծնվում են շատ լուսավոր մարդիկ: Գոյություն ունի բնության հավասարակշռություն` ինչքան խմորն այս կողմից սեղմես, այն կողմից դուրս է գալիս, ինչքան ռաբիսով ճզմես, միևնույն է, Կոմիտասն այն կողմից դուրս է գալու: Աստված հավասարակշռության կորուստ թույլ չի տալիս, և այդ դեգրադացիան քայլ առ քայլ գնալու և հասնելու մի տեղ, որտեղ մարդ արարածը կանգնում է մեծ ընտրության առջև, նա հասականալու է, որ այդպես շարունակելն անհնար է: Կամ նա կշրջվի դեպի Աստված և կապրի Աստծո և մարդկանց հետ համերաշխության մեջ, կամ նա իրեն կկործանի: Այնպես որ ես այսօրվա Հայաստանի վիճակը չեմ առանձնացնում ո’չ Ամերիիկայի, որ Ֆրանսիայի իրավիճակից: Քաղաքական, տնտեսական, մշակութային փլուզումներ են տեղի ունենում ամենուր: Նույն անկումն է` իր հատկանշական կողմերով…

Ես կարծում եմ` աշխարհի ընթացքը անկումային և դժվարին է, և մարդը պիտի հասկանա, որ մի օր սա պետք է կանգնեցնի: Նա կկանգնեցնի այն ժամանակ, երբ հայացքը շուռ կտա դեպի Աստված: Ես իմ բոլոր աշխատանքներով դա եմ փորձում ասել: Մեզ մեր հավատը կփրկի:

Հարցազրույցը վարեց ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ
http://lragir.am/src/index.php?id=society&pid=28244

[voter]

13925
Տիգրան Խզմալյան. Բանասիրական գիտությունների թեկնածու, կինոռեժիսոր: 1996-ին նկարահանել է իր առաջին` “ Սև-սպիտակ” ֆիլմը: Ունի 15 վավերագրական և 3 խաղարկային ֆիլմ. 2001 -ին նկարահանած “Արամ Խաչատրյան” ֆիլմը ճանաչվեց աշխարհի լավագույն մշակութային նախագիծ: Արժանացել է մի շարք մրցանակների: Սարդարապատ հասարակական-քաղաքական նախաձեռնության հիմնադիրներից մեկը:
Тигран Хзмалян, кандидат филологических наук, кинорежиссер. В 1996-ом снял свой первый фильм – «Черное-белое». На его счету 15 документальных и 3 игровых фильма: снятый в 2001 году фильм «Арам Хачатурян» был признан лучшим в мире культурным проектом. Удостоен ряда премий. Один из учредителей общественно-политической инициативы «Сардарапат».
Перевод интервью см. ниже
ՄԵԶ ՆՈՐ ԵՐԿԻՐ Է ՊԵՏՔ

Պարոն Խզմալյան, Հայաստանում ձեւավորված այսօրվա իրավիճակին ի՞նչ գնահատական կտաք:

Կարծում եմ` վերջին շաբաթներին, իսկ ոմանց համար ամիսներին ակնհայտ դարձավ մի քանի փաստ. Նախ, Հայաստանում ինստիտուցիոնալ առումով վերջնականապես կայացավ ճնշող փոքրամասնության իշխանությունը, որը լավ կազմակերպված է, համակարգված և շատ լավ պաշտպանում է իր դասակարգային շահերը: Դա յուրահատուկ բուրգ է, որը միաձուլում է տնտեսական վերնախավը. այն կարելի է անվանել մաֆիա, բայց կարծում եմ` ոչ Սիցիլիայում, ոչ Կորսիկայում ոչ մի մաֆիա երազել չէր կարող այն մասին, որ կկարողանա վերահսկել ոչ թե մեկ-երկու ծախված քաղաքական գործիչների, այլ ողջ խորհրդարանը, կառավարությունը, ԿԲ-ն, բանակը և ոստիկանությունը: Այսինքն` տնտեսական կարողություններ ունեցողները գնեցին քաղաքականությունը վերևից ներքև: Դա անխտիր վերաբերում է համարյա բոլոր քաղաքական կուսակցություններին և խմբակցություններին: Այստեղ ղեկավարները մեծամասամբ կամ կամակատարներ են, կամ գործակալներ են օտար ուժերին: Այսինքն` ախտորոշումն այն է, որ քաղաքական վերնախավ կոչվող համակարգն այլևս չի արտացոլում Հայաստանի հասարակության ճնշող մեծամասնության շահերը: Դա պատճառ է շարունակվող և խորացող հասարակական-քաղաքական ճգնաժամի, որը մեզ մոտ կրում է շարունակական և անընդհատ բնույթ:

Երկրորդ` հասարակության այն մասը, որը հույսեր էր կապում հակաիշխանական ուժերի հետ (նրանց, ում անվանում են ընդդիմություն), վերջին ամիսներին և շաբաթներին, անգամ վերջին օրերին ծանր հիասթափություն է ապրել: Այսինքն` պաշտոնական ընդդիմությունը (ինչպես ես եմ անվանում նրանց)` ՀԱԿ, Դաշնակցություն, գտան իրենց ուրույն տեղը քաղաքական այս խայտաբղետ մոզաիկայի մեջ և իրենց հատկացվող դերը կատարում են բավական հաջող: Այդ տեղը նրանց հատկացվում է իշխանության և օտար ուժերի կողմից, այսինքն` նորից մենք կարող ենք դնել նույն ախտորոշումը` ընդդիմությունը նույնպես չի արտահայտում հասարակության մեծամասնության շահերը:

Որքան կարող է տևել այս իրավիճակը, պարզ է. դա դասական հեղափոխական իրավիճակի է հանգեցնելու, երբ փոքրամասնությունն այլևս չի ունենալու ոչ գաղափարական, ոչ քաղաքական և, ամենակարևորը, ոչ էլ տնտեսական ներուժ, քանի որ այդ ներուժը հիմնականում նույնպես դրսի օգնության վրա է հիմնված, իսկ հասարակության մեծամասնությունը, որը զրկված է և տնտեսական ազատություններից, և քաղաքական, և արժանապատիվ կենսակերպ ապահովելու հնարավորությունից, հասնելու է մի իրավիճակի, երբ ընդվզելու է: Որքան արագ դա տեղի ունենա, այնքան լավ. ստեղծված իրավիճակը լրջորեն սպառնում է ազգային անվտանգությանը, Հայաստանի շահերին և աշխարհում քաղաքակրթության մեջ մեր ուրույն տեղին:

Վերջերս շատ են խոսում ստեղծված իրավիճակում նոր ուժի, նոր ընդդիմության անհրաժեշտության մասին: Ձեր պատկերացնում ները նոր ուժի, նոր ընդդիմության մասին:

Ընդդիմությունը չի կարող լինել նոր կամ հին ժամանակային առումով միայն: Ընդդիմությունը կամ ընդդիմություն է, կամ ընդդիմություն չէ: Ես կարծում եմ` ՀԱԿ-ը, ցավոք սրտի, այլևս լուրջ ընդդիմություն չէ, որովհետև ՀԱԿ-ը փշրվեց և դարձավ ՀՀՇ, և նրա համակիրների ճնշող մեծամասնությունն այլևս նրա հետ հույս չի կապում, ինչը ապացուցվում է ամեն օր. մի քանի օր առաջվա հերթական ընտրությունները դրա հերթական ապացույցն են: Փաստորեն, հասարակությունը հույս չի կապում նրանց հետ և նրանց հնարավորություններին, որ կարող են փոխել իրավիճակը, չի վստահում: Այսինքն` այդ առումով ախտորոշումը ուղղակի շատ տխուր է ՀԱԿ-ի համար: ՀԱԿ-ը վերադաձավ ՀՀՇ:

ՀԱԿ-ը, փորձելով վերարտադրել Հնդկաստանի Ազգային կոնգրեսը և իր գործունեության կենտրոն համարելով Մահաթմա Գանդիի ուսմունքը` չի ապահովել Գանդիի ուսմունքը կատարելու կարևորագույն պայմանը: Այնտեղ չկար Գանդին, որովհետև հնդկական ազգային կոնգրեսը բրիտանական գաղութատիրության դեմ իր ազգային ազատագրական պայքարում հիմնվում էր Գանդիի բարձրագույն որակների` ազնվության և գաղափարախոսության վրա:

Գանդի չկար, բայց կա Լևոն Տեր-Պետրոսյան:

Լևոն Տեր-Պետրոսյանը Գանդի չէ: Այստեղ ոչ թե մտավոր ունակություններն են կարևոր, այլ կարևոր է մարդու ինքնազոհությունը և քաղաքական գործչի բարոյականությունը. հարգանքը սեփական ժողովրդի նկատմամբ, հավատը սեփական ժողովրդի ուժերին:

Կարծում եմ` Հայաստանի քաղաքական դաշտում կա նման անձնավորություն, բայց հաստատ ՀՀՇ-ի ղեկավար օղակում չէ: Եվ ժողովուրդը տարիներ շարունակ գիտի դա:
Այսինքն` իսկապես պետք է փնտրել կամ ավելի ճիշտ ստեղծել նոր ընդդիմություն: Ես ամիսներ շարունակ պնդում եմ դա, և մենք դրանով ենք զբաղվում:

Մեր սերնդի կյանքից գողացել են առնվազն տասը տարի, և վերջին տասնամյակը համարում եմ մեր ազգային կյանքից և մեր անձնական կյանքից հափշտակված, կորած, գողացած տասնամյակ: Հիմա դա սպառնում է մեր երիտասարդությանը և մեր երեխաներին:

Կարո՞ ղ եք նշել` ինչ հատկանշական տարբերություններ, առավելություններ պետք է նոր ուժն ունենա, որ տարբերվի թե ներկայիս, թե նախորդ իշխանություններից և ընդդիմություններից: Ո՞ րը պետք է լինի նրա առաքելությունը:

Ընդդիմությունն իշխանությունից պետք է տարբերվի առնվազն երկու կետով. մեկը ներքին քաղաքականությունն է, ավելի ճիշտ ընդդիմության վերաբերմունքը տնտեսական զարգացման ուղիներին: Երկրորդը արտաքին քաղաքականությունն է: Եվ ընդդիմությունը, և իշխանությունը 20 տարի շարունակ խաղում են նույն տնտեսական կոնցեպցիայում. դա լիբերալ-բուրժուական տնտեսության զարգացումն է, որը վերջին տարիների ընթացքում ամբողջ աշխարհին հասցրեց անդունդի եզրին և հիմա վերանայվում է ամբողջ աշխարհում, սակայն մեզանում դա տեղի չի ունենում, և շարունակվում է նույն անպտուղ, անհեռանկար և ապիկար քաղաքականությունը: Այլ կերպ ասած` նոր ընդդիմությունը պարտավոր է ձևակերպել նոր տնտեսական քաղաքականություն, որն է` սեփականաշնորհման անարդար արդյունքների վերանայում, սոցիալական ճչացող բևեռացման վերացում, աղքատության վերացում, արդար և ազնիվ տնտեսական քաղաքականության հիմնադրում: Ընդդիմությունը, որի կազմակերպմամբ ենք մենք այսօր զբաղվում, խուսափում է իզմերից և գերադասում է չօգտագործել սոցիալիզմ կամ կոմունիզմ, լիբերալիզմ ծեծված բառերը: Մենք գերադասում ենք վերտնտեսական գաղափարներն անվանել արդարականություն: Դա է մեր սոցիալական ծրագիր հիմքը:

Ինչ վերաբերում է արտաքին քաղաքականությանը, մեզ համար լակմուսային թղթի չափանիշ է հանդիսանում արցախյան հարցը: Եվ մեզ համար միանգամայն անընդունելի են և առաջին, և երկրորդ, և երրորդ նախագահների պարտվողական և օտար ուժերի ճնշման տակ ձևավորվող ցանկացած արտաքին դիվանագիտական մոտեցումները:

Ի նկատի ունեք` նրանցից ոչ ոք չկարողացա ՞վ Արցախի հարցում ճիշտ դիրքորոշում ցուցաբերել:

Մենք տեսանք, որ նրանք երեքն էլ փաստորեն մեզ համար անընդունելի լուծումների են տանում այդ հարցը: Մենք համարում ենք, որ ազգային ազատագրական պայքարի ընթացում ազատագրված տարածքները հանդիսանում են Հայաստանի պատմական, գաղափարական և տնտեսական սեփականություն, և ամրագրելու համար այս տարածքներում պետք է կազմակերպեինք վաղուց արդեն վերաբնակեցում, տնտեսական զարգացում, ինչը չի արվում, և ազատագրված տարածքներում առաջընթաց չկա: Ռազմավարական, դիավանագիտական առումով մենք վկա ենք խայտառակ գործընթացների:

Նոր ընդդիմությունը պարտավոր է լինելու ձևակերպել ներքին և արտաքին այնպիսի քաղաքականություն ( տնտեսական և գաղափարախոսական), որը պաշտպանելու է Հայաստանի հասակարության մեծամասնության շահերը և որի հիմքում ընկած է լինելու հայաստանակենտրոն քաղաքականությունը:

Եվ քանի որ քաղաքական դաշտում կուսակացական մոտեցումը միառժամանակ սպառել է իրեն, ուստի մեր շարժումը վերկուսակցական է, անկուսակցական, և մենք այն անվանում ենք “Սարդարապատ”` նկատի ունենալով ստեղծել սարդարապատային մթնոլորտ երկրում: Այսինքն` հասարակության լայն շերտերում վտանգի, արհավիրքի թուլացման, սեփական պատասխանատվության զգացում, սեփական ուժերին հավատալու անհրաժեշտություն և դրա վրա հիմնված լայն դիմադրություն:

Եվ Ձեր նախաձեռությունը ինչո՞ վ է տարբերվում կուսակցությունից:

Մենք չունենք անդամներ, ունենալու ենք միայն մասնակիցներ: Մենք չենք պահանջում մարդկացից, որ երդվեն ինչ-որ գրքույկի կամ սահմանափակված գաղափարների վրա: Մենք` որպես նախապայման, այստեղ տեսնում ենք միայն հայակենտրոնացումը և արդարականությունը:

Սակայն շատ է խոսվում այն մասին, որ արդարությունը կեղծ կատեգորիա է, որ որպես այդպիսին այն գոյություն չունի:

Ես համաձայն չեմ: Նախ արդարությունը մի բան է, որին պետք է ձգտես: Ասել, որ չկա արդարությունը, նշանակում է, որ չկա երջանկություն, սեր չկա, բայց իրականում մենք բոլորս էլ գիտենք, որ կա և սեր, և ճշմարտություն, և արդարություն: Ուրիշ բան է, որ դրան պետք է անընդհատ ձգտել և դրա համար պայքարել: Բնականաբար, դա ինչ-որ տարածք չէ, որտեղ կարելի է գալ, հասնել և ապրել արդար: Արդարությունը պահանջ է, մարդու բնական պահանջը և յուրաքանչյուրի իրավունքը: Մենք իրավունք ունենք արդար օրենքով, մարդկային արժեքներով առաջնորդվող երկրում ապրել:

Մենք մտածում ենք հայ ժողովրդի մասին, Հայաստանում ապրող բոլոր քաղաքացիների մասին, Արցախի և Ջավախքի մասին: Մենք հանդիպում ենք գյուղացիների, բանվորների, մտավորականների հետ, մենք փորձում ենք երկրում պատկերացնել իրական վիճակը, որպեսզի ճիշտ եզրակացություններ անենք: Այս շաբաթների ընթացքում մասնագիտական աշխատանք ենք տանում ծրագրային փաստաթղթեր ստեղծելու, կոնցեպտուալ մոտեցում հանդես բերելու համար, որովհետև մենք պարտրաստվում ենք ոչ թե տեղափոխության, այլ հեղափոխության: Ասելով հեղափոխություն` ես ի նկատի ունեմ ոչ թե ամբոխային գրոհ այս կամ այն ուղղությամբ, այս կամ այն հասցեով, այլ վերստեղծել դիմադրության և չարի հանդեպ անհանդուրժողականության այն մթնոլորտը, որն առկա էր 1988-ից մինչև 1994 թթ, որը հետո կորցրինք:

Մենք չենք ուզում աթոռները զավթել, մենք փորձում ենք փոխելի երկիրը:

Պարոն Խզմալյան, բոլորն էլ սկզբում այդ նկատառումներով են գալիս` փոխել ինչ-որ բան երկրում, հետո գալիս են ու մոռանում:

Ինչպես է պատահում` պաշտպանության նախարարը` պատերազմի ժամանակ դիմադրության առաջնորդներից մեկը, զբաղեցնելով աթոռ (նախագահական կամ այլ բարձր աթոռ), հանկարծ սկսում է գործել բոլորվին ապազգային կամ հակազգային դիրքերից: Մարդիկ “շիվարում” են. այստեղ խնդիրը բոլորովին ազգային չէ, այլ դասակարգային է: Առաջին, երկրորդ և երրորդ նախագահներն իրենց իշխանական լծակների միջոցով Հայաստանում ստեղծեցին դասակարգային հասարակություն, գլխավորեցին հասարակության բևեռներից մեկը, այն բևեռը, որը շահագործում է հասարակության մեծ մասի աշխատանքը և թալանում է երկիրը:

Այսինքն` ես այդ պատճառով եմ ընդգծում դասակարգային պայքարի տարբերությունը, որովհետև մեր տարբերությունը հենց դասակարգային է: Մեր տնտեսական պատկերացումները հակասում են 20 տարի ներդրվող բուրժուա- լիբերալական արժեքներին և սկզբունքներին: Եվ մենք նաև նախատեսում ենք լուրջ տնտեսական փոփոխություններ, որոնք բերելու են պետության դերի ընդլայնմանը, քաղաքական և տնտեսական ազատությունների: Մենք ձգտելու ենք մենաշնորհների, օլիգարխների վերացմանը, մենք ձգտելու ենք նրան, որ յուրաքանչյուր քաղաքացի իրեն զգա ազատ, պաշտպանված և գործի օրենք շրջանակներում: Պետք է ընդամենը կատարել սահմանադրության երկու պարզ դրույթներ. Առաջին` ՀՀ-ում իշխանությունը պատականում է ժողովրդին, ինչը մեզ մոտ չի կատարվում: Երկրորդ` ՀՀ ընդերքը պատկանում է ժողովրդին:

Մենք դիտում ենք մեր երկիրը որպես օկուպացված տարածք, որը պետք է ազատենք, մենք կազմակեպելու ենք ազգային ազատագրական պայքար, որի անունն է լինելու “Սարդարապատ”: Դրա մեջ լինելու են տարբեր պատկերացումներով մարդիկ, բայց դրանք միավորված են լինելու արդարության հանդեպ հավատով:

Մենք ուզում ենք հասնել նրան, որ իշխանությունը վերադառնա ժողովրդին: Ինչպես կատարել. դա շատ բարդ է: Վերջին ընտրությունները փաստեցին, որ ճնշող փոքրամասնությունը փայլուն կերպով համակերպվեց “խաղի” օրենքներին և կիրառում է այսպես կոչված ժողովրդավարական մեխանիզմներն իր օգտին: Բայց բռնատիրության պայմաններում ժողովրդավարական գործքները չեն գործում: Ընտրությունները կեղծվելու են բոլոր դեպքերում, քանի դեռ կեղծվելու է տնտեսական և գաղափարական համակարգը: Իսկ այդ համակարգը փոխել կարելի է ժողովրդի դիմադրության, ընդվզման, քաղաքացիական անհնազանդության միջոցով: Մենք մեր երկիրը դիտում ենք պարզապես օկուպացված տարածք, որը պետք է ազատագրել: Մենք կազմակերպելու ենք ազգային ազատագրական պայքար:

Զգայուն, անհանգիստ, պատասխանատվություն զգացող մարդիկ ամիսներ, տարիներ շարունակ պնդում են, որ Երրորդ Հանրապետությունը սպառվել է, ավարտվել է, մտել է փակուղի, որովհետև հիմքերը չեն համապատասխանում հայ ժողովրդի ճնշող մեծամասնության խնդիրներին, հավատքին: Մենք չստացանք անկախություն: Մենք փոխեցինք դրոշներ, փոխեցինք կարգախոսներ, բայց իշխանությունը չփոխեցինք: Մեր իշխանավորները սովետական կոմսոմոլի, կագեբեի գործակալների ու կարիերիստների մնացորդներ են, որոնք զուտ կարիերիստական, ցինիկ նպատակներով հասան իշխանության և հիմա պայքարում են սեփական իշխանության համար: Երրորդ Հանրապետությունը հետկոմսոմոլյան, հետկագեբեական մի փտած տարածք է: Այդ առումով պետք է փոխել երկրի տնտեսական և քաղաքական բարոյահոգեբանական հիմքերը: Ուստի մեզ ոչ թե նոր ընդդիմություն է պետք, այլ նոր երկիր է պետք` Չորրոդ Հանրապետություն, որը կառուցվելու է բոլորովին այլ հիմունքներով:

ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ

11:13:02 - 25/01/201

Господин Хзмалян, как бы вы оценили сегодняшнюю ситуацию в Армении?

Думаю, за последние несколько месяцев стало очевидно, что в институциональном смысле в Армении окончательно состоялась власть подавляющего меньшинства, которая хорошо организована, систематизирована и прекрасно обороняет свои позиции и интересы. Это своеобразная пирамида, с которой сращена экономическая элита: думаю, это можно назвать мафией, хотя в Сицилии даже не мечтают о такой ситуации, при которой можно контролировать не пару государственных чиновников, а все правительство, парламент, Центробанк, армию и полицию. Состоятельные люди выкупили государственную власть сверху донизу. Это относится ко всем без исключения партиям и фракциям. Руководители их являются либо исполнителями чьей-то воли, либо агентами внешних сил. Диагноз такой – то, что именуется властным истеблишментом, не отражает интересов подавляющего большинства армянского общества. Это становится причиной ширящегося и углубляющегося общественно-политического кризиса, который у нас носит постоянный характер.

Второе: часть общества, которая связывала надежды с антивластными силами (теми, кто называет себя оппозицией), переживает глубокое разочарование. Официальная оппозиция – Армянский национальный конгресс, Дашнакцутюн – нашли свое место в разноцветной политической мозаике и с успехом исполняют предназначенную им роль. А роли распределяют действующие власти и внешние силы, так что, и оппозиция не отражает интересов подавляющего большинства общества.

Это напоминает классическую революционную ситуацию: меньшинство теряет идеологический, политический и экономический потенциал, ибо он основывался на внешней помощи, а общественное большинство, лишенное экономической свободы и возможности достойной политической жизни, доходит до состояния бунта. Чем скорее это случится, тем лучше: нынешняя ситуация начинает уже угрожать национальной безопасности, интересам Армении и нашему месту в мире.

В последнее время все чаще говорят о новой силе, новой оппозиции. Какой вы ее представляете?

Оппозиция не может быть новой лишь по времени. Это либо оппозиция, либо нет. К сожалению, АНК перестал быть оппозицией, он разбился и превратился в АОД, и подавляющее большинство сторонников Конгресса перестали связывать с ним надежды: последние выборы – тому подтверждение.

АНК попытался репродуцировать Национальный конгресс Индии, и, взяв за основу учение Махатмы Ганди, не сумел обеспечить условия для его реализации. Там не было Ганди, ибо учение Ганди, основанное на борьбе против британского колониализма, базировалось на личных его качествах – честности и идеологизме.

Можете сказать, какими качествами должна обладать новая сила, чтобы отличаться от властей и нынешней оппозиции? Какова должна быть ее миссия?

Оппозиция должна отличаться от власти как минимум двумя пунктами: первое – внутренняя политика, вернее, отношение оппозиции к путям экономического развития, и второе – внешняя политика. Власть и оппозиция вот уже 20 лет играют в той же экономической либерально-буржуазной концепции, которая в последние годы довела мир до грани бездны, но у нас ее победное шествие продолжается. Иными словами, новая оппозиция обязана сформировать новую экономическую концепцию – пересмотр несправедливых итогов приватизации, упразднение социального расслоения, основание справедливой и честной экономической политики. Оппозиция, которую мы сейчас пытаемся сформировать, избегает «измов» и предпочитает не использовать избитые термины социализм, либерализм или коммунизм. Мы предпочитаем называть надэкономическую идеологию «справедливостью». Вот основа нашей социальной программы.

Что касается внешней политики, лакмусовой бумажкой для нас является Арцахский вопрос. Мы однозначно не приемлем позиции всех трех президентов и подходы, которые формируются под воздействием внешних сил.

Чем отличается инициатива «Сардарапат» от партии?


У нас нет членства, есть только участники. Мы не требуем, чтобы люди присягали книжкам и ограниченным идеям. Главное для нас – армяноцентризм и справедливость.

Мы будем стремиться к упразднению монополий, олигархов, к тому, чтобы любой гражданин был свободен, защищен и жил в рамках закона. Необходимо лишь выполнить два простых положения Конституции – власть в Армении принадлежит народу и недра Армении принадлежат народу.

Мы считаем нашу страну оккупированной территорией, которую нужно освобождать, и мы организуем национально-освободительную борьбу, которая зовется «Сардарапат». В ней будут участвовать люди с различными представлениями, объединенные верой в торжество справедливости.

Беседовала
СИРАНУШ ПАПЯН

[brat_eu]

Hl@ sra jich@...


Լինի նեմեց, ույղուր, թե ալբանացի


Նիկոլ Փաշինյանը Ազատության հրապարակում բացեց Հայ ազգային Կոնգրեսի հանրահավաքը, հիշեցնելով, որ ուղիղ քսան տարի առաջ՝ սեպտեմբերի 23-ին, Հայաստանի գերագույն Խորհուրդը Հայաստանը հռչակեց անկախ պետություն:

Հանրահավաքը սկսվեց օրհներգով:

«Մենք որոշել ենք՝ Ռոբերտ Քոչարյանը եւ Սերժ Սարգսյանը, նրանց սպասարկու տգետ օլիգարխները ժողովրդից թալանածը մինչեւ վերջին կոպեկը պետք է վերադարձնեն հենց ժողովրդին, ինչ էլ լինի նրանց անունը՝ նեմեց, ույղուր, թե ալբանացի: Մենք որոշել ենք, որ Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը եւ նրանց սպասարկու օլիգարխները առանց գլխի տրամաբանությունից եւ հաստությունից ժողովրդի առաջ պատասխան են տալու», հայտարարեց Նիկոլ Փաշինյանը, խոսելով այն մասին, որ ժողովրդի հետ հանդիպումներից պարզ է դարձել, որ մարդիկ իրենցից հույս եւ արժանապատվություն են ակնկալում:

Նիկոլ Փաշինյանը նշել է, որ դրա համար պետք է պայքարել մինչեւ վերջ, քանի դեռ հաղթանակի ցնծությամբ չի լուսավորվել երկիրը: «Մենք որոշել ենք, եւ մեր որոշումը բեկանման ենթակա չէ: Եվ ուրեմն, կեցցե ազատությունը, կեցցե հայկական հեղափոխությունը, կեցցե Հայաստանի ազատությունը, կեցցեն մեր երեխաները, որ ապրելու են ազատ եւ երջանիկ Հայաստանում», հայտարարել է Նիկոլ Փաշինյանը: